عقبگرد سنگين شاخص‌هاي بورس
پس از هفته‌ها صعود، بورس تهران در دومين روز كاري هفته يكي از تيره‌ترين روزهاي معاملاتي را پشت سر گذاشت و رنگ سرخ به خود گرفت.شاخص كل كه در هفته گذشته نشانه‌هايي از بازگشت محتاطانه بروز داده و توانسته بود بازدهي بسيار خوبي براي سهامداران رقم بزند، روز گذشته يكشنبه ۱۸ آبان ۱۴۰۴ در ادامه موج فشار عرضه، بيش از دو درصد سقوط كرد.
پس از هفته‌ها صعود، بورس تهران در دومين روز كاري هفته يكي از تيره‌ترين روزهاي معاملاتي را پشت سر گذاشت و رنگ سرخ به خود گرفت.شاخص كل كه در هفته گذشته نشانه‌هايي از بازگشت محتاطانه بروز داده و توانسته بود بازدهي بسيار خوبي براي سهامداران رقم بزند، روز گذشته يكشنبه ۱۸ آبان ۱۴۰۴ در ادامه موج فشار عرضه، بيش از دو درصد سقوط كرد. كاهش ۷۲ هزار و ۷۰۱ واحدي معادل ۲.۲۶ درصد، شاخص كل را به سطح ۳ ميليون و ۱۵۱ هزار واحد رساند؛ سطحي كه معامله‌گران از آن به عنوان «كف رواني تازه بازار» مي‌دانند. افت همزمان شاخص كل هم‌وزن با ۱۴ هزار و ۷۹۹ واحد معادل ۱.۶ درصد، نشان داد اين‌بار حتي شركت‌هاي كوچك‌تر نيز از تيغ عرضه در امان نمانده‌اند و افت محدود به نمادهاي شاخص‌ساز نيست. تراز اين شاخص در پايان معاملات روي عدد ۹۱۱ هزار و ۳۷۰ واحد ايستاد موضوعي هشدار تداوم ركود در عمق بازار است و در بلندمدت مي‌تواند براي بازار سهام زيانبار باشد. پيش بيني‌ها كارشناسان اينگونه بود كه بازار در آبان ماه نوسان‌هاي بسيار خردي را تجربه مي‌كند و شاخص به كمتر ازسه ميليون واحد نخواهد رسيد. اما آمار معاملات روز يكشنبه وضعيتي روشن از هراس و حتي بي‌اعتمادي در بازار مي‌دهد.ارزش كل معاملات خرد بورس روز اخير ۸ هزار و ۶۶۵ ميليارد تومان و حجم معاملات بالغ بر ۲۴.۶ ميليارد سهم بود، اما در پس اين ارقام ظاهراً پرتحرك، تراز ورود و خروج پول نكته نگران‌كننده‌تري را آشكار مي‌كند، خروج حدود ۲ هزار و ۴۹۱ ميليارد تومان نقدينگي حقيقي از تالار شيشه‌اي كه اگر ادامه‌دار باشد شاخص احتمالا به همين زودي‌ها محدوده سه ميليوني را ترك كند. سرانه خريد سرمايه‌گذاران حقيقي تنها ۳۲.۷ ميليون و سرانه فروش ۶۹.۱ ميليون تومان ثبت شد؛ معادله اي كه معني ساده‌اش در بازار، «غلبه ترس بر طمع» است. شاخص قدرت خريد حقيقي نيز با عدد منفي ۲.۱۱ تأييد مي‌كند كه خريداران، در برابر فشار فروش متوالي عقب‌نشيني كرده‌اند. در مقابل، صندوق‌هاي سرمايه‌گذاري با درآمد ثابت شاهد جذب حدود ۶۳ ميليارد تومان نقدينگي تازه بودند؛ رقمي نه چندان چشمگير اما حامل يك پيام صريح است سرمايه‌گذاران در فضاي پرريسك بازار سهام، ترجيح مي‌دهند به اجاره‌دهنده‌هاي مطمئن سود ۲۳ تا ۲۵ درصدي پناه ببرند تا از نوسان‌هاي فرساينده بازار سهام مصون بمانند. به نوعي در زمان‌هاي ريسك‌هاي سنگين به دنبال پنگاه‌های امن براي كسب سود هستند. برآيند معاملات روز يكشنبه در قاب آماري، حكايت از بازار فروپاشيده‌اي دارد. از مجموع نمادهاي معامله‌شده، تنها ۱۱۹ نماد در محدوده مثبت ماندند و ۷۰۱ نماد در سرخ پوشي غوطه ور بودند كه نسبت سرخ به سبزي كه به‌سختي در ماه‌هاي اخير سابقه داشته است. همچنين تعداد صف‌هاي خريد تنها ۴۶ نماد و صف‌هاي فروش ۳۹۵ نماد گزارش شد به بيان ساده، تقاضا در بازار تحليل رفته و صف‌هاي فروش طولاني‌تر مي‌شوند.بازارگردان‌ها نيز نتوانستند در برابر اين موج منفي مقاومت كنند. در نيمه دوم معاملات، ترس عمومي بر رفتار معامله‌گران غالب شد و حتي نمادهايي با بنياد قوي نيز بدون مقاومت تسليم فشار عرضه شدند. در دقايق پاياني بازار، ميزان سفارش فروش به اوج خود رسيد. ثبت ۴ هزار و ۵۳۷ ميليارد تومان سفارش فروش در برابر تنها ۱ هزار و ۱۵۷ ميليارد تومان سفارش خريد، نسبت ۴ به ۱ را رقم زد كه يكي از شديدترين نسبت‌ها در ماه‌هاي اخير بود اين اختلاف سنگين نشان مي‌دهد سهامداران حقيقي و حتي بخشي از حقوقي‌ها ترجيح داده‌اند دارايي‌هايشان را نقد كنند تا از تله اصلاح قيمت‌ها بگريزند و همچنين سودهاي خود را نگه دارند. در ادبيات بازار سرمايه، چنين اختلافي ميان ارزش سفارش خريد و فروش به عنوان «سيگنال تحكيم روند نزولي» تعبير مي‌شود.
عقب‌نشيني عمومي در گروه‌ها
نگاهي به گروه‌هاي مختلف نشان مي‌دهد كه فشار فروش در تمام صنايع گسترده بوده است. فلزات اساسي، شيميايي و بانكي‌ها به عنوان سه پيشران شاخص، هر سه با افت سنگين همراه شدند. در گروه پتروشيمي، كاهش نرخ جهاني متانول و ابهام در فرمول‌هاي نرخ خوراك صنايع گازي، سرمايه‌گذاران را در وضعيت تعليق نگاه داشته است. در صنايع بانكي و خودرويي نيز ركود معاملاتي و شايعات مرتبط با اصلاح نرخ بهره، موج تازه‌اي از احتياط را ميان فعالان ايجاد كرده است. تحليلگران بازار معتقدند افت همزمان صنايع بزرگ تنها زماني متوقف مي‌شود كه «اعتماد به سياست‌گذاري» بازگردد عاملي كه در مقطع كنوني غايب است. سه متغير پنهان در پشت پرده نزول وجود دارد. نخست فشار انتظارات از نرخ ارز، دوم ابهام در سياست پولي و سوم ضعف اعتماد عمومي. درباره فشار انتظارات از نرخ ارز بايد گفت كه طي هفته اخير، نوسان در نرخ دلار آزاد و شايعات مربوط به كنترل مصنوعي بازار ارز موجب ترديد در تصميم‌گيري سرمايه‌گذاران شده است.ابهام در سياست پولي نيز بازار سرمايه همچنان منتظر سيگنال قطعي از سياست بانك مركزي درباره نرخ سود بين‌بانكي است. هرگونه تأخير در كاهش اين نرخ، عملاً جذابيت بازار سهام را كاهش مي‌دهد. در توضيح ضعف اعتماد عمومي لازم است گفته شود كه پس از چند ماه ركود و حركت خنثي شاخص، سرمايه‌گذاران خرد نسبت به ادامه روند صعودي بي‌اعتماد شده‌اند و ترجيح مي‌دهند در فرصت‌هاي مثبت، از بازار خارج شوند. تحليل رفتار حقيقي‌ها در مقايسه با حقوقي‌ها نشان مي‌دهد كه پول خرد بيش از هميشه در مسير خروج است. در حالي كه حقوقي‌ها تلاش كرده‌اند از افت بيشتر سهام شاخص‌ساز جلوگيري كنند، نقدينگي خرد با محوريت سهام متوسط و كوچك در حال ترك بازار است، علت اين موضوع نيز ترس سهامداران است. به نظر مي‌رسد بخشي از فروش‌هاي حقوقي نيز نه با هدف حمايت از نقدشوندگي، بلكه براي جابه‌جايي منابع به صندوق‌هاي درآمد ثابت انجام شده؛ اقدامي كه خود سبب تشديد ركود معاملاتي برندهاي بورسي شده است. اگرچه ارزش معاملات در ظاهر بالا است، اما كيفيت معاملات پايين و حجم بالاي فروش هيجاني، نشانگر فرسايش اعتماد ميان سهامداران است. كارشناسان معتقدند تا زماني كه شفافيت در سياست نرخ بهره، دسترسي به داده‌هاي مالي شركت‌ها و مقررات عرضه‌هاي جديد سامان نيابد، شاخص كل در مدار اصلاح باقي خواهد ماند حتي اگر رشد مقطعي مقادير كوچكي از نقدينگي به بازار تزريق شود.
بورس در برزخ انتظار
يكشنبه ۱۸ آبان را مي‌توان روزي دانست كه بازار به‌طور همزمان با كمبود اعتماد، فشار رواني و خروج پول واقعي مواجه شد. شاخص‌ها سقوط كردند، ارزش سفارش‌هاي فروش چهار برابر خريد بود، و در تمام تابلوها نشانه‌اي از بازگشت به چشم نمي‌خورد.
در حال حاضر بورس در نقطه‌اي ايستاده كه از يك‌سو كاهش قيمت‌ها جذابيت نسبي ايجاد كرده، و از سوي ديگر ترس از ادامه ريزش مانع بازگشت تقاضاست. به زبان ساده، بازار سرمايه در برزخي از «ارزان اما بي‌اعتماد» قرار دارد.
اگر سياست‌گذار اقتصادي در روزهاي پيش‌رو سيگنال اطمينان‌بخش صادر نكند چه از مسير كاهش نرخ سود، چه تثبيت مقررات ارزي و چه حمايت شفاف از صنايع بزرگ احتمال دومينووار شدن ريزش شاخص‌ها و تشديد كوچ پول به صندوق‌هاي درآمد ثابت دور از ذهن نيست.بورس تهران فعلاً جامه سرخ خود را حفظ كرده است؛ نمادي آشكار از بازاري كه ميان بي‌اعتمادي و بي‌پولي سرگردان مانده است.
