برق قطع مي‌شود؛ اينترنت نداريم!
قطعي‌هاي مكرر برق، ضعف پشتيباني و فرسودگي باتري دكل‌هاي مخابراتي، شبكه تلفن همراه را در شرايطي خاص قرار داده است؛ وضعيتي كه هر بار خاموشي را به محدوديت براي زندگي ديجيتال شهروندان تبديل مي‌كند و حتي چاره‌انديشي مسوولان نيز نتوانسته كاملا مشكلات را حل كند و دسترسي به تماس صوتي، پيامك و اينترنت با قطع دكل‌هاي مخابراتي دچار اختلال شده و نمي‌دانيم تا چه زماني اين روند ادامه خواهد داشت.
قطعي‌هاي مكرر برق، ضعف پشتيباني و فرسودگي باتري دكل‌هاي مخابراتي، شبكه تلفن همراه را در شرايطي خاص قرار داده است؛ وضعيتي كه هر بار خاموشي را به محدوديت براي زندگي ديجيتال شهروندان تبديل مي‌كند و حتي چاره‌انديشي مسوولان نيز نتوانسته كاملا مشكلات را حل كند و دسترسي به تماس صوتي، پيامك و اينترنت با قطع دكل‌هاي مخابراتي دچار اختلال شده و نمي‌دانيم تا چه زماني اين روند ادامه خواهد داشت. به گزارش ايسنا، با ادامه خاموشي‌ها در مناطق مختلف كشور به دليل ناترازي برق، يكي از نخستين حوزه‌هايي كه دچار اختلال مي‌شود شبكه تلفن همراه است. قطع دكل‌هاي بي‌تي‌اس (BTS) كه نقش حياتي در پوشش دهي ارتباطات سيار دارند، موجب مي‌شود كاربران در برخي مناطق براي ساعاتي از دسترسي به تماس صوتي، پيامك و اينترنت محروم شوند؛ موضوعي كه در عصر ديجيتال، مشكلات متعددي را در زندگي روزمره ايجاد مي‌كند. كارشناسان مي‌گويند علت اصلي اين اختلال‌ها، نبود پشتيباني مناسب در دكل‌ها است. هرچند اين تجهيزات به باتري و ژنراتور مجهز هستند، اما در بسياري از نقاط عمر باتري‌ها به پايان رسيده و نيازمند تعويضند. همين مساله باعث مي‌شود دكل‌ها تنها در مدت كوتاهي پس از قطع برق از مدار خارج شوند. در نتيجه اين قطعي‌ها و خارج شدن دكل‌هاي مخابراتي از مدار و شبكه، مخاطبان و مصرف‌كننده‌هاي حقيقي با نداشتن سيگنال و كاهش شديد سرعت اينترنت رو به رو مي‌شوند كه استفاده آنها از پيام‌رسان‌هاي داخلي و خارجي و حتي برقراري تماس‌هاي اضطراري با تلفن‌هاي همراه را دچار مشكل مي‌كند. به عنوان مثال طبق مواردي كه برخي مخاطبان در تماس با ايسنا به آن اشاره كردند اين است كه وقتي خاموشي رخ مي‌دهد حتي مواردي مثل كارت به كارت پول، خريد اعتبار براي سيم كارت‌ها، تماس تلفني و ... به دليل نداشتن سيگنال تا مدت زمان طولاني قابل انجام نيست يا به سختي صورت مي‌گيرد. محمد جعفرپور، مديرعامل شركت مخابرات ايران- اوايل خرداد امسال گفت: «در مراكز مخابراتي اصلي و مادر از زمان قديم ديزل ژنراتورهايي داشته‌ايم كه با قطعي برق با استفاده از سوخت گازوئيل و بنزين تامين برق را انجام مي‌دهند؛ بنابراين در مراكز اصلي مربوط به شهرها معمولا مشكلي نخواهيم داشت، ولي قطعا اين قطع برق براي سايت‌هاي موبايل مشكلاتي را ايجاد مي‌كند.»
پيامدهاي اختلال در BTS
اين اختلال‌هايي كه به دليل قطعي برق و نبود تجهيزات لازم رخ مي‌دهند، علاوه بر ايجاد مشكل براي استفاده شخصي كاربران، پيامدهاي گسترده‌اي در حوزه‌هاي كاري و خدمات عمومي كشور نيز به همراه دارد؛ اختلال در خدمات بانكي آنلاين، دشواري در دسترسي به خدمات اورژانس و امداد، اختلال در آموزش و جلسات آنلاين و همچنين كاهش اعتماد عمومي به كيفيت شبكه‌هاي داخلي، از جمله موارد مهمي هستند كه مي‌توان به آنها اشاره كرد. با توجه به گسترش خدمات ديجيتال و اهميت حياتي ارتباطات در شرايط اضطراري، نوسازي باتري‌هاي BTS بايد در اولويت سياستگذاران و اپراتورها قرار گيرد. عدم توجه به اين موضوع، مي‌تواند تاب‌آوري شبكه ارتباطي كشور را به‌شدت كاهش بدهد كه همين موضوع باعث شده تا كشورهاي توسعه يافته با سرمايه‌گذاري‌هاي كلان در اين بخش، مانع بروز مشكلات جدي شوند. در شرايطي كه جهان رو به روز در حالي ميل به سمت تكنولوژي است، به نظر مي‌رسد كه سياستگذاران و مسوولان ايران نيز بايد بيشتر به اين مهم توجه كنند. در اين باره كيوان نقره كار، كارشناس حوزه ارتباطات و فناوري اطلاعات اظهار كرد: «اينترنت فقط موضوع فضاي مجازي نيست بلكه بسياري از زيرساخت‌هاي اقتصادي، فرهنگي، سلامت و بسياري از حوزه‌هاي ديگر به اينترنت وابسته است و مي‌تواند آسيب‌هاي جبران‌ناپذيري را به وجود بياورد. اين موضوع هميشه مد‌نظر افرادي كه دكل‌هاي مخابراتي و آنتن‌هاي بي‌تي‌اس را مستقر مي‌كنند، قرار مي‌گيرد. فارغ از اينكه ممكن است ما با اين شرايط رو به رو شويم، بهتر است اپراتورها از الان با سازمان‌هاي مربوطه اين شرايط را در نظر بگيرند كه دچار اختلال در اينترنت نشويم.»
دليل خرابي باتري BTSها در ايران
اما باتري‌هاي دكل‌هاي مخابراتي (BTS) به عنوان مهم‌ترين منبع پشتيبان انرژي، وظيفه دارند در زمان قطع برق، ارتباط شبكه موبايل را حفظ كنند. اين باتري‌ها كه عموما از نوع VRLA (Valve Regulated Lead Acid) يا ليتيوم-يوني هستند، بسته به كيفيت و شرايط نگهداري، بين ۳ تا ۵ سال و نهايتا ۶ سال عمر مفيد دارند. مواردي مثل شرايط نگهداري و دماي محيط نيز به‌شدت روي عمر مفيد اين باتري‌ها تاثير دارد. با توجه به اينكه هر بي‌تي‌اس ممكن است به چند منطقه خدمات ارائه كند، خاموشي‌هاي منطقه‌اي كه به نوبت و طبق زمان‌بندي در مناطق مختلف رخ مي‌دهد، باعث مي‌شود تا باتري‌هاي به كار رفته در دكل‌ها در طول مدت زمان بيشتري در مدار باشند و همين موضوع يكي از عواملي است كه باعث كاهش طول عمر، پوسيدگي و خرابي باتري‌ها مي‌شود. در كشورهاي توسعه يافته باتري‌ها تنها در مواقع ضروري و خاموشي‌هاي غير قابل پيش بيني وارد مدار مي‌شوند تا از اختلال در زيرساخت‌ها و امور روز مره جامعه جلوگيري شود.
مديرعامل شركت مخابرات ايران در اين رابطه به ايسنا گفته بود: «براي سايت‌هاي موبايل هم همين اتفاق احتمالا خواهد افتاد و راهكارش هم اين است كه بايد نوسازي باتري‌ها انجام شود كه به سرمايه‌گذاري بسياري نياز دارد و امروز به جرأت مي‌گويم كه هيچ كدام از اپراتورها توانمندي اين سرمايه‌گذاري را ندارند.» موضوع ديگري كه شايد بتواند در ارائه خدمات بهتر به مشتركان كمك‌كننده باشد، استفاده از دكل‌هاي بيشتر است. طبق آخرين آمار تعداد دكل‌هاي موجود در ايران (مجموع اپراتورها) بيش از ۱۱۰ هزار دكل است كه البته كمتر از نصف اين تعداد را دكل‌هاي نسل ۴ تشكيل داده‌اند. با افزايش تعداد دكل‌ها بدون شك مي‌توان فشار موجود بر روي سايت‌هاي فعلي را كاهش داد.
تاثير تحريم‌ها در خرابي باتري‌ها
موضوع مهم ديگر نيز قديمي (فرسوده) شدن و عدم استفاده از باتري‌هاي جديد با تكنولوژي به‌روزتر در دكل‌ها است. با توجه به شرايط تحريم‌ها و هزينه بالاي تهيه اين باتري‌ها، شركت‌هاي ايراني توانايي انجام چنين هزينه زيادي را ندارند و ناچارند اين باتري‌ها را به صورت دوره‌اي و با دفعات زياد تعمير كنند كه خود اين موضوع از عوامل اصلي پايين آمدن كيفيت ارايه خدمات در اين بخش است. موضوع مهم ديگري كه باعث خرابي باتري‌ها مي‌شود، بالا بودن تعداد دفعات شارژ شدن آنها هستند. در تمامي تجهيزات الكترونيكي كه از باتري استفاده مي‌كنند، يك بازه تكرار براي عمل شارژ شدن باتري‌هاي اين تجهيرات، توسط شركت‌هاي توليد‌كننده در نظر گرفته مي‌شود. حال وقتي باتري BTSها به جاي مواقع ضروري به دليل قطعي مكرر برق به دفعات زيادي وارد مدار شوند، شارژ آنها زودتر خالي مي‌شود و طبيعتا بايد دفعات بيشتري شارژ شوند كه همين موضوع باعث خرابي زودتر و فرسودگي بيشتر آنها مي‌شود. نقره كار در اين رابطه نيز اظهار كرده بود: «سال‌هاست به دليل تحريم‌ها نمي‌توانيم تجهيزات اصلي را تهيه كنيم و مجبوريم نسخه پايين‌تر را تهيه يا مجبور هستيم به صورت مداوم آنها را تعمير كنيم. اين شرايط باعث مي‌شود كه تجهيزات مورد نياز از رده خارج و با اختلال مواجه شوند. بنابراين اگر ما نياز به تجهيزات مورد نياز داريم بهتر است از شركت‌هايي كه صاحبان صنايع هستند، تهيه كنيم.»
راهكار پيشنهادي و موانع پيش رو
با توجه به اهميت روزافزون اقتصاد ديجيتال و اتكاي كسب‌وكارها و خدمات عمومي به اينترنت و موبايل، كارشناسان تاكيد مي‌كنند كه حل اين معضل بايد در اولويت قرار بگيرد. تجهيز دكل‌ها به باتري‌هاي نو و ژنراتورهاي مطمئن، بهبود زيرساخت‌هاي برق‌رساني و همكاري نزديك‌تر شركت‌هاي مخابراتي با وزارت نيرو، استفاده از فناوري‌هاي نوين ذخيره‌سازي انرژي و پايش و نوسازي دوره‌اي تجهيزات قديمي، از جمله راهكارهايي است كه مي‌تواند اختلال‌هاي موجود را به حداقل برساند. نكته قابل توجه اما توانايي اپراتورها در انجام اين كار است. پايش تجهيزات و ارتباط نزديك‌تر شركت‌هاي مخابراتي با وزارت نيرو، از جمله مواردي است كه به دليل عدم نياز به ارتباطات بين‌المللي و شرايط سياسي كشور قابل انجام است، اما سوال مهم اين است كه آيا با شرايط كنوني امكان نوسازي پس از شناسايي تجهيزات فرسوده و همچنين تامين انرژي بيشتر براي دكل‌ها با ناترازي فعلي وجود دارد يا خير؟ در اين باره سيدستار هاشمي، وزير ارتباطات و فناوري اطلاعات گفت: «باتري‌ها براي جبران ناترازي برق نيستند و فقط مي‌توانند قطعي‌هاي پيش‌بيني نشده را مديريت كنند و استاندارد جهاني هم در حد نيم ساعت است. فرض كنيد حدود دو ساعت قطع برق وجود دارد، در اين فرآيند به صورت سلسله‌وار دكل‌ها و باتري‌ها دچار اختلال جدي خواهند شد و حتما بر كيفيت ارتباطات تاثير مي‌گذارد.» با توجه به صحبت‌هاي وزير ارتباطات و همان‌طور كه در مطالب فوق ذكر شد، براي اينكه بتوان خدمات بهتري را از طريق شركت‌هاي مخابراتي در اختيار مردم قرار داد، به نظر مي‌رسد كه مسوولان مربوطه بايد اقدامات حمايتي بيشتري را از اين بخش انجام بدهند. اقداماتي كه بتوانند روند واردات تكنولوژي‌هاي جديد توسط شركت‌هاي مخابراتي را تسهيل كند. موضوع مهم ديگر هم اختصاص بودجه‌هاي بيشتر در اين بخش است تا شايد بار فشار از روي دكل‌هاي موجود كاهش يابد.
پنل‌هاي خورشيدي كمك‌كننده اما ناكافي!
پنل‌هاي خورشيدي يكي از راهكارهاي نوين براي تأمين انرژي دكل‌هاي BTS هستند. اين پنل‌ها با جذب نور خورشيد و تبديل آن به برق، مي‌توانند بخشي از نياز انرژي دكل را تأمين كرده و در عين حال باتري‌هاي پشتيبان را نيز شارژ كنند. استفاده از انرژي خورشيدي، به‌ويژه در زمان قطعي برق، باعث مي‌شود دكل‌ها مدت بيشتري فعال بمانند و ارتباط موبايلي پايدارتر شود. اين روش علاوه بر كاهش هزينه‌هاي سوخت ژنراتور، سازگاري بيشتري با محيط زيست دارد. با اين حال، پنل خورشيدي به تنهايي قادر به تأمين كامل برق دكل‌ها نيست. توليد انرژي آن وابسته به شرايط جوي و تابش نور خورشيد است و در شب يا روزهاي ابري پاسخگوي نياز كامل دكل نخواهد بود. به همين دليل، كارشناسان پيشنهاد مي‌كنند پنل‌هاي خورشيدي در قالب يك سيستم تركيبي همراه با باتري‌هاي نوين و ژنراتور به كار گرفته شوند تا تاب‌آوري شبكه در برابر خاموشي‌ها افزايش يابد.ناگفته نماند هرچند مسوولان مربوطه از وزير تا معاونان و كارشناسان بر اين باورند كه مشكلات اينترني ناشي از قطع برق مردم را با مشكلات جدي در زندگي روزمره، كسب‌وكارها و خدمات ضروري مواجه كرده و راهكارهايي را هم در اين زمينه مطرح كرده‌اند؛ اما همچنان مشكلات پابرجاست بنابراين تا زماني كه اين چالش‌ها با نوسازي باتري‌ها و بهبود زيرساخت‌هاي انرژي به‌صورت جدي پيگيري نشود، كاربران با قطعي‌هاي اينترنت و تماس‌هاي تلفني مواجه خواهند بود و اين موضوع مي‌تواند اعتماد عمومي به شبكه‌هاي ارتباطي كشور را تحت تأثير قرار دهد. بنابراين، توجه ويژه مسوولان به اين مساله حياتي، گامي مهم در حفظ پايداري و تاب‌آوري شبكه‌هاي ارتباطي كشور خواهد بود.
