ایالات متحده امریکا، انگلستان و چند کشور اروپایی دیگر، به‌تازگی با اخراج تعدادی از بانک‌های روسی از سوئیفت موافقت کرده‌اند. حال تعدادی از کارشناسان بر این باورند که ممکن است روسیه با استفاده از بیت‌کوین و ارزهای دیجیتال بتواند بخشی از این تحریم‌ها را دور بزند. شرکت‌های روسی ممکن است از رمزارزها برای دور زدن تحریم‌ها استفاده کنند. این اتفاق در حالی ممکن است رخ بدهد که بانک مرکزی روسیه در پی ممنوعیت کامل رمزارزها در روسیه با هدف حمایت از روبل دیجیتالی بود. بعد از تهاجم نیرو‌های روسیه به اوکراین، کشورهای متعددی مثل ایالات متحده امریکا و اعضای اتحادیه اروپا، تحریم‌های اقتصادی شدیدی را علیه این کشور اعمال کردند. یکی از این تحریم‌ها این است که برخی از بانک‌های روسی دیگر به انجمن ارتباطات مالی بین‌بانکی جهان یا همان سوئیفت دسترسی نخواهند داشت. این تحریم احتمالاً به‌‌خاطر این وضع شده که تحریم‌های قبلی برای توقف روسیه کافی نبوده است و کشورهای غربی مجبور شده‌اند به اخراج چندین بانک روسی از سوئیفت متوسل شوند. بیش از ۱۱,۰۰۰ موسسه مالی در سراسر جهان، به‌جز ایران و کره شمالی، از این شبکه استفاده می‌کنند. با اخراج بانک‌های روسی از سیستم مالی جهانی، روسیه به‌سختی می‌تواند ذخایر بین‌المللی ۶۴۰ میلیارد دلاری خود را خرج کند. بیل آکمن، کارشناس سرمایه‌گذاری، در توییتر خود توضیح داده است که این تحریم‌ها مطمئناً می‌تواند بر مردم روسیه هم تأثیر بگذارد. او گفته است: «شخصاً حاضر نیستم پولم را در بانکی نگه دارم که به سیستم سوئیفت دسترسی ندارد. وقتی بانکی نتواند پولی از بانک‌های دیگر دریافت یا به آنها منتقل کند، توان مالی آن به خطر می‌افتد. اگر در روسیه زندگی می‌کردم، همین الان پولم را از بانک‌ها خارج می‌کردم. از روز دوشنبه، بانک‌های روسی ممکن است با خروج پول زیادی مواجه شوند.» چنین تحریم‌های شدیدی تأثیرات اقتصادی مخرب و فاجعه‌باری بر اقتصاد روسیه می‌گذارد. در عین حال، تحلیلگران زیادی باور دارند که روسیه راه‌حل موثری برای برخورد با این تحریم‌ها ندارد. به نظر آنها حتی فناوری بلاک چین، ارزهای دیجیتال و مخصوصاً بیت‌کوین هم نمی‌تواند به این کشور کمکی کند. نیراج آگراوال، مسوول بخش ارتباطات‌کوین سنتر، یک اتاق فکر فعال در حوزه ارزهای دیجیتال، در این باره گفته است: «وزارت خزانه‌داری امریکا می‌داند که روسیه نمی‌تواند چندان از ارزهای دیجیتال برای دورزدن تحریم‌ها استفاده کند و خطری در این زمینه وجود ندارد. داریم درباره پول بسیار زیادی صحبت می‌کنیم. پنهان‌کردن چنین پولی در دفتر کل عمومی یک ارز دیجیتال امکان‌پذیر نیست. ارزهای دیجیتال بی‌‌طرف، باز و سانسور‌ناپذیر هستند و معامله‌گران برای انجام تراکنش‌های خود به مجوز کسی نیازی ندارند. در نتیجه، «از نظر تئوری» می‌توانند ابزارهای مناسبی برای دورزدن تحریم‌ها در کشوری مثل روسیه باشند. اگر شرکای روسیه ارزهای دیجیتال را قبول کنند، این کشور می‌تواند تجارت بین‌المللی خود را با بیت‌کوین انجام دهد. یعنی به‌کارگیری بیت‌کوین و دیگر ارزهای دیجیتال غیرمتمرکز در دورزدن تحریم‌ها، در گرو نظر متحدان و شرکای روسیه است. علاوه بر این، روسیه مدتی است روی گزینه‌های مختلفی در این زمینه کار می‌کند. برای مثال، در حال حاضر ارز دیجیتال ملی این کشور به نام روبل دیجیتال، در مرحله آزمایشی خود قرار دارد. متی گرینسپن، متخصص سرمایه‌گذاری و تحلیلگر بازار، در توییتر خود نوشته است: «اخراج بانک‌های روسی از سوئیفت برای بیت‌کوین خوب نیست؛ چراکه آنها (مقامات روسیه) را مجبور به پذیرش کامل این ارز دیجیتال خواهند کرد.» اگر روسیه بخواهد از ارزهای دیجیتال برای دورزدن تحریم‌ها استفاده کند، اولین کشوری نخواهد بود که این کار را انجام داده است. گزارش‌های موجود نشان می‌دهد که کره شمالی هم در حال حاضر بودجه موردنیاز برنامه‌های هسته‌ای و بالستیک خود را با استفاده از ارزهای دیجیتالی تأمین می‌کند که هکرهای موردحمایت دولت این کشور از نهادهای مختلف سرقت کرده‌اند.
دورزدن تحریم‌ها با ارزهای دیجیتال تا چه حد شدنی است؟
استفاده از روش‌های جایگزین سوئیفت همچنان چالش‌برانگیز است؛ چراکه تمام کشورها این شبکه را به‌طور گسترده‌ای پذیرفته‌اند و از آن استفاده می‌کنند. در نتیجه، روش‌های دیگر تاکنون نتوانسته‌اند به‌خوبی با آن رقابت کنند. برای مثال، روسیه سیستم جایگزینی به اسم اس‌پی‌اف‌اس (SPFS) را از سال ۲۰۲۰ راه‌اندازی کرده است که تنها ۲۰ درصد از بانک‌های روسی از آن استفاده می‌کنند. حتی سیستم پرداخت بین‌بانکی برون‌مرزی کشور چین یعنی سی‌آی‌پی‌اس (CIPS) هم که معروف‌تر از سیستم روسی است، به اندازه ۰.۳ درصد از مبادلات سوئیفت بین‌المللی حجم دارد. با وجود تمام موانع، بیت‌کوین می‌تواند به‌نوعی نقش بسیار مهمی در این زمینه ایفا کند و میزان موثر بودن تحریم‌های اقتصادی غرب علیه روسیه تا حدی به آن بستگی دارد. البته باید این نکته را هم در نظر داشته باشیم که شرکای تجاری روسیه باید در این زمینه با این کشور همکاری کنند؛ در غیر این صورت، بیت‌کوین و ارزهای دیجیتال هم دردی از مشکلات این کشور دوا نخواهند کرد.
با دورزدن تحریم‌ها توسط روسیه قیمت‌ها کاهش می‌یابد
الکس کروگر، کارشناس اقتصادی و از فعالان بازار ارز دیجیتال، گفته است اگر روسیه بخواهد برای دورزدن تحریم‌ها از ارزهای دیجیتال استفاده کند، قیمت این دارایی‌ها به‌شدت سقوط خواهد کرد. او می‌گوید در چنین شرایطی قانون‌گذاران امریکایی برای محدودکردن هرچه بیشتر ارزهای دیجیتال تلاش خواهند کرد. به گزارش دیلی هودل، کروگر هشدار داده است که روی‌آوردن روسیه به ارزهای دیجیتال برای فرار از تحریم‌ها می‌تواند روی کل دارایی‌های دیجیتال تأثیر منفی داشته باشد. کروگر روز ۲۵ فوریه (۶ اسفند)، خطاب به ۱۲۳،۷۰۰ دنبال‌کننده‌اش در توییتر گفت استفاده از ارز دیجیتال برای دورزدن تحریم‌ها با واکنش شدید نهادهای نظارتی امریکا مواجه خواهد شد. او افزود: «استفاده روسیه از ارزهای دیجیتال برای دورزدن تحریم‌ها به‌طرز وحشتناکی روندی نزولی ایجاد خواهد کرد. منتظر وقوع چنین اتفاقی نباشید؛ اما به هر حال بازار را زیرنظر بگیرید. با این اتفاق نهادهای نظارتی امریکا تحت‌فشار قرار خواهند گرفت تا این صنعت را به عنوان یک موضوع مخرب برای امنیت ملی با خاک یکسان کنند.» امریکا در کنار متحدان و شرکای خود، پس از حمله روسیه به اوکراین، تحریم‌های مختلفی را علیه کرملین اعمال کرده است. این تحریم‌ها شامل قطع ارتباط موسسات مالی بزرگ روسیه با سیستم مالی امریکا و سوئیف هستند. به‌گفته این اقتصاددان و معامله‌گر برجسته، قیمت ارزهای دیجیتال و سایر دارایی‌ها مانند سهام و بورس کالا، در پی درگیری روسیه و اوکراین، اکنون به سطوح پایینی رسیده است. کروگر می‌گوید: «سهام و ارزهای دیجیتال به کف قیمت و فلزات گران‌بها (مانند طلا) به سقف خود رسیده‌اند. این موضوع را از جریان بازار می‌توان فهمید.» با این حال، کروگر گفته است اگرچه قیمت ارزهای دیجیتال و سایر دارایی‌ها به کف رسیده‌اند، اگر درگیری به استفاده از سلاح‌های هسته‌ای منجر شود، وضعیت از این هم بدتر خواهد شد. کروگر ادامه داد: «عواملی مانند حمله چین به تایوان، حمله روسیه به کشورهای بیشتر (به غیر از اوکراین) و استفاده از سلاح هسته‌ای می‌تواند اوضاع را وخیم‌تر کند. به غیر از وقوع این احتمالات، بازار از قبل بدترین سناریو را اتخاذ کرده و سپس آن را کنار گذاشته است. ریزش بازار در هر درگیری نظامی می‌تواند اتفاق بیفتد. ریزش اخیر می‌توانست متفاوت باشد؛ زیرا چنین جنگی از هر درگیری دیگری در دهه‌های گذشته بزرگ‌تر است؛ اما بازارهای مالی چنین چیزی را نشان نمی‌دهند.»
رمزارزها، خط مقدم حمایت از اوکراین در برابر روسیه
این در حالی است که شرکت تحقیقاتی Elliptic با انتشار گزارشی اعلام کرد، از زمان حمله روسیه به اوکراین در ۲۴ فوریه، اوکراین بیش از ۹.۹ میلیون دلار رمزارز به عنوان کمک دریافت کرده است. همچنین سازمان‌های غیرمتمرکز خودمختار (DAO) برای حمایت از اوکراینی‌ها تشکیل شده و حتی NFTهایی با هدف جمع‌آوری پول برای مردم و ارتش اوکراین به فروش رفته است. حساب رسمی کشور اوکراین در توییتر اعلام کرده بیت‌کوین، اتریوم و تتر را می‌پذیرد. تا پیش از این معمولاً کمک‌های مالی از طریق بانک‌ها انجام شده است، اما اوکراین به عنوان کشوری که فناوری را درک می‌کند به وسیله رمزارها راهی سریع، آسان و امن برای دریافت و مدیریت پول در اختیار دارد. استقبال از رمزارزها به قدری در اوکراین بالا رفته است که هر واحد تتر (استیبل‌کوینی که قیمتش با دلار امریکا برابری می‌کند) بالاتراز ارزش واقعی‌اش، با قیمت ۱.۱ دلار، معامله می‌شود. ایلیا پولوسوکین، یکی از بنیان‌گذاران اوکراینی پروتکل NEAR از رقیبان اتریوم که خانواده‌ای در شهر خارکف دارد، می‌گوید: «هنگامی که شما به پول محلی و بانک‌ها اعتماد ندارید طبیعی است که اوکراین به مکانی برای پذیرش رمزارزها تبدیل شود.» کشور اوکراین به دلیل استعدادهای فناوری شناخته شده است. این کشور با حدود ۲۰۰ هزار کارگر فناوری که در اختیار دارد، در سال گذشته حدود ۶.۸ میلیارد دلار درآمد کسب کرده است. اوکراین همچنین جزو کشورهای پیشرو در زمینه پذیرش رمزارزها محسوب می‌شود. این کشور در سال گذشته با تنظیم سند دارایی‌های مالی دیجیتالی بیت‌کوین و سایر رمزارزها را به‌طور رسمی قانونی برشمرد. اوکراین پس از ویتنام، هند و پاکستان در رتبه چهارم پذیرش رمزارزها قرار می‌گیرد. طبق گزارش Chainalysis، کشور اوکراین سالانه مسیر عبور هشت میلیارد دلار رمزارز است. الکساندر بورنیاکوف، معاون وزیر وزارت تحول دیجیتالی اوکراین، سال گذشته در مصاحبه با نیویورک تایمز گفت، ایده بزرگ تبدیل شدن به یکی از حوزه‌های قضایی برتر در جهان برای شرکت‌های ارز دیجیتالی را در سر دارد. پدیده رمزارزها به طرز شگفت‌آوری در اوکراین شناخته شده است. پولوسوکین که سال گذشته در اوکراین بوده است ضمن ابراز شگفتی از نفوذ رمزارزها میان اوکراینی‌ها، می‌گوید حتی رمزارزها در بین افرادی که روی پروژه‌های رمزارزی هم کار نمی‌کنند رایج است. در اوکراین تتر از محبوبیت خاصی برخوردار است. محبوبیت تتر در حدی است که بسیاری از اوکراینی‌ها آن را به دلار ترجیح می‌دهند. اما یکی دیگر از دلایل محبوبیت رمزارزها در اوکراین کمبود نسبی گزینه‌های سرمایه‌گذاری است. در اوکراین به جز املاک و مستغلات تنها رمزارزها محل سرمایه‌گذاری محسوب می‌شوند. جامعه بین‌المللی رمزارزها به‌طور کلی با پیام‌هایی حمایت‌شان را از اوکراین نشان دادند. ویتالیک بوترین، خالق اتریوم، در توییتی تهاجم روسیه به مردم اوکراین را جنایت خواند. یکی از اعضای گروه هنر پرفورمنس روسی، UkraineDAO را با هدف استفاده از فناوری وب ۳ و جامعه برای جمع‌آوری کمک مالی ایجاد کرد. مدیرعامل صرافی رمزارزی FTX در توییتر اعلام کرد: «فقط ۲۵ دلار به هر اوکراینی در صرافی FTX داده شده است. کاری را که باید انجام دهید انجام دهید.» در حال حاضر جامعه رمزارزها در حال تلاش برای حفظ اتصال مردم اوکراین به اینترنت هستند. اکنون استفاده از رمزارزهایی نظیر بیت‌کوین برای ارسال کمک یا مبادله بین مردم اوکراین آسان است. اما اگر اینترنت یا برق قطع شود روند نقل و انتقالات دشوار خواهد شد.
