واردکنندگان کالاهای فناوری اطلاعات و ارتباطات می‌گویند که هنوز و بعد از گذشت دو ماه از سال ۱۳۹۹ موفق به دریافت ارز برای واردات کالاهای خود به کشور نشده‌اند. بعد از رفع ممنوعیت یک ماه ثبت سفارش برخی تجهیزات زیرساختی فناوری اطلاعات از سمت وزارت صنعت، معدن و تجارت حالا واردکنندگان این بازار خبر از مشکلات جدید با بانک مرکزی را می‌دهند. در جدید‌ترین تصمیم بانک مرکزی، با قرار گرفتن بخش عمده‌ای از کالاهای آی‌تی در رده‌بندی کالاهای ۲۳، ارز بخش عمده‌ای از تجهیزات آی‌تی باید از طریق ارز حاصل از صادرات تامین شود و واردکنندگان کالاهای آی‌تی امکان تهیه ارز از سیستم بانکی را نخواهند داشت و با ادامه این روند به اعتقاد بخش خصوصی و واردکنندگان، تخصیص ارز به واردکنندگان بازار فناوری اطلاعات با چالش جدی روبرو می‌شود و در ادامه نیز منجر به ورشکستگی و بسته شدن بسیاری از کسب‌وکارها خواهد شد.
در این راستا حمید توسلی، عضو کمیسیون سخت‌افزار سازمان نظام صنفی رایانه‌ای استان تهران در گفت‌وگو با «تعادل» درباره مشکلات ماه‌های اخیر در حوزه واردات تجهیزات کالاهای آی‌سی‌تی بیان کرد: «مشکل ما از یک میز به میز دیگر می‌رود. اگر مساله ما هفت خوان باشد، اکنون خوان یک را رد کردیم و به خوان دوم رسیدیم و از این نگرانیم که خوان‌های دیگری هم وجود داشته باشد که البته امیدواریم با همین دو مورد ختم به خیر شود. از ابتدای سال 99 اعلام شد که تعداد زیادی از کالاهای آی‌تی تولید داخل دارد، ازجمله سرور، سی‌پی‌یو، رم، هارد و لپ‌تاپ و با همین توجیه واردات این کالاها ممنوع شده است. بعد از اعتراض واردکنندگان و بخش خصوصی و مصاحبه‌های متعددی که انجام شد، از سمت وزارت صمت اعلام کردند که منظور ما چنین چیزی نبوده و ثبت سفارش طبق روال خودش انجام می‌شود. پس از آن، ثبت سفارش، آن هم نه برای همه کالاهای آی‌تی، بلکه برای کالاهایی که عنوان کرده بودند، میسر شد و واردکنندگان توانستند ثبت سفارش کنند. مرحله بعد از ثبت سفارش و خوان دوم، بانک مرکزی است که باید ارز تخصیص دهد. ما در حال حاضر در این قسمت دچار مشکل شدیم که بانک مرکزی ارز تخصیص نمی‌دهد. در حالی که برای واردات کالاهای آی‌تی، پس از ثبت سفارش باید تخصیص ارز بگیرید و آنگاه کالا را وارد کنید که پس از آن کالا وارد گمرک شود، اکنون پس از ثبت سفارش در مرحله تخصیص ارز مانده‌ایم و در شرایطی که نه ارز نیمایی و نه ارز حاصل از صادرات به کالاهای آی‌تی تعلق نمی‌گیرد، عملا نمی‌توانیم کالایی وارد کنیم. هفته گذشته از طرف سازمان نظام صنفی به رییس کل بانک مرکزی نامه زدیم تا درباره تخصیص ارز به تجهیزات آی‌تی تصمیم بگیرند اما هنوز جوابی نگرفتیم. درواقع عملا رفع مشکل ثبت سفارش، مشکل ما را حل نکرده است.»
کالاهای آی‌تی لوکس نیستند
وی با بیان اینکه هرچه در بستر اینترنت است، نیاز به تجهیزات سخت‌افزاری دارد، اظهار کرد: «ما شرایط تحریم کشور را درک می‌کنیم اما بحث سر این است که کدام کالاها اولویت دارند. اختلاف زاویه دید ما با تصمیم‌گیرندگان این است که ما معتقدیم کالاهای صنف آی‌تی کالاهایی با اولویت بالا هستند و این را همه افراد در دوران کرونا و دورکاری و قرنطینه با تمام وجود حس کردند؛ وقتی یک دانش‌آموز در خانه می‌نشیند و می‌خواهد از راه دور درس یاد بگیرد نیاز به تجهیزات سخت‌افزاری دارد، از تبلت و لپ‌تاپ و گوشی و اینترنت. همین اینترنت سرور می‌خواهد، سرور سی‌پی‌یو می‌خواهد، به دنبال آن هم هارد و رم نیاز است. اینها همه زیرساخت‌هایی است که باید وجود داشته باشد، بانکداری دیجیتال و فروش‌های آنلاین هم بر همین مبنا یعنی سخت‌افزار استوار است. عضو کمیسیون سخت‌افزار سازمان نظام صنفی رایانه‌ای استان تهران با اشاره به اظهاراتی مبنی‌بر تولید تجهیزات آی‌تی در داخل کشور بیان کرد: «انحصار تولید کالاهایی که به تکنولوژی بالا نیاز دارند، در دست چند کشور بزرگ در دنیاست و نمی‌توان گفت همه این کالاها را می‌توان در داخل تولید کرد. یا باید گفت اصلا این تجهیزات را نمی‌خواهیم که مثل این است که بگوییم اصلا اینترنت نمی‌خواهیم که چنین چیزی امکان‌پذیر نیست. تا چند ماه پیش یک سری تجهیزات در انبارها بوده، اما اکنون بازار با کمبود مواجه شده است. متقاضی کالا هست و مشتری به تجهیزات نیاز دارد، دانش‌آموز، دانشجو و مهندس به تجهیزات نیاز دارد، اما با وجود تقاضا، کالایی در بازار نیست و هر کالایی که در بازار وجود دارد هم با قیمت شدید کالا مواجه شده است. توسلی با بیان اینکه همیشه به کالای آی‌تی به چشم یک کالای لوکس نگاه می‌کردند، افزود: در حالی که این کالاها همه ابزار و وسائلی است که نمی‌توانیم بگوییم به آنها نیازی نداریم. باید روی این موضوع تاکید کنیم که این کالاها، کالاهای با اولویت بالا در کشور هستند و نه تنها در کشور ما بلکه در همه دنیا اینطور است و راه گریز و بازگشتی از این موضوع نداریم. ممکن است به دلیل تحریم‌ها محدودیت‌هایی وجود داشته باشد اما همین محدودیت‌ها هم باید اولویت‌بندی شود. واردات تجهیزات آی‌تی جزو 10 اولویت اول است چون زندگی انسان‌‌ها در این بستر حرکت می‌کند و برای سرعت و صحت در کار، شرایط دورکاری، آموزش آنلاین، بانکداری الکترونیک و مثال‌هایی از این دست و لزوم آن برای همه مشخص شده که این کالاها چقدر ارزش و اهمیت دارد.
عرضه و تقاضای ناموزون
وی ادامه داد: «یک بخش تجهیزات آی‌تی، بخش واردات کالاهای بازرگانی است که به شکل ساخته‌شده وارد می‌شود و اصلا قابلیت تولید این کالاها در کشور وجود ندارد؛ درباره این کالاها هرچه قیمت ارز بالاتر باشد، به همان نسبت هم کالا با قیمت بالاتری به دست متقاضی می‌رسد. بخش دیگر کالاها مربوط به تولیدکنندگان است. تولیدکننده زحمت زیادی متقبل می‌شود و اشتغال ایجاد می‌کند و به همین دلیل ارز اختصاص‌یافته به آنها ترجیحا باید ارز نیمایی باشد که بتواند با قاچاقچی رقابت کند. به‌طور مثال اگر الان ورود کالایی مثل مانیتور ممنوع است و یک شرکت در داخل کشور مانیتور تولید می‌کند و اما قاچاقچی با ارز حاصل از صادرات که تقریبا همان قیمت نرخ آزاد است، بتواند به صورت قاچاق کالا را وارد کند، عملا تولید را زمین زده و است و تولید دیگر معنایی ندارد. وقتی کالایی به صورت قاچاق وارد می‌شود، نه تنها مدت زمان کوتاه‌تری صرف واردات کالا شده، بلکه واردکننده غیررسمی نه گمرکی می‌دهد و نه ارزش افزوده پرداخت می‌کند و کالایش هم‌نرخ بازار است. اگر قاچاق رونق پیدا کند، طبیعی است که تولید تعطیل می‌شود، بنابراین برای بخش تولیدی، ارز نیمایی لازم است. برای این کار هم اقداماتی انجام شده از جمله اینکه کالاها اولویت‌بندی شدند، برای قطعات کامپیوتری در اولویت 22 و لپ‌تاپ در اولویت 24 قرار گرفته است و به‌صورت خودکار، دستگاه‌های ساخته‌شده می‌رود به سمت ارز حاصل از صادرات و کالاهایی که در داخل تولید خواهد شد، می‌رود به سمت ارز نیمایی. اما مشکل این است که در حال حاضر هیچ کدام از این ارزها نه ارز نیمایی و نه ارز حاصل از صادرات به کالاهای آی‌تی تخصیص نمی‌یابد.» توسلی با اشاره به شرایطی که بانک مرکزی به تجهیزات آی‌تی ارز تخصیص دهد، اظهار کرد: بحث سر عرضه و تقاضاست. در حال حاضر برای تجهیزات آی‌تی تقاضا وجود دارد اما تعداد کالا محدود است. وقتی کالایی در انبارها کاهش یابد، با افزایش قیمت مواجه می‌شویم، همانطور که همین الان هم انبارها خالی شده و این افزایش اتفاق افتاده، اما درصورتی که کالا وارد شود، حتما بر بازار تاثیرگذار است و قیمت‌ها کاهش می‌یابد.»
