افزايش آمار افسردگي و درماني كه گران مي‌شود
بحران دارو در ايران در ماه‌هاي اخير، از كمبود داروهاي خاص گرفته تا داروهايي چون شربت سرماخوردگي و سرم، مردم را با دردسر روبه‌رو كرده است. اما كمبود و گراني داروهاي اعصاب و روان نيز به مشكلي تازه در حوزه بهداشت و درمان تبديل شده است.
سهم مردم از هزينه‌هاي درمان بيش از 50 درصد شده است
گلي ماندگار|
بحران دارو در ايران در ماه‌هاي اخير، از كمبود داروهاي خاص گرفته تا داروهايي چون شربت سرماخوردگي و سرم، مردم را با دردسر روبه‌رو كرده است. اما كمبود و گراني داروهاي اعصاب و روان نيز به مشكلي تازه در حوزه بهداشت و درمان تبديل شده است. شايد در وهله اول كمبود داروهاي اعصاب و ضد افسردگي چندان اضطراري به‌نظر نرسد، اما در كشوري كه طبق اعلام سازمان بهداشت جهاني از نظر افسردگي در رتبه نهم قرار دارد، در دسترس بودن داروي ضد افسردگي هم مانند داروهاي آنفلوآنزا و سرماخوردگي، ضروري است. نگاهي به وضعيت بهداشت رواني در ايران نشان مي‌دهد كه كمبود دارو در اين حوزه نيز پيامدهاي وسيعي براي مردم ايران به‌دنبال دارد. با كمياب شدن داروهاي اعصاب و افسردگي و دسترسي اندك به خدمات مشاوره روانشناسي و روانكاوي، انتظار مي‌رود كه روند بيماري‌هاي افسردگي، بدون درمان موثر تشديد شود. در مرحله شديد افسردگي تمايل بيمار به خودكشي افزايش پيدا مي‌كند. اين در حالي است كه همين حالا هم، فارغ از تاثير آثار كمبود داروهاي ضدافسردگي، آمار خودكشي‌ها افزايش پيدا كرده است. خودكشي‌هايي كه احتمالا با بدتر شدن شرايط اقتصادي، تورم و كاهش توانايي مالي افراد و خانواده‌ها ارتباط دارد.
به اعتقاد بسياري از كارشناسان اين حوزه از اثرات جانبي افسردگي‌هاي درمان نشده و مزمن، از دست دادن شغل، از هم پاشيدگي خانواده‌ها و اعتياد به مواد مخدر است؛ زيرا در نبود داروي مناسب، بعضي بيماران با مصرف مواد مخدر، به خود درماني روي مي‌آورند و در ادامه، دچار اعتياد به مواد مخدر مي‌شوند. داروهاي اعصاب و ضد افسردگي به فردي كه اضطراب زيادي دارد كمك مي‌كنند كه تعادل رواني خود را حفظ كند، تا عملكرد روزانه‌اش مختل نشود. حال اگر اين داروها به‌طور ناگهاني قطع شده يا حتي دوز آنها كاهش پيدا كند، مغز ناگهان يك شوك را تجربه مي‌كند و اين شوك باعث مي‌شود كه شرايط بحراني و اضطراب فرد برگردد. ضمن اينكه روند درمان هم بر اثر قطع يا كاهش دوز دارو به تعويق مي‌افتد و پروسه آن طولاني مي‌شود. كاهش دوز يا قطع داروهاي درمان رواني، حتي در هنگامي كه روانپزشك تشخيص مي‌دهد حال بيمار بهتر شده، به‌صورت ناگهاني صورت نمي‌گيرد و براي اجتناب از كاهش اثرات منفي قطع ناگهاني دارو، اين اقدام به‌طور تدريجي و با كم كردن دوز انجام مي‌شود. سردردهاي شديد، تپش قلب، كابوس‌هاي شبانه و بي‌خوابي هم از عوارض فيزيكي قطع داروهاي اعصاب و روان است. همه اينها بر خلق‌و‌خوي فرد اثر گذاشته و موجب افزايش شديد اضطراب مي‌شود.
مشكلات دارويي كشور
همچنان ادامه دارد
گراني دارو با اينكه بارها و بارها از سوي سازمان غذا و دارو و مسوولان حوزه بهداشت و درمان تكذيب شده اما واقعيتي است كه اگر سري به داروخانه‌ها بزنيم و با مردمي كه بعد از شنيدن قيمت داروهايشان از خريد منصرف مي‌شوند مواجه شويم، قطعا ديگر دليلي براي تكذيب اين وضعيت پيدا نمي‌كنيم. مساله گراني داروهاي خاص يك طرف ماجرا است اما مساله اينجاست كه حتي داروهاي غيرخاص هم گاهي آنقدر افزايش قيمت داشته‌اند كه بسياري افراد توان خريد اين داروها را هم ندارند. اين روزها افزايش تعداد مبتلايان به بيماري‌هاي تنفسي مانند كرونا باعث شده كه اورژانس بيمارستان‌هاي كشور و مراكز درماني مانند درمانگاه‌ها مملو از مراجعه‌كننده باشد. اما درمان همين بيماري كه حالا به مدد كشف واكسن و داروهاي موثر ديگر مثل سابق سخت نيست به واسطه افزايش هزينه‌هاي درمان براي برخي از افراد سخت يا در بعضي موارد باعث مي‌شود بيماران قيد درمان را زده و به همان درمان‌هاي خانگي روي بياورند.
سهم مردم از هزينه‌هاي درمان بيش از 50 درصد شده است
در همين راستا رييس انجمن علمي اقتصاد سلامت ايران به «ايلنا» گفته: آخرين گزارش‌هايي كه در دست هست، نشان مي‌دهد در دهك‌هاي پايين درآمدي، هزينه‌هاي دارويي به ۵۳ درصد هزينه‌هاي بهداشتي- درماني رسيده است؛ يعني ۵۳ درصد هزينه‌هاي پرداختي از جيب مردم در دهك‌هاي پايين درآمدي، مربوط به داروست. اين موضوع ناشي از افزايش بي‌رويه قيمت دارو و سياست‌هاي غلط وزارت بهداشت و سازمان غذا و دارو در افزايش نرخ ارز مورد نياز دارو و تجهيزات پزشكي و همچنين حذف ارز ترجيحي است.
رييس سازمان غذا و دارو غافل است
محمدرضا واعظ مهدوي در واكنش به اظهارات رييس سازمان غذا و دارو، مبني بر اينكه هيچ گزارشي از اينكه كسي از خريد داروي خود انصراف بدهد وجود ندارد و اينها تنها بحث‌هاي خبري هستند، گفت: شايد ايشان فردي بسيار غافل باشند و اساسا ندانند در كف جامعه چه مي‌گذرد. كافي است ايشان به داروخانه‌ها، بيمارستان‌ها و واحدهاي مختلف ارائه‌دهنده خدمات مراجعه كنند تا ببينند كه امروزه برخي از مردم، وقتي نسخه‌شان را به داروخانه مي‌دهند، تا ۸۰ درصد هزينه‌ها را بايد از جيب خود پرداخت كنند. شايد ايشان گمان مي‌كنند كه همه مردم مانند مسوولان ارجمند ما، داراي حقوق و درآمدهاي بالا هستند و هيچ دغدغه‌اي نسبت به هزينه‌هاي بهداشت و درمان خود ندارند. اگر چنين بود، سياست‌هاي كلي نظام، پرداخت از جيب مردم را هدف‌گذاري نمي‌كرد. ايشان بايد به مطالعات طرح‌هاي درآمد- هزينه خانوار يا مطالعات ميداني مراجعه كنند تا واقعا ببينند كه شرايط چگونه است و مردم در مواجهه با هزينه‌ها و پرداخت‌هاي خود با چه مشكلاتي روبه‌رو هستند.
كمبود و گراني داروهاي اعصاب و روان
مساله اينجاست كه دولت به عنوان متولي تامين سلامت افراد جامعه وظايف خود را به درستي انجام نمي‌دهد. بحث كمبود و گراني داروهاي بيماران خاص بارها و بارها مورد بحث قرار گرفته اما بيماران اعصاب و روان هميشه از گردونه توجه خارج بوده‌اند. اين روزها كه هم كمبود دارو افزايش چشمگيري داشته و هم هزينه درمان به شكل محسوسي افزايش پيدا كرده مساله عدم دسترسي بيماران اعصاب و روان به داروهاي مورد نياز مي‌تواند به چالشي جدي براي جامعه تبديل شود. دكتر امين صداقت، روانپزشك در اين باره به «تعادل» مي‌گويد: عدم دسترسي به موقع برخي بيماراني كه از مشكلات اعصاب و روان رنج مي‌برند به داروهاي مورد نيازشان مي‌تواند مشكلات بسياري از جمله تشديد بيماري، چالش‌هاي اجتماعي و درگيري‌هاي خانوادگي را به وجود بياورد. او مي‌افزايد: اگر دارو به ميزان لازم و به موقع به فرد نرسد امكان حاد شدن بيماري بسياري زياد است. متاسفانه طي 3 سال اخير ما با مواردي مواجه بوده‌ايم كه به دليل عدم دسترسي به موقع به داروهاي تجويز شده دچار شوك، افزايش اختلال و همچنين رفتارهايي شده‌اند كه تنها راه براي بهبود بستري شدن در بيمارستان‌هاي اعصاب و روان است. اين روانپزشك ادامه مي‌دهد: البته هزينه درمان در اين بيمارستان‌ها هم كم نيست. ضمن اينكه بايد توجه داشته باشيم بيماران اعصاب و روان مراحل سختي را پشت سر گذاشته‌اند تا به مرحله مصرف دارو رسيده‌اند هر گونه اختلالي در اين زمينه مي‌تواند آنها را از ادامه درمان منصرف كند.
افزايش هزينه‌هاي درمان بيماران اعصاب و روان و بحران ترك درمان
امين صداقت با اشاره به اينكه وقتي فردي با مشكلات اعصاب و روان مواجه مي‌شود از زماني كه بيماري خود را بپذيرد تا زماني كه به دكتر مراجعه كند قطعا فاصله زماني زيادي را طي مي‌كند، مي‌گويد: بعد از مراجعه به دكتر پذيرش راه‌هاي درمان هم براي برخي از اين بيماران بسيار طولاني و وقت گير خواهد بود حالا بيماري كه تمام اين شرايط را پشت سر گذاشته و حاضر به مصرف دارو شده است وقتي با كمبود، نبود و گراني دارو مواجه مي‌شود به ناگهان ترك درمان كرده و تمام اين راهي را كه آمده ناديده مي‌گيرد. او در پاسخ به اين سوال كه بستري شدن بيماران در بيمارستان‌هاي اعصاب و روان چه مشكلاتي دارد، اظهار مي‌دارد: بيمارستان‌هاي دولتي عموما با كمبود تخت بستري مواجه هستند تعداد بيمارستان‌هاي اعصاب و روان دولتي ما بسيار كم است مراكز خصوصي هم كه هزينه‌هاي گزافي دريافت مي‌كنند و فرد اگر توان پرداخت اين هزينه‌ها را داشت ترجيح مي‌داد داروهايش را تامين كند تا كار به بستري نكشد.
افزايش ناگهاني قيمت داروها و شوك بيماران
بر اساس مراجعه حضوري خبرنگار «تعادل» به برخي داروخانه‌ها و بررسي قيمت برخي از داروهاي اعصاب و روان نشان مي‌دهد كه بر خلاف ادعاي رييس سازمان غذا و دارو نه تنها برخي افراد به دليل گراني دارو مجبور به انصراف از خريد مي‌شوند كه بسياري هم اصلا پروسه درمان را به همين دليل شروع نمي‌كنند. تغيير قيمت برخي داروهاي اعصاب و روان طي سه سال گذشته به شرح زير است:
كپسول «فلوكستين20» قيمت سال 1401 هر بسته 55 هزار تومان - قيمت سال 1404 هر بسته 128 هزار تومان
كپسول «وياس30» قيمت سال 1401 هر بسته 355 هزار تومان - قيمت سال 1404 هر بسته 900 هزار تومان. نكته اينجاست كه اين قيمت‌ها براي داروهاي توليد داخل است و هر بسته قرص وياس اصل 30 نزديك به 2 ميليون تومان قيمت دارد. قرص «ايزي پم» كه يك داروي موثر ضد اضطراب به شمار مي‌رود و براي بیشتر بيماران تجويز مي‌شود نيز از آن دسته داروهايي است كه با افزايش قيمت چشمگيري مواجه شده است. هر بسته «ايزي پم 10» در سال 1401 با مبلغ 43 هزار تومان به فروش مي‌رسيد و الان همين قرص با قيمتي بيش از 70 تا 80 هزار تومان فروخته مي‌شود.
البته ليست اين داروها بلند‌تر از همين تعدادي است كه به عنوان نمونه ذكر شده است، حال سوال اينجاست كه آيا باز هم مسوولان حوزه بهداشت و درمان و سازمان غذا و دارو همچنان بر تكذيب‌هاي بي‌اساس خود پافشاري مي‌كنند يا راهكاري براي بهبود وضعيت بيماران پيدا خواهند كرد.