شورای عالی فضای مجازی هفته گذشته از اصلاح ترکیب و اختیارات کمیسیون عالی تنظیم مقررات خبر داد. کمیسیونی که در آخرین نسخه طرح صیانت با عنوان «نظام تنظیم مقررات فضای مجازی» به آن اشاره و با عنوان «تنظیم‌گر تنظیم‌گران» یاد شده بود. کمیسیونی که درآن بخش خصوصی حق رای نداشته و وظایفی همچون تصویب الزامات مدیریتی ترافیک داخلی و خارجی فضای مجازی کشور به آن سپرده شده است. در یکی از تبصره‌های آن نیز بند، موارد اعمال انسداد مربوط به خدمات‌دهندگان فضای مجازی با بیش از سه میلیون کاربر، پیش از اقدام، به مرکز ملی فضای مجازی کشور بایستی اطلاع داده شود. این در حالی است که دبیر این شورا می‌گوید تنها موادی از اختیارات کمیسیون عالی تنظیم مقررات مرکز ملی فضای مجازی به‌روز شده که ارتباطی با طرح صیانت مجلس ندارد.
مرداد سال گذشته نمایندگان مجلس با ۱۲۱ رای موافق تصویب کردند طرح صیانت از حقوق کاربران در فضای مجازی و ساماندهی پیام‌رسان‌های اجتماعی بر اساس اصل ۸۵ قانون اساسی مورد بررسی قرار گیرد؛ مجوزی که باید طرح صیانت در کمیسیون مشترکی بررسی می‌شد و مصوباتش همان مصوبه صحن علنی تلقی و مستقیم برای بررسی و ارایه نظر به شورای نگهبان ارسال می‌شد. اما اینگونه نشد و درنهایت طرح صیانت از اصل ۸۵ هم خارج شد. طی این مدت بحث‌های زیادی در مجلس بین موافقان و مخالفان طرح و در مرحله‌ای نیز مرکز پژوهش‌ها وارد عمل شد و نهایتا، خبرها از کنار گذاشتن طرح صیانت حکایت داشت و به همین دلیل، سکوتی رسانه‌ای درباره این طرح جنجال برانگیز ایجاد شد؛ اما 15 شهریور ماه توئیت یک کارشناس فناوری اطلاعات، مشخص کرد که شورای عالی فضای مجازی به ریاست رییس‌جمهوری بخش مهمی از طرح صیانت یا همان «تنظیم‌گر تنظیم‌گرها» را تصویب و شورایی جدید با اختیارات فراوان را مامور اجرای آن کرده است. اعضای حقوقی این شورا عبارتند از: رییس‌جمهوری (رییس شورای عالی)، رییس مجلس شورای اسلامی، رییس قوه قضاییه، رییس سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران، دبیر شورای عالی و رییس مرکز، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، وزیر علوم، تحقیقات و فناوری، وزیر اطلاعات، رییس کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی، رییس سازمان تبلیغات اسلامی، فرمانده کل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، فرمانده نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران. اعضای حقیقی برای مدت سه سال انتخاب می‌شوند. به دنبال این خبر، نمایندگان موافق و مخالف طرح صیانت هم واکنش نشان دادند. جلال رشیدی کوچی، نماینده مجلس که از مخالفان طرح صیانت بود، گفته «طراحان طرح صیانت در شورای عالی فضای مجازی هم حضور دارند و قاعدتا وقتی دیدند که در مجلس نمی‌توانند کار را پیش ببرند، آن را به شورای عالی فضای مجازی بردند، ولی به‌صورت سیستماتیک و تعریف قانونی نمی‌توانیم اسمش را طرح صیانت بگذاریم.»
مصوبه شورای عالی فضای مجازی حق نظارت را از مجلس سلب کرد
غلامرضا نوری قزلجه از اعضای کمیسیون مشترک طرح و یکی از مخالفان طرح صیانت در گفت‌وگو با خبر آنلاین، درباره اینکه آیا مجلس از جزییات طرح تصویب شده در شورای عالی فضای مجازی به ریاست رییس‌جمهوری که بخش مهمی از طرح صیانت را تصویب کرد اطلاعی دارد یا خیر؟ گفت که آنها مصوبه خود را احتمالا برای رییس مجلس می‌فرستند ولی الزامی ندازند آن را به نمایندگان ابلاغ کنند، به ما اعلام نمی‌کنند و نمایندگان به صورت عمومی در جریان قرار می‌گیرند. او معتقد است اگر در این حوزه در مجلس قانونگذاری می‌شد و مجلس مصوبه داشت، می‌توانست از استحکام بیشتری برخوردار باشد. ولی مصوبات شورای عالی فضای مجازی هم بر اساس اساسنامه خود و رویه‌ای که تاسیس شده، اجرایی می‌شود و این امری معمول است. در کشور ما مصوبات شوراهای عالی معمولا قابل اجرا هستند ولی قطعا به استحکام قانون مجلس نیستند. نوری در پاسخ به اینکه آیا مصوبه جدید منجر به افزایش محدودیت‌ها خواهد شد؟ توضیح داد: اگر در کشور قانونی وضع می‌شود بهتر است در مجلس وضع شود تا از استحکام و قوام بیشتری برخوردار باشد؛ به عبارت دیگر باید مطابق نظر باید یک مرجع قانونگذاری، قانون وضع شود. مصوبه شورای عالی فضای مجازی، از نظر محتوایی سه اشکال جدی دارد:
۱- در این مصوبه نقش دولت کم‌رنگ شده و دولت دیگر در این حوزه، اکثریت ندارد و در نتیجه یعنی نظارت مردم که از طریق نمایندگان آنها در مجلس بر هیات وزیران و دولت اعمال می‌شود، تقریبا از موضوعیت می‌افتد و نظارت‌پذیر نیست.
۲- اشکال دیگر این است که در بعضی جاها با مباحث شورای رقابت ذیل اصل ۴۴ و قانون موجود تزاحم دارد که به نظر می‌رسد این موضوع هم باید حل و فصل شود.
۳- ترکیب افراد نشان می‌دهد نگاه فنی در مجموعه کمتر و نگاه‌ها بیشتر غیرفنی است. لازم است در چنین مراجعی نگاه‌های فنی و موضوعات محتوایی پررنگ‌تر دیده شود ولی به نظر می‌رسد در اینجا موضوعات عمومی خیلی پررنگ‌تر دیده شده است. او همچنین در پاسخ به اینکه آیا آنچه مصوب شده، همان صیانت مطلوب طیفی از نمایندگان حامی طرح است، بیان کرد که از ارکان اصلی طرح صیانت همین تنظیم‌گری و بحث کمیسیون بود که در اینجا مصوب کرده‌اند. اما در طرح صیانت درباره موضوعات بعدی یعنی پلتفرم‌ها و سرنوشت آنها، جرم‌انگاری‌ها، محدودسازی‌ها، مسدودسازی‌ها، فیلترینگ و جرایم توضیح داده شده که در طرح مصوب اصلا وارد آن موضوعات نشده‌اند و یک چارچوب و ظرفیت کلی با این مصوبه ایجاد شده است. در این مصوبات مخارج را به صورت خیلی کلی آورده‌اند و به تشکیلات اختیاراتی داده‌اند که موجب ایجاد یک ظرفیت شده و بستگی دارد که چگونه از آن استفاده شود. طراحان و حامیان صیانت، می‌توانند همه نقطه نظراتشان را با ظرفیت‌های مصوبه شورای عالی مجازی، پیگیری و اجرایی کنند و دیگر نیازی به قانون مجلس ندارند. ولی ما امیدواریم از ظرفیت مصوبه شورا برای نظم دادن به فضای مجازی، افزایش امنیت کاربران، دسترسی آسان، سریع، پرسرعت و ارزان قیمت اینترنت که جزو حقوق اساسی مردم است، استفاده شود.
اختیارات کمیسیون تنظیم مقررات فضای مجازی به‌روز شد
این در حالی است که روز گذشته و با گذشت چندین روز از جنجال‌های فضای مجازی درباره تصویب بی‌صدای طرح صیانت، دبیر شورای عالی فضای مجازی گفته که موادی از اختیارات کمیسیون عالی تنظیم مقررات مرکز ملی فضای مجازی به‌روز شده که ارتباطی با طرح صیانت مجلس ندارد. سید ابوالحسن فیروزآبادی با تکذیب تصویب طرح صیانت در شورای عالی فضای مجازی در برخی رسانه‌ها گفت: این شورا به تازگی موادی از اختیارات کمیسیون عالی تنظیم مقررات مرکز ملی فضای مجازی را اصلاح کرد و بر اساس آن کمیسیون تنظیم مقررات اختیاراتش در چارچوب شورای فضای مجازی تعیین می‌شود و این موضوع ارتباطی با طرح موسوم به صیانت ندارد.
او ادامه داد: بحث اصلاح کمیسیون تولید و محتوا هم در دستور کار است، چون در این حوزه هم کسب و کار‌های بسیار زیادی در کشور شکل گرفته و بازی‌ها متنوع شده است، از طرفی شاهد نمایش خانگی با تنوع زیاد هستیم که در این حوزه هم باید بازنگری داشته باشیم؛ متنی در این باره آماده شده و در دستور کار قرار گرفته است. رییس مرکز ملی فضای مجازی درباره اصلاحات این مرکز گفت: این مرکز سه کمیسیون محتوا، امنیت و کمیسیون عالی تنظیم مقررات دارد، که تعیین اعضای کمیسیون عالی تنظیم مقررات و ماموریت‌های آن در سال ۹۱ نوشته شده بود و سایر کمیسیون‌های مرکز ملی فضای مجازی هم نیاز به بازنگری دارند. دبیر شورای عالی فضای مجازی با اشاره به افزایش تعداد کاربران فضای مجازی گفت: با توجه به تنوع زیاد موضوعات در این فضا، مثل هوش مصنوعی، بلاکچین، پلت فرم‌ها و خدماتی در حوزه‌های مختلف پولی، مالی، بورس و حمل و نقل، آگهی و بازی‌ها، باید در آنها حقوق شهروندی و حقوق کاربران را حفاظت کنیم. فیروزآبادی گفت: کمیسیون تنظیم مقررات در بازنگری صورت گرفته قدرت فرا قانونی ندارد، زیرنظر شورای عالی فضای مجازی حرکت خواهد کرد و فقط می‌تواند دستورالعمل‌هایی را ابلاغ کند که در چارچوب مصوبات شورای عالی فضای مجازی باشد. بگفته دبیر شورای عالی فضای مجازی، از جمله تغییراتی که در این بازنگری انجام شده، بحث تعداد اعضای کمیسیون است که از ۱۷ نفر به ۱۱ نفر رسیده و شرح وظیفه این کمیسیون در آیین نامه قبلی شش بند داشت، که در آیین نامه جدید بیست یک بند تعیین شده است.
طرح صیانت را به شورای عالی فضای مجازی سپردیم و تمام شد
در مقابل، محمدصالح جوکار نماینده اصولگرای یزد به‌تازگی درباره واگذاری طرح صیانت از مجلس به شورای عالی فضای مجازی گفته طرح صیانت به شورای عالی فضای مجازی سپرده شد و تمام شد. رییس کمیسیون امور داخلی و شوراهای مجلس شورای اسلامی اظهار کرد که طرح دیگر در دستور کار مجلس نیست و بروید از شورای عالی فضای مجازی سوال بپرسید. او درباره انتقادات کاربران در فضای مجازی نسبت به این طرح و کاهش سرعت اینترنت اظهار کرد: شما به دنبال چه چیزی هستید؟ تصمیم اول و آخر در خصوص طرح صیانت را شورای عالی فضای مجازی خواهد گرفت. این طرح، یک طرح تمام شده است؛ دنبال چه چیزی می‌گردید؟ به‌قول معروف، فلانی مُرد خاکش هم کردند شما دیگر به دنبال چه هستید؟ جوکار خطاب به انتقادات مردم گفت: در خبرها در این باره به‌طور مفصل توضیح داده شده و مردم می‌توانند به اخبار مراجعه کنند. درباره سرعت اینترنت هم من خودم اعتراض دارم و وزارت ارتباطات باید فکری بکند.
