طرحي كه ميتوانست ناجي مصرف بنزين باشد
دو دهه از آغاز توسعه صنعت CNG در ايران ميگذرد؛ صنعتي كه قرار بود بخش قابل توجهي از مصرف بنزين را كاهش دهد و كشور را از هزينههاي سنگين ساخت پالايشگاه و واردات سوخت نجات بدهد.
دو دهه از آغاز توسعه صنعت CNG در ايران ميگذرد؛ صنعتي كه قرار بود بخش قابل توجهي از مصرف بنزين را كاهش دهد و كشور را از هزينههاي سنگين ساخت پالايشگاه و واردات سوخت نجات بدهد. با وجود صرفهجوييهاي چشمگير، شواهد نشان ميدهد اين صنعت هيچگاه به جايگاه واقعي خود نرسيد و بسياري از ظرفيتهاي آن امروز بلااستفاده مانده است.
به گزارش ايسنا، آمارها نشان ميدهد از سال ۱۳۸۱ تاكنون، مصرف CNG توانسته ۱۲۰ ميليارد ليتر بنزين را از سبد مصرف كشور حذف و ۷۵ ميليارد دلار صرفهجويي اقتصادي ايجاد كند. با اين حال، در شرايطي كه ظرفيت عرضه روزانه ۴۰ ميليون مترمكعب است، مصرف واقعي تنها ۱۶ ميليون مترمكعب مانده است؛ رقمي كه نشان ميدهد بخش اعظم ظرفيت ايجادشده بلااستفاده است.
جايگاهها نيز وضعيتي مشابه دارند. ميانگين كاركرد روزانه آنها ۵.۷ ساعت برآورد ميشود، در حالي كه توان فني براي ۱۴ ساعت فعاليت دارند؛ فاصلهاي كه نشاندهنده نبود تقاضاي كافي و سياستگذاري نامناسب قيمتي است.
نشانهها بيانگر اين است كه ركود كنوني نتيجه مجموعهاي از عوامل ساختاري و تصميمگيريهاي سالهاي اخير است. يكي از مهمترين دلايل افت مصرف، عدم وجود اختلاف قيمت معنادار ميان بنزين و CNG است. اين در حالي است كه در بسياري كشورها جذابيت قيمت، موتور محرك توسعه گازسوزها است. در ايران اما فاصله قيمتي آنقدر محدود شده كه بخش زيادي از مصرفكنندگان دليل كافي براي ترك بنزين ندارند.همچنين صنعت خودرو كه بايد بازوي اصلي توسعه سوخت گاز باشد، سالهاست از توليد گسترده خودروهاي CNGسوز فاصله گرفته است. اين كاهش عرضه، زنجيره تقاضا براي CNG را ضعيف كرده و حتي توسعه جايگاهها را نيز بياثر كرده است.البته قرارداد تازهاي با خودروسازان براي توليد ۵۵ هزار خودروي دوگانهسوز شامل تاكسي و وانت امضا شده است. علاوه بر اين با وجود ساخت ۲۳۶۵ جايگاه طي ۲۰ سال، هنوز ۳۷۶ شهر فاقد جايگاه CNG هستند؛ بسياري از اين شهرها اقتصادي ضعيف دارند و نبود جايگزين قيمتي براي بنزين، فشار مستقيم بر مصرفكننده ايجاد ميكند.اين شكاف زيرساختي نشان ميدهد برنامه توسعه بهطور متوازن اجرا نشده است.از سوي ديگر، ۹۳ جايگاه در حال ساخت و ۲۵ جايگاه جديد در سال گذشته، اگرچه نشانه حركت است، اما در مقايسه با وسعت نياز كشور، همچنان ناكافي محسوب ميشود.طرح تبديل خودروهاي بنزينسوز به دوگانهسوز اگرچه رايگان است، اما زير فشار تقاضا پيش ميرود. تا امروز ۱۸ هزار خودرودر سامانه ثبت شده و صفها عمدتاً خودروهاي شخصي را دربرميگيرد. نوبتدهي سيستمي بوده و بسته به وضعيت كارگاهها بين سه روز تا يك ماه زمان ميبرد.در حال حاضر از ۳۱۲ هزار تاكسي، بيش از ۲۸۰ هزار خودرو يعني ۹۰ درصد دوگانهسوز هستند؛ همچنين از ۲۶۰۰ وانتبار، بيش از ۱۳۰۰ خودرو يعني بيش از ۵۰ درصد CNGسوز هستند؛ به همين دليل صف خودروهاي شخصي بيشتر است. بايد توجه داشت كه هزينه كيت و نصب حدود ۳۰ تا ۴۰ ميليون تومان است كه توسط دولت پرداخت ميشود؛ اما برخي خودروها به تعميرات ديگري نياز دارند كه هزينه آن بايد توسط مالك خودرو پرداخت شود.در شرايطي كه صنعت CNG هنوز به بلوغ نرسيده، اعلام آمادگي براي صدور مجوز جايگاههاي LPG و انتشار فراخوان تبديل خودروها، اين پرسش را ايجاد كرده كه آيا استراتژي مشخصي در اولويتبندي سوختهاي جايگزين وجود دارد يا خير. ورود همزمان چند مسير موازي، ميتواند منابع محدود را پراكنده و برنامه CNG را بيش از پيش تضعيف كند.محاسبات نشان ميدهد يك خانوار پرمصرف ميتواند سالانه ۵۰ ميليون تومان از مصرف CNG صرفهجويي كند؛ اما اين مزيت اقتصادي به دليل سياستهاي ناپايدار، براي بسياري از مردم ملموس نشده است. در نتيجه، صنعتي كه ميتوانست نقش اساسي در كاهش مصرف بنزين ايفا كند، امروز در وضعيتي نيمهفعال قرار گرفته است.طبق آمار روزانه ۱۶ ميليون ليتر سيانجي در كشور توزيع ميشود كه معادل توليد پالايشگاه تهران، لاوان، شيراز، تبريز و كرمانشاه است و اگر صنعت سيانجي نبود بايد به ازاي هر بشكه ۳۶ هزار دلار براي احداث پالايشگاهها سرمايهگذاري ميكرديم.
