معضل مقررات
کشوری که در مسیر کریدورهای بین‌المللی معرفی می‌شود، باید به مقررات کریدورها عمل کند، یک کریدوری که ایران در آن تعریف شده است، کریدور بین‌المللی شمال-جنوب است، موسسین و اعضای این کریدور در 12سپتامبر2000 در سن‌پترزبورگ توسط سه کشور ایران، روسیه و هند برای ترویج و گسترش همکاری‌های بین‌المللی این کریدور را تاسیس کردند، کریدور شمال-جنوب اقیانوس هند و خلیج‌فارس را از طریق ایران به دریای خزر و سپس از طریق روسیه به سن‌پترزبورگ و شمال اروپا متصل می‌کند؛ این کریدور با پذیرش 11عضو جدید دیگر گسترش پیدا کرد که این اعضا عبارتند از: آذربایجان، ارمنستان، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان، ترکیه، اوکراین، بلاروس، عمان، سوریه و بلغارستان؛ در این میان جمهوری اسلامی ایران به‌عنوان کشور امین انتخاب شده که وظیفه دارد طرف‌های متحد را برای پیوستن سایر کشورها به این کریدور و موافقتنامه یا کناره‌گیری از کنوانسیون‌ها مطلع کند، این کریدور باتوجه به سال تاسیس‌اش که 2000 بوده تا به حال تنها مقداری از کالاهای هندوستان به روسیه را حمل کرده ولی به‌دلیل مشکلات نرم‌افزاری کشورمان از لحاظ قانون امور گمرکی این روند ادامه پیدا نکرده است.
درواقع یک‌بار شرکت حمل‌ونقل دریایی ایران وهند، حمل کالا را در این مسیر از طریق ایران انجام دادند و در حدود 700کانتینر از هند از طریق دریای خزر به روسیه منتقل شد که متاسفانه به‌دلیل مشکلات درونی کشورمان و همین‌طور به‌دلیل مشکلات دولتی در روسیه رسیدن این کانتینرها ماه‌ها به طول انجامید و حتی بعد از آن هم روشی برای ارسال کانتینرهای خالی پیدا نمی‌کردند، متاسفانه با این رویداد شرکت کشتیرانی ایران و هند هم ورشکست شد.
بنابراین، این 700کانتینر عمده باری بوده که از این مسیر رد شده است ولی ایران تنها در این مسیر تعریف نشده و در کریدورهای دیگر هم تعریف شده است، ولی این کریدورها به پایداری لازم نرسیده‌اند، یعنی مسیر تعریف شده و منطقی است ولی اتصالات چه از نظر ریلی و چه جاده‌یی در مسیرها کامل نیست و در جاهایی قطع شده است، بنابراین، این کریدورها هنوز در کشور ما به‌صورت کامل سر و سامان نگرفته‌اند که شامل کریدورهای جنوب آسیا، کریدور شرق-غرب و جاده باستانی ابریشم و کریدور تراسیکا است و هنوز هیچ کدام به ایران وصل نشده‌اند.
کریدور تراسیکا از بنادر جنوبی هند آغاز می‌شود و از کشور ما می‌گذرد، ولی این کریدور هنوز از مسیر ایران عملی نشده است، به این معنا که این کریدور از نقاط شرقی چین شروع می‌شود و بدون عبور از کشور ایران، از طریق کشورهای قزاقستان و ازبکستان و ترکمنستان به دریای خزر می‌رسد و بعد راهی ارمنستان می‌شود و نهایتا به اروپا می‌رسد.
هنوز در زمینه اتصال به کریدور تراسیکا اقدامی انجام نشده است، ولی در همین راستا از سال1374 و با فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و کشورهایی که به عنوان کشورهای C. I. S از اتحاد جماهیر شوروی جدا شدند، همکاری جاده‌یی داشتیم، در ابتدای شروع این اتصال و همکاری 300هزار تن کالا، نخستین کالایی بود که از نقاط مختلف به کشور ایران وارد شد و از طریق مرز سرخس و لطف آباد به کشورهای C. I. S فرستاده شد؛ در طول سال‌ها باتوجه به اینکه وضعیت ایران از لحاظ امنیت نسبی برای گذر کالاها مناسب بود این میزان از 300هزار تن کالا به 12میلیون تن کالا در سال گذشته رسید که از این میزان، 5میلیون تن کالای سرمایه‌یی بوده که از طریق بنادر ایران به درون ایران رسیده و به این کشورها ترانزیت شده و در حدود 6میلیون تن از فرآورده‌های نفتی بوده، برای جابه‌جایی فرآورده‌های نفتی بیشتر از جاده و تانکر استفاده شده که این به‌دلیل مشکلات عمده‌یی است که در این منطقه از لحاظ تجارت وجود دارد و اصولا برای حمل این نوع کالاها از سیستم لوه استفاده می‌کنند، ولی به‌دلیل اینکه امنیت در کشورهای همجوار ما برقرار نبوده و نیاز به سوخت هم داشته‌اند، نفت کردستان عراق با تانکر
وارد خاک ایران شده و به کشورهای پاکستان و افغانستان رفته و این کار انجام شده است، به هر روی جابه‌جایی این نوع کالاها در درازمدت نمی‌تواند ادامه پیدا کند. بنابراین استنباط من این است که در رابطه با ترانزیت به‌دلیل اینکه مقررات ما بسیار دست و پاگیر است و سازمان‌های مختلف در ارتباط با ترانزیت خارجی تصمیم‌گیری می‌کنند، ما تا به امروز موفقیتی که شایسته موقعیت‌مان هست را نداشته‌ایم و امسال هم تا به الان حجم ترانزیت‌مان 8درصد افت کرده است، البته این کاهش را از سویی به وضعیت اقتصادی کشور می‌توان ارتباط داد ولی تمام این کاهش مربوط به این وضعیت نیست.
کالاهایی که از طریق ترانزیت به کشور وارد می‌شود معمولا از کشورهای آسیای دور، مثل چین، کره و... است که به بندرعباس وارد می‌شوند از این مسیر ترانزیت می‌شوند، از سویی درست است که تمامی کشورهای منطقه از لحاظ امنیت، وضعیت ایران را ندارند و فضای کشور ما از باقی کشورها مناسب‌تر است، اما آنچه مسلم است این است که با توجه به قوانین کشور ما از لحاظ گمرکی که بسیار پیچیده است، باعث می‌شود کالا بعد از ورود به کشور در محل می‌ماند و اعتماد کشورها را از لحاظ سرعتی که برایشان مهم است تا کالای‌شان به مقصد برسد جلب نشده است.
درواقع این مقررات دست و پاگیر موجب می‌شود که سهم ایران در زمینه ترانزیت نسبت به کشورهای منطقه که موقعیت و امنیت ایران را هم ندارند بسیار پایین باشد. حداقل سهم حمل‌ونقل در کل آسیا در حدود 1200میلیارد دلار است که از این میزان، ایران سهم بسیار اندکی می‌برد، درحالی که با همین وسایلی که امروز داریم و حتی با توجه به اینکه عمر ناوگانمان بالاست و خودمالکی ناوگان در کشور رایج است، اگر چنانچه از لحاظ قوانین و مقررات‌مان خوب و درست مدیریت می‌کردیم، به مرز 20میلیون تن جابه‌جایی می‌توانستیم دست پیدا کنیم.
