سازمان راهداري به‌دنبال راه نجات
با نزديك شدن به ايام اربعين حسيني، بار ديگر مساله تأمين ناوگان حمل‌ونقل جاده‌اي به يكي از چالش‌هاي اصلي زائران و دستگاه‌هاي متولي تبديل شده است.
با نزديك شدن به ايام اربعين حسيني، بار ديگر مساله تأمين ناوگان حمل‌ونقل جاده‌اي به يكي از چالش‌هاي اصلي زائران و دستگاه‌هاي متولي تبديل شده است. در حالي كه هر ساله ميليون‌ها نفر به‌صورت زميني راهي مرزهاي غربي كشور مي‌شوند، كمبود اتوبوس، فرسودگي ناوگان و بازار سياه بليت، از دغدغه‌هاي جدي سفرهاي اربعيني به‌شمار مي‌رود. در همين راستا، نشست خبري رضا اكبري، رييس سازمان راهداري و معاون وزير راه و شهرسازي، به بررسي ابعاد مختلف اين موضوع اختصاص داشت. او با تأكيد بر نهادينه‌شدن مراسم عظيم راهپيمايي اربعين در سال‌هاي اخير، اذعان كرد كه زيرساخت‌ها نسبت به سال‌هاي گذشته پيشرفت داشته‌اند، اما چالش‌ها همچنان پابرجاست.
اكبري در اين نشست با صراحت اعلام كرد: با كمبود اتوبوس مواجهيم و اميدواريم اربعين امسال با هماهنگي‌ها و پيش‌بيني‌ها، بر اين مشكلات فائق آييم و برگشت زوار را پوشش دهيم.
براساس آمار رسمي سازمان راهداري، پيش‌بيني مي‌شود اگر تعداد زائران نسبت به سال گذشته تنها ۵ درصد افزايش يابد، حدود ۹۰۰ هزار نفر با اتوبوس به مرزها اعزام شوند. اما با ۶۵۰۰ دستگاه اتوبوس فعال موجود، هنوز حدود ۵۰۰۰ دستگاه كمبود وجود دارد. رييس سازمان راهداري و حمل و نقل جاده‌اي، راهكار تأمين اين كمبود را چنين توضيح مي‌دهد: اتوبوس دستگاه‌هاي دولتي و آنهايي كه با صنايع و شركت‌ها قرارداد داشتند شناسايي شده‌اند و با مصوباتي كه گرفتيم قرار شد اين اتوبوس‌ها از ۲۱ تا ۲۷ مردادماه در اختيار مردم قرار گيرد. پيگير اين موضوع از وزارتخانه‌ها هستيم. قرار است شماره پلاك خودروها در اختيار راهداري قرار گيرد.
نذر سفر؛ راهكاري اجتماعي براي كاهش فشار بر ناوگان عمومي
در حركتي خلاقانه، سازمان راهداري امسال طرحي به نام «نذر سفر» را معرفي كرده است. اكبري درباره اين طرح مي‌گويد: اگر خانواده‌اي با وسيله نقليه قصد سفر به مرز را دارد و جا دارد، دوست و همسايه را با خود ببرد تا هم به لحاظ معنوي كمكي كرده باشد و هم به حمل و نقل عمومي فشار وارد نشود. از طرفي وسيله نقليه‌ايمن‌تر به سفر مي‌رسد. در اين خصوص محتواهايي آماده كرده‌ايم كه منتشر خواهد شد.
اين طرح كه بيشتر بُعد فرهنگي و مشاركتي دارد، مي‌تواند به كاهش تقاضا از سيستم حمل‌ونقل عمومي كمك كرده و بخشي از خلأ ناشي از كمبود ناوگان را جبران كند.
اما يكي ديگر از مهم‌ترين موضوعاتي كه هرساله نارضايتي مسافران را در پي دارد، اختلاف فاحش قيمت بليت اتوبوس در مسيرهاي مختلف است. امسال سازمان راهداري با هدف شفاف‌سازي و عدالت در قيمت‌گذاري، اقدام به يكسان‌سازي نرخ سفر بر اساس نفر-كيلومتر كرده است.
رييس سازمان راهداري در توضيح اين تصميم گفت: براي يكسان‌سازي نرخ سفر در اربعين، فاصله مراكز استان‌ها تا مرزها به‌صورت كيلومتري تعيين و نرخ را براساس نفر كيلومتر مشخص كرديم. يعني يك نفر به ازاي يك كيلومتر ۱۸۲۷ تومان بايد بپردازد. اين نرخ در پايان ماه صفر به حالت عادي باز مي‌گردد.
اين اقدام مي‌تواند نقش موثري در كنترل بازار سياه بليت ايفا كند، چرا كه مبناي محاسبه مشخص و قابل نظارت خواهد بود.
بازار سياه و نظارت‌هاي ميداني
با نزديك شدن به ايام پرتقاضا، همواره نگراني از ايجاد بازار سياه و افزايش خودسرانه قيمت‌ها وجود دارد. رييس سازمان راهداري در پاسخ به پرسشي درباره راهكار مقابله با اين موضوع، گفت: نرخ‌ها در پايانه‌ها اطلاع‌رساني مي‌شود و قابل محاسبه است. همچنين در پايانه‌ها بازرساني حضور دارند كه بر عرضه بليت نظارت مي‌كنند تا گران‌فروشي رخ ندهد. براساس آخرين گزارش‌هاي دريافتي، بليت در مسيرهاي اربعيني به مقدار كافي براي رفت تا هفته بعد فراهم است.
تردد از مرزهاي شش‌گانه مهران همچنان پيشتاز
آمار منتشر شده از سوي سازمان راهداري نشان مي‌دهد كه تا 15 مرداد ماه، ۱ ميليون و ۱۷۰ هزار نفر به‌صورت زميني به عتبات عاليات سفر كرده‌اند و ۲۶۳ هزار نفر نيز بازگشته‌اند. اكبري در اين باره گفت: از اين تعداد، ۲۸۸ هزار نفر به وسيله ناوگان عمومي و عمدتاً اتوبوس از مرزها خارج شده‌اند. ۴۸ هزار نفر نيز به همين شكل به كشور بازگشته‌اند. هفته پيش رو بسيار پرتردد و شلوغ است و اگر همانند سال گذشته باشد، اين هفته دو برابر مسافر در جاده‌ها نسبت به هفته‌هاي قبل خواهيم داشت.
او همچنين سهم مرزها در خروج زائران را چنين برشمرد: مهران: ۴۸٪، شلمچه: ۳۲٪ (۵٪ بيشتر از سال قبل)، چذابه: ۸٪، خسروي: ۹٪، باشماق و تمرچين: در مجموع ۳٪
ناوگان فرسوده؛ مانعي بر سر راه توسعه
در كنار كمبود عددي اتوبوس، فرسودگي ناوگان نيز يكي از چالش‌هاي اصلي است. رييس سازمان راهداري در اين باره با صراحت گفت: حدود ۸۰۰۰ تا ۹۰۰۰ اتوبوس جاده‌اي در كشور كم داريم. مصوباتي در اين خصوص داريم ولي زيرساخت اجراي آن فراهم نشده است. عملاً نوسازي، توليد داخل و واردات نداشتيم و تنها حدود ۲۰۰ دستگاه طي يك سال وارد شده‌اند. اخيراً ۲۵ دستگاه وارد شد و احتمالاً ۳۰ تا ۴۰ دستگاه ديگر نيز اضافه شود.
با اين حال، سازمان راهداري اميدوار است با اجراي مصوبات جديد، تا پايان سال ۱۰۰۰ دستگاه و تا پايان سال آينده ۳۰۰۰ دستگاه اتوبوس وارد شبكه شود.
چرا واردات اتوبوس متوقف شد؟
در سال‌هاي گذشته، وعده واردات ۲۰۰۰ دستگاه اتوبوس براي ايام اربعين مطرح شد، اما اين وعده هرگز به مرحله اجرا نرسيد. اكبري دليل اين موضوع را چنين توضيح داد: مانع اصلي اجرايي نشدن مصوبه ۲۰۰۰ دستگاه اتوبوس، بروكراسي زياد در واردات بود. موانع قانوني زيادي بر سر راه واردكنندگان است. به دولت پيشنهاد داديم اختيارات واردات اتوبوس را به وزير راه بدهند تا اين فرآيند سريع‌تر انجام شود. رييس سازمان راهداري در پاسخ به سوالي درباره فعاليت تاكسي‌هاي اينترنتي در جابه‌جايي زائران، گفت: فعاليت اين تاكسي‌ها در بخش حمل و نقل برون‌شهري نياز به قانون دارد و با قوانين موجود، فعاليت آنها خارج از شهر خلاف قانون است. زيرساخت‌ها موجود نيست. از طرفي راننده‌ها بايد آموزش ديده و حرفه‌اي باشند و ناوگان آنها استانداردهاي ايمني لازم را داشته باشد. به‌طور كل فعاليت آنها ظرفيت زيادي براي جابه‌جايي مسافران در اربعين اضافه نخواهد كرد.
محدوديت از كدام سمت است؟
يكي از پرسش‌هاي مطرح‌شده در اين نشست به امكان فعاليت ناوگان عراقي در خاك ايران مربوط بود. اكبري پاسخ داد: دولت عراق مخالف استفاده از ناوگان عراقي در داخل ايران است، زيرا بار سنگيني در داخل عراق بر عهده اين ناوگان است. اما از سمت ايران مانعي براي فعاليت آنها وجود ندارد.
با اختصاص ناوگان براي زائران، نگراني‌هايي درباره تأثير اين تصميم بر مسيرهاي غيراربعيني وجود دارد. اكبري در اين خصوص گفت: فاصله بين پيك رفت و برگشت در سفرهاي اربعيني يك هفته است. علت اينكه پيش‌فروش بليت مسيرهاي غيراربعيني در آن بازه انجام نمي‌شود، اين است كه بايد براي آن برنامه‌ريزي شود. البته در فروش روزانه مشكلي وجود ندارد.
با وجود تلاش‌هاي سازمان راهداري براي ساماندهي سفرهاي اربعيني، همچنان كمبود ناوگان، فرسودگي اتوبوس‌ها و پيچيدگي‌هاي بوروكراتيك از موانع اصلي محسوب مي‌شوند. هرچند طرح‌هايي مانند «نذر سفر» و «يكسان‌سازي نرخ‌ها» مي‌تواند به كاهش فشار كمك كند، اما بدون همكاري جدي ساير وزارتخانه‌ها و تسهيل واردات و نوسازي ناوگان، دستيابي به يك حمل‌ونقل ايمن، منظم و پاسخگو همچنان در گرو تلاش مضاعف خواهد بود.
رييس سازمان راهداري بيان كرد: اميدواريم وزارتخانه‌ها در تأمين اتوبوس اربعين كمك كنند و با همكاري جمعي، حمل‌ونقل زائران بدون مشكل انجام شود.
