خدمات روانشناسي رايگان براي كودكان مبتلا به اختلال «سلوك»

اختلال «سلوك» كه با اسم اختصاري CD شناخته مي‌شود يكي از اختلالات رفتاري است كه كودك و نوجوانان مبتلا به آن از قوانين و هنجارهاي مرتبط با سن خود پيروي نمي‌كنند... اختلال سلوك، اختلالي فراتر از شيطنت‌هاي كودكانه است. در واقع كودكان و نوجوانان مبتلا به اختلال سلوك نسبت به افراد ديگر، حيوانات خانگي و هر موجود زنده‌اي ظالمانه رفتار كرده و دست به تخريب مي‌زنند. اگرچه شيوع اين اختلال نسبت به ساير اختلال‌هاي ديگر روانپزشكي، كمتر است، اما بسيار آسيب‌زا قلمداد مي‌شود و مي‌تواند عوارض متعددي به همراه داشته باشد. به نظر مي‌رسد كه اين اختلال ناشي از عواملي مانند عوامل ژنتيكي، اجتماعي، خانوادگي و فرزندپروري باشد. درمان اختلال سلوك در كودكان بسته به‌شدت اين اختلال مي‌تواند از طريق آموزش مديريت والدين، روان درماني، آموزش مديريت خشم، درمان شناختي رفتاري (CBT) و درمان مبتني بر جامعه باشد.

 رفتارهاي مكرر مخل و آسيب‌زاي خلاف قانون

دكتر محمدرضا شالبافان،  مدير دفتر سلامت رواني، اجتماعي و اعتياد وزارت بهداشت در اين باره به ايسنا گفت: تعريفي كه براي اختلال سلوك در سنين كودكي در نظر گرفته شده براي سنين ديگر وجود ندارد. برخي كودكان و نوجوانان، رفتارهاي مكرر مخل و آسيب‌زاي خلاف قانون دارند و از چارچوب‌هاي تعريف‌شده در خانه، مدرسه و جامعه فاصله مي‌گيرند. رفتار اين گروه از كودكان و نوجوانان نه تنها مي‌تواند سبب آسيب‌رساندن به خود افراد شود، بلكه رفتارهاي آنها به ديگران نيز آسيب مي‌رساند. گاهي‌اوقات، اين كودكان و نوجوانان به خشونت دست مي‌زنند و رفتارهاي آنها نه تنها سبب آسيب خود، اطرافيان و ديگران مي‌شود، بلكه در برخي موارد ممكن است به حيوانات و طبيعت نيز آسيب وارد كنند. مجموعه چنين رفتارهايي، اختلال سلوك «Conduct disorder » نام دارد.

وضعيت شيوع اختلال سلوك

وي با بيان اينكه اختلال سلوك بسيار به چشم مي‌آيد، تصريح كرد: شيوع اختلال سلوك زياد نيست؛ به نحوي كه شيوع اين اختلال نسبت به «بيش‌فعالي» و «اختلال يادگيري» بسيار پايين‌تر است. اگرچه شيوع «اختلال سلوك» زياد نيست اما اختلالي بسيار آسيب‌زاست و به همين دليل به چشم مي‌آيد. تشخيص و شناسايي يك فرد مبتلا به اختلال سلوك مي‌تواند دردسرهايي براي مدرسه محل تحصيل وي فراهم كند. 

اختلال سلوك، فراتر از الزامات سني است

مدير دفتر سلامت رواني، اجتماعي و اعتياد وزارت بهداشت در پاسخ به اين سوال كه «آيا شرايط سني كودكان و نوجوانان سبب بروز چنين رفتارهايي مي‌شود؟» توضيح داد: اختلال سلوك، فراتر از الزامات سني است. اين احتمال وجود دارد كه بسياري از كودكان و نوجوانان در مواجهه با برخي ارزش‌هاي جامعه پرسشگري يا مقابله‌ كنند كه رفتاري طبيعي است و ‌بايد با احترام با آن برخورد كرد. اين در حالي است كه رفتارهاي اختلال سلوك فراتر از انتظارات طبيعي است كه از سنين كودكي و نوجواني داريم. بازهم تاكيد مي‌كنم، رفتارهاي اختلال سلوك بسيار آسيب‌زا هستند.

نقش عوامل مختلف در اختلال سلوك

شالبافان با بيان اينكه اختلال سلوك مي‌تواند علل مختلفي داشته باشد، گفت: عوامل ژنتيكي در اختلال سلوك نقش دارد و به نظر مي‌رسد كه بار ارثي در برخي خانواده‌ها داشته باشد. عوامل اجتماعي نيز در اختلال سلوك نقش دارند؛ منظور از عوامل اجتماعي اين است كه كودك و نوجوانان در چه محيطي رشد كرده و تربيت شده است. همچنين علل خانوادگي و فرزندپروري نيز در اختلال سلوك نقش دارند؛ منظور از علل خانوادگي و فرزندپروري اين است كه فرد از بدو تولد تا دوران كودكي و نوجواني خود را چگونه سپري كرده است.

 ضرورت و اهميت آموزش براي خانواده‌ها

مدير دفتر سلامت رواني، اجتماعي و اعتياد وزارت بهداشت با بيان اينكه اغلب خانواده‌ها درباره اختلال سلوك آموزش كافي نديده‌اند، اظهار كرد: رسانه‌ها مي‌توانند درباره اختلال سلوك، علايم و درمان آن در سطح عمومي به جامعه آموزش دهند. اگر جامعه درباره اختلال سلوك آموزش دريافت كند، به اين نتيجه مي‌رسد كه نسبت به درمان اختلال فرزند خود اقدام كند.

اختلال سلوك درمان‌پذير است

شالبافان با بيان اينكه اختلال سلوك جزو اختلال‌هاي درمان‌پذير است، توضيح داد: درمان شناختي-رفتاري، درمان اصلي اختلال سلوك به حساب مي‌آيد. در گذشته، جامعه بر اين باور بود كه در مواجهه با يك كودك مبتلا به اختلال سلوك يا به تعبير آن زمان كه به آنها كودك خودسر گفته مي‌شد، ‌بايد رفتار مشابه داشت. اين در حالي است كه روانشناسي بر اين باور است كه بنا بايد به نحوي گذاشته شود كه كودك رفتار خود را اصلاح كند و با عواقب طبيعي رفتارهاي خودش مواجه شود.

 تنبيه بدني و زباني به بهبود شرايط كمك نمي‌كند

مدير دفتر سلامت رواني، اجتماعي و اعتياد وزارت بهداشت درباره پيامدهاي ناشي از تنبيه‌هاي فيزيكي و زباني براي كودكان مبتلا به اختلال سلوك گفت: تنبيه بدني و زباني به بهبود رفتار و شرايط كودكان و نوجوانان مبتلا به اختلال سلوك كمك نمي‌كند، بلكه شرايط را بسيار بدتر مي‌كند و ممكن است به رفتارهاي تلافي‌جويانه و اقدامات بيشتر خلاف قانون منجر شود.

 خدمات روانشناسي رايگان در مراكز جامع سلامت

شالبافان درباره ارايه خدمات درماني اختلالات سلوك گفت: مراكز جامع سلامت در كشور نسبت به ارايه اين خدمات اقدام مي‌كنند. بيش از ۳هزار روانشناس در مراكز جامع سلامت، خدمات روانشناسي را به صورت رايگان ارايه مي‌دهند. شهروندان ايراني با توجه به منطقه جغرافيايي و محل سكونت خود مي‌توانند به مراكز جامع سلامت مراجعه كرده و خدمات روانشناسي را دريافت كنند. وي با بيان اينكه خدمات اوليه روانشناسي در مراكز جامع سلامت ارايه مي‌شود، گفت: اگر مراجعه‌كنندگان به خدمات تخصصي مانند روانپزشكي، مددكاري و خدمات روانشناسي تخصصي‌تر نياز داشته باشند به مراكز «سلامت روان و اجتماعي» (سراج) ارجاع داده مي‌شوند. در حال حاضر، ۹۹ مركز سراج در كشور به ارايه خدمات مي‌پردازند و تعداد اين مراكز طي ماه‌ها و سال‌هاي آينده گسترش مي‌يابد.