آیا دانشجویان خارج کشور می‌توانند ارز مسافرتی بگیرند؟
در جهان امروز، تحصیل در کشورهای دیگر و سفرهای بین‌المللی برای دانشجویان به امری نسبتاً متداول تبدیل‌شده است؛ اما در کشورهایی که نظام ارزی محدودیت‌هایی دارد، همچون ایران، دسترسی به ارز خارجی به‌ویژه زمانی که نرخ ارز دولتی با بازار آزاد تفاوت زیاد دارد. تبدیل به یکی از دغدغه‌های بزرگ خانواده‌ها و خود دانشجویان شده است. یکی از این ابزارها که پیش‌تر مورداستفاده قرار می‌گرفت، ارز مسافرتی یا ارز دانشجویی است. امکانی که به‌واسطه آن دولت بخشی از هزینه‌های ارزی دانشجو را تأمین می‌کند یا اجازه می‌دهد ارز با نرخ دولتی یا نیمه‌دولتی به دست آید؛ اما سؤال اصلی این است: آیا دانشجویان مقیم خارج از کشور می‌توانند ارزهای مسافرتی بگیرند؟ پاسخ به این سؤال، با نگاهی به مقررات فعلی، پیچیدگی‌ها و محدودیت‌های موجود و تجربه عملی دانشجویان، موضوعی درخور تأمل است با ما همراه باشید.
تعریف ارزهای مسافرتی و ارز دانشجویی
ارزهای مسافرتی به اعتباری گفته می‌شود که دولت یا بانک مرکزی با نرخ ترجیحی یا نیمه‌دولتی برای افرادی که قصد سفر خارجی دارند اختصاص می‌دهد. برای مصارفی مانند هزینه بلیط، اقامت، روادید و غیره. ارز دانشجویی نسخه‌ای خاص از این کمک ارزی است که به دانشجویانی که در خارج از کشور تحصیل می‌کنند داده می‌شود تا بخشی از هزینه‌های تحصیل، شهریه، اقامت یا کتاب و لوازم آموزشی آن‌ها پوشش داده شود. ارز مسافرتی دانشجویی در بسیاری از کشورها نقش حمایتی دارد و ممکن است بخشی از بودجه‌های تحصیلی، بورس یا یارانه‌های دولت باشد.
چارچوب قانونی ارز دانشجویی
بر اساس آیین‌نامه مصوب سال ۱۳۶۹ و قوانین هیئت‌وزیران، دانشجویان ایرانی شاغل به تحصیل در خارج در مقاطع فوق‌لیسانس و دکتری که بورسیه یا ارز دولتی ندارند، می‌توانند ارز دانشجویی دریافت کنند. دولت هم موظف است هرسال در بودجه کشور اعتباری برای ارز دانشجویی در نظر بگیرد. بر اساس مقررات جدید بانک مرکزی دانشجویان می‌توانند برای ارز خدماتی اقدام کنند. سقف ارز دانشجویی برای دانشجویان غیر بورسیه حدود ۱٬۳۰۰ یورو در سال است. برای هزینه‌های ماهانه زندگی، امکان دریافت اسکناس تا حدود ۱۰۰۰ یورو در ماه برای دانشجو و ۵۰۰ یورو برای همسر یا فرزند وجود دارد. برای دریافت ارز مسافرتی دانشجو باید مدارک خود مثل رسید شهریه را در سامانه مخصوص به این کار ثبت کرده و تأییدیه سفارت را بگیرند.
آیا دانشجویان خارج از کشور می‌توانند ارز دانشجویی دریافت کنند؟
بله دانشجویان ایرانی که در خارج از کشور تحصیل می‌کنند تحت شرایطی می‌توانند از تسهیلات ارز دانشجویی یا ارز خدماتی بهره‌مند شوند. این تسهیلات معمولاً با عنوان ارز دانشجویی شناخته می‌شوند و هدف آن کمک به پرداخت هزینه‌هایی مانند شهریه دانشگاه، هزینه اقامت یا برخی خدمات مرتبط با تحصیل است. در قوانین بانکی ایران، ارز دانشجویی جزو انواع مصارف خدماتی یا غیر بازرگانی تلقی شده است که از طریق سامانه‌های ارزی بانکی قابل تخصیص است؛ اما دریافت این ارز به‌صورت خودکار نیست؛ دانشجوی متقاضی باید مدارکی مانند گواهی اشتغال به تحصیل، فیش شهریه دانشگاه خارجی، تأییدیه نمایندگی ایران در کشور محل تحصیل و موافقت وزارتخانه مربوط علوم یا بهداشت را ارائه دهد تا بانک بتواند فرآیند پرداخت را اجرا کند.
آیا دانشجویان می‌توانند ارزهای مسافرتی دریافت کنند؟
دانشجویان خارج از کشور معمولاً نمی‌توانند ارزهای مسافرتی که برای سفرهای تفریحی و کوتاه‌مدت اختصاص داده می‌شود دریافت کنند، زیرا مقیم خارج محسوب می‌شوند و ارزهای مسافرتی به افراد مقیم ایران تعلق می‌گیرد. یکی از شرایط اصلی دریافت ارزهای مسافرتی، داشتن اقامت در ایران و خروج به‌قصد سفر موقت است. اگر دانشجویی برای تعطیلات یا کارهای شخصی به ایران بازگردد و دوباره بخواهد از ایران خارج شود، در بسیاری از موارد به دلیل سابقه اقامت طولانی در خارج و نبود شرایط اقامت در ایران، مشمول دریافت ارزهای مسافرتی نخواهد شد.
نحوه دریافت ارز دانشجویی
دانشجویان باید برای دریافت ارز دانشجویی نه ارزهای مسافرتی معمولی اقدام کنند. برای این کار، باید مدارکی مانند نامه اشتغال به تحصیل از دانشگاه محل تحصیل، ویزای معتبر، گذرنامه، بلیت هواپیما و تأییدیه سفارت جمهوری اسلامی ایران در کشور مقصد را به بانک‌های عامل مانند بانک ملت یا ملی را ارائه دهند. پس از تأیید مدارک، بانک مرکزی ایران معادل مشخصی از ارز معمولاً یورو یا دلار با نرخ نیمایی یا دولتی در اختیار دانشجو قرار می‌دهد. این ارز برای هزینه‌های تحصیل وزندگی دانشجویی در خارج از کشور تخصیص می‌یابد و با ارزهای مسافرتی معمولی که برای سفرهای تفریحی پرداخت می‌شود متفاوت است.
کلام آخر در راستای دریافت ارزهای مسافرتی توسط دانشجویان
در ایران، دانشجویان خارج از کشور برای تأمین هزینه‌های تحصیل وزندگی خود نمی‌توانند از ارزهای مسافرتی که برای سفرهای تفریحی و کوتاه‌مدت در نظر گرفته‌شده، استفاده کنند؛ زیرا این نوع ارز فقط به افراد مقیم ایران تعلق می‌گیرد و دانشجویان مقیم خارج مشمول آن نمی‌شوند. بااین‌حال، آنان می‌توانند تحت شرایط خاص، از ارز دانشجویی بهره‌مند شوند. ارز دانشجویی نوعی حمایت ارزی است که برای کمک به دانشجویان در پرداخت شهریه، هزینه اقامت، کتاب و دیگر مخارج تحصیلی در نظر گرفته می‌شود. برای دریافت این ارز، دانشجو باید مدارکی مانند گواهی اشتغال به تحصیل، رسید شهریه، تأییدیه سفارت ایران در کشور مقصد و ویزای معتبر را از طریق سامانه‌های ارزی ثبت کرده و به بانک‌های عامل ارائه دهد. سقف ارز دانشجویی معمولاً حدود ۱۳۰۰ یورو در سال برای شهریه و حدود ۱۰۰۰ یورو در ماه برای هزینه‌های زندگی است.
