بنزين چندنرخي و گام دوم اصلاح ناترازي سوخت

سرانجام اقدام مهم دولت براي اصلاح ناترازي سوخت در كشورمان عمومي شد و قيمت بنزين جداي از سهميه‌هاي تخصيص داده شده، 5هزار تومان تعيين شد. البته مقامات دولتي اعلام كرده‌اند كه آماده شنيدن نظرات، پيشنهادات و ديدگاه‌هاي كارشناسان و متخصصان اين حوزه هستند تا اشكالات احتمالي اين تصميم را رفع كنند. به نظر مي‌رسد دولت چهاردهم تلاش دارد، سبك و سياق تصميمات مرتبط با يارانه انرژي را به سمت همان الگويي هدايت كند كه در برنامه سوم توسعه، دولت اصلاحات و مجلس ششم دنبال مي‌شد. روند معقولي كه در دولت اصلاحات در دستور كار قرار داشت و هر سال مبتني بر نرخ تورم، قيمت حامل‌هاي انرژي حداكثر 20درصد افزايش پيدا مي‌كرد. اما مجلس هفتم با حضور چهره‌هايي چون مرحوم احمد توكلي، آقاي حدادعادل و ساير نمايندگان اصولگراي مجلس هفتم اين روند را تغيير داد. نمايندگان مجلس اصولگراي هفتم اعلام كردند با طرح تثبیت قيمت‌ها مي‌خواهند به مردم عيدي بدهند! اما مردم ايران بيش از دو دهه هزينه هنگفتي براي اين عيدي پرداختند و فقر و تورم قابل توجهي را تجربه كردند. دولت نهم و دهم هم كه يك دولت اصولگرا بود، به دليل افزايش درآمدهاي نفتي، تلاشي براي اصلاح اين روند اشتباه نكرد و فنر قيمت‌هاي سوخت را كه مدام در حال فشرده شدن بود، رها نكرد. دولت‌هاي يازدهم و دوازدهم هم همين اشتباه را تكرار كردند و به‌رغم اينكه مجلس دهم زمينه افزايش نرخ حامل‌هاي انرژي را براي دولت فراهم ساخته بود، اقدام به اصلاح اين روند نكرد. در دولت سيزدهم هم همان تفكري حضور داشت كه يك زماني در مجلس هفتم و دولت نهم، اقدام به تصويب طرح تثبيت قيمت‌ها كرده بود، بنابراين در اين برهه هم اقدامي براي اصلاح قيمت سوخت صورت نگرفت. ناترازي سوخت امروز به جايي رسيده كه دولت چهاردهم چاره‌اي جز اصلاح اين روند ندارد. افزايش لجام‌گسيخته مصرف بنزين در ايران به اندازه‌اي بحراني شده كه از مرز 130ميليون ليتر هم رد شده است. ايران سالانه بيش از 6ميليارد دلار بنزين وارد مي‌كند و تداوم اين روند باعث عميق‌تر شدن كسري بودجه و افزايش نرخ تورم شده است. در واقع دولت چهاردهم در حال بازگرداندن قطار تصميم‌گيري و برنامه‌ريزي كشور به مسير برنامه سوم است. نكته‌اي كه دولت چهاردهم بايد مدنظر قرار دهد، آن است كه اگر دولت اصلاحات در اجراي ايده افزايش تدريجي قيمت حامل‌هاي سوخت همراهي داشت به اين دليل بود كه مردم همراهي كامل با دولت داشتند.

در واقع دولت توانسته بود مردم را اقناع كند. در آن برهه ايران تورم حدود 10درصدي و رشد اقتصادي 6.8درصد را تجربه مي‌كرد. ارز تك نرخي بود و اشتغال 650هزار نفري در هر سال ثبت مي‌شد. وقتي شاخص‌هاي اقتصاد اين‌گونه بود، مردم هم با دولت همراهي داشتند. قدرت خريد مردم بالا بود و مشكلي در واقعي كردن قيمت حامل‌هاي سوخت وجود نداشت. اگر مجلس هفتم در آن برهه تصميم اشتباه تثبيت قيمت‌ها را نمي‌گرفت امروز اقتصاد ايران با شرايط متفاوتي روبه‌رو بود. از يك طرف در تمام اين سال‌ها كسري بودجه در چنين سطح و حجمي ايجاد نشده بود. فقر مطلق رشد امروزي را نداشت. تورم تا حد بالايي مهار شده بود و شاخص‌هاي اقتصادي وضعيت بهتري داشت. امروز مسوولان اجرايي براي حل مشكل كسري بودجه و جبران‌سازي بخشي از درآمدهاي خود، چاره‌اي جز واقعي كردن قيمت بنزين ندارند. دولت اما بايد بداند، نظام‌هاي چندنرخي قيمت‌ها در اقتصاد معمولا نتيجه مناسبي نخواهد داشت. ايران از ارز چندنرخي، كم آسيب نديده، بنابراين دولت در گام بعدي اصلاحات خود اگر سعي كند، اين نظام چندنرخي را به يك نرخ بدل سازد، كار درستي صورت داده است. توجه داشته باشيد طي دهه‌هاي اخير، خانواده‌هايي كه خودروي بيشتر و لوكس‌تري داشتند از يارانه انرژي بيشتري نيز بهره‌مند بوده‌اند. بنابراين دولت بايد به سرعت گام دوم اصلاحات در حامل‌هاي سوخت را اجرايي كند. گام دوم  پايان دادن به نظام چندنرخي بنزين است. دولت نبايد 5الي 6سال همين روند را تثبيت كند و باز هم اوضاع بدتر از قبل شود. گام دوم اين اصلاحات با نظرات كارشناسي بايد به سرعت اجرايي شود. مساله مهم بعدي، اقناع افكار عمومي ايرانيان است.

چهره‌هاي دولتي شامل رييس‌جمهور، وزير نفت، وزير اقتصاد، سخنگوي دولت و...بايد با مردم صحبت كنند و بگويند، ‌اي مردم اگر اين اصلاحات صورت گيرد، كسري بودجه كاهش مي‌يابد يا رفع مي‌شود، كاهش كسري بودجه زمينه را براي مهار تورم فراهم مي‌كند. با كاهش تورم، وضعيت فقر بهبود مي‌يابد و قدرت خريد مردم بهبود پيدا مي‌كند. از سوي ديگر زمينه ورود خودروهاي وارداتي مطلوب‌تر يا بهبود كيفيت خودروهاي ساخت داخل فراهم مي‌شود. در واقع دولت با اصلاح ناترازي سوخت مي‌تواند ناترازي‌هايي چون ناترازي‌هاي بودجه، ناترازي معيشت و بسياري از ناترازي‌هاي ديگر را نيز رفع كند. اين اقناع عمومي مهم‌ترين بخش از پروژه اصلاح و رفع ناترازي سوخت و اصولا هر ناترازي ديگر در كشور است.