غربالگري «سلامت روان» دانش‌آموزان
در حالي كه امروز فشارهاي آموزشي، خانوادگي و اجتماعي بيش از هر زمان ديگري بر دوش دانش‌آموزان سنگيني مي‌كند، وزارت آموزش و پرورش از اجراي گسترده‌ترين طرح غربالگري سلامت روان در كشور خبر مي‌دهد؛ طرحي كه قرار است تصويري دقيق‌تر و واقعي‌تر از وضعيت رواني ميليون‌ها دانش‌آموز ارايه دهد و چراغ هشدار را در مورد آسيب‌هايي كه اغلب در سكوت شكل مي‌گيرند، روشن كند.
در حالي كه امروز فشارهاي آموزشي، خانوادگي و اجتماعي بيش از هر زمان ديگري بر دوش دانش‌آموزان سنگيني مي‌كند، وزارت آموزش و پرورش از اجراي گسترده‌ترين طرح غربالگري سلامت روان در كشور خبر مي‌دهد؛ طرحي كه قرار است تصويري دقيق‌تر و واقعي‌تر از وضعيت رواني ميليون‌ها دانش‌آموز ارايه دهد و چراغ هشدار را در مورد آسيب‌هايي كه اغلب در سكوت شكل مي‌گيرند، روشن كند. بنابر اعلام مسوولان، اين غربالگري كه سال گذشته براي بيش از هشت ميليون دانش‌آموز انجام شد، امسال نيز براي همه پايه‌ها جز دوازدهم اجرا مي‌شود و نتايج اوليه نشان مي‌دهد «عوامل مخاطره‌آميز خانوادگي» بيشترين نقش را در بروز آسيب‌هاي رواني ايفا مي‌كنند؛ واقعيتي تلخ كه گوياي سهم پررنگ خانواده در سلامت يا ناپايداري رواني نسل نوجوان است. اهميت اين طرح زماني پررنگ‌تر مي‌شود كه بدانيم فرآيند شناسايي و مداخله در آن بدون تاخير انجام مي‌گيرد؛ به محض تشخيص افسردگي، اضطراب، رفتارهاي خودآسيب‌رسان يا حتي نشانه‌هاي سوءاستفاده جسمي و جنسي، چرخه حمايت و درمان آغاز مي‌شود و اگر مداخلات در سطح مدرسه كافي نباشد، دانش‌آموزان به شبكه‌اي از بيش از ۷۳۰ مركز مشاوره تخصصي ارجاع داده مي‌شوند. تفاوت‌هاي استاني، جنسيتي و مقطع تحصيلي نيز در اين غربالگري‌ها مشهود است، اما يك نكته تقريبا در همه استان‌ها مشترك است: ريشه بسياري از آسيب‌ها به خانه بازمي‌گردد.
بيشترين آسيب‌ها مربوط به عوامل مخاطره‌آميز «خانوادگي» است
مديركل امور تربيتي، مشاوره و مراقبت در برابر آسيب‌هاي اجتماعي وزارت آموزش و پرورش با اشاره به انجام غربالگري سلامت روان براي همه دانش‌آموزان جز پايه دوازدهم به ايسنا گفت: اين غربالگري در هشت بخش انجام مي‌شود و در صورت شناسايي موارد پرخطر، مداخلات روانشناختي بدون تاخير آغاز خواهد شد. بيشترين آسيب‌ها در سراسر كشور مربوط به عوامل مخاطره‌آميز «خانوادگي» است و در صورت عدم بهبود در سطح مدرسه، دانش‌آموزان به بيش از ۷۳۰ مركز مشاوره تخصصي ارجاع مي‌شوند. سميه السادات ابراهيمي با بيان اينكه سال گذشته روي ۸ ميليون و ۲۵ هزار نفر غربالگري حوزه سلامت روان انجام شد و امسال براي همه دانش‌آموزان جز پايه دوازدهم غربالگري اجرا مي‌شود، افزود: در ۸ مولفه افسردگي، اضطراب، رفتارهاي خود آسيب رسان و ديگر مولفه‌ها بررسي‌ها انجام و بعد از انجام غربالگري بلافاصله خدمات روانشناختي براي آنها آغاز مي‌شود، يعني اگر متوجه شويم دانش‌آموزي افسرده است، اضطراب دارد، رفتار خود آسيب رسان دارد يا مورد سوءاستفاده جسمي يا جنسي قرار گرفته، بلافاصله مداخلات شروع مي‌شود. وي با بيان اينكه مداخلات سطح‌بندي شده است و از سطح معلم و مدرسه آغاز مي‌شود كه اگر در آن دو سطح درمان و بهبود انجام نشود به بيش از ۷۳۰ مركز مشاوره روانشناختي كه در همه مناطق آموزش و پرورش وجود دارند، ارجاع داده مي‌شوند، افزود: ميزان آسيب در استان‌هاي مختلف، در دختر و پسر و در مقاطع تحصيلي مختلف، متفاوت است اما تقريبا در همه استان‌هاي كشور «عوامل مخاطره آميز خانوادگي» بيشترين فراواني را داشته است.
مراقبت در برابر آسيب‌هاي اجتماعي
مديركل امور تربيتي، مشاوره و مراقبت در برابر آسيب‌هاي اجتماعي وزارت آموزش و پرورش در خصوص مشاوره براي والدين ادامه داد: انجمن اوليا و مربيان متولي اين حوزه است و اين كار را انجام مي‌دهد اما در اداره كل ما نيز سه مخاطب والدين، دانش‌آموزان و همكاران هستند كه براي والدين آموزش‌ها به صورت حضوري و مجازي انجام مي‌شود. ابراهيمي با بيان اينكه دو حوزه پيش‌بيني و مداخله در معاونت وجود دارد، گفت: وقتي متوجه افسردگي دانش‌آموزي شويم، خدمات تخصصي براي آنها انجام مي‌شود، ابتدا در مدرسه مشاور مدرسه، مداخلات را انجام مي‌دهد، حمايت‌هاي لازم از سوي مدرسه صورت مي‌گيرد، در صورتي كه بهبود پيدا نكرد و درمان نشد به مراكز مشاوره ارجاع داده مي‌شود. در حوزه پيشگيري نيز معتقديم يك امر همه‌جانبه است يعني وقتي اردو برگزار مي‌كنيم كار پيشگيري انجام مي‌دهيم، چون باعث مي‌شود نشاط دانش‌آموز افزايش پيدا كند. وقتي مسابقات فرهنگي و هنري برگزار مي‌كنيم كار پيشگيرانه انجام مي‌شود، چون در آيين نامه اجراي نماد هم در قسمت مهارت‌هاي ارتقايي، آموزش و فعاليت‌هاي فرهنگي و ترويجي وجود دارد.
اقدامات پيشگيرانه براي سلامت روان دانش‌آموزان، فرهنگي و ترويجي است
وي با بيان اينكه بخشي از اقدامات پيشگيرانه، فرهنگي و ترويجي است كه اداره فرهنگي هنري انجام مي‌دهند و بخشي آموزشي است كه از سوي معاونت ما انجام مي‌شود، افزود: آموزش مهارت‌هاي ارتقايي يا مهارت‌هاي پيشگيرانه و خودمراقبتي به مدرسين مياني در سطح كشور آموزش داده مي‌شود تا در منطقه آموزش و پرورش قرار گيرند، هم مشاورين را توانمند كنند و هم مشاورين به صورت كارگاهي براي دانش‌آموزان كارگاه‌ها را برگزار كنند. مديركل امور تربيتي، مشاوره و مراقبت در برابر آسيب‌هاي اجتماعي وزارت آموزش و پرورش با بيان اينكه در مهارت‌هاي ارتقايي در حوزه دانش‌آموز، آموزش‌هاي حضوري از طريق مشاورين و از طريق همسالان مثل همياران مشاور يا كانون ياريگران زندگي برگزار مي‌شود، اظهار كرد: همچنين امسال بازي وار كردن مهارت‌هاي زندگي اجرا مي‌شود به اين معني كه دانش‌آموز در يك پلتفرم و سايتي رفته، موشن، كليپ، پادكست، ويديو كست بشنود، ماموريت و بعد چالش برايش تعريف كنيم و امتياز بگيرد كه فضاي جذابي براي آموزش اين مهارت‌ها به دانش‌آموز داده شود. ابراهيمي گفت: در حال حاضر ۱۷۰ هزار هميار مشاور و سال گذشته ۹۷ هزار هميار در سامانه ثبت شدند كه با آموزش ديدن، آموزش‌ها را به همسالان خود ارايه مي‌دهند.
