حل مساله ناترازی بنزین از چه راهی؟!

گلناز پرتوی مهر|

موضوع ‌ناترازی بنزین در ایران، حاکمیت اقتصادی کشور را با چالش‌های مهمی مواجه می‌کند که در همین زمینه جواد اوجی، وزیر نفت، در خصوص رکورد مصرف روزانه ۱۳۷ میلیون لیتری بنزین اعلام کرده با توجه به تردد بسیار سنگین مسافران در محورهای شمال شرق کشور به‌ ویژه در استان‌های خراسان رضوی، خراسان شمالی و حتی شمال کشور مصرف بنزین رکوردهای جدیدی را تجربه کرده است.

به گزارش خبرنگار «تعادل»، وزیر نفت گفته این مساله را پیش‌بینی کرده بودیم و نه در بحث تولید و نه در بحث ذخیره‌سازی غافلگیر نشدیم. در بحث تأمین سوخت، همکاران ما در همه جایگاه‌ها به صورت شبانه‌روزی فعال هستند و عملیات سوخت‌گیری به نحو مطلوب انجام می‌شود. به گفته اوجی، عمده میادین نفتی و پالایشگاه‌ها در جنوب کشور هستند و به همین دلیل سوخت‌رسانی به مبادی مصرف که عمدتاً در مرکز و شمال شرق کشور هستند، به‌وسیله تانکرهای سوخت‌رسان انجام می‌شود.

در همین زمینه، زهرا فلاحی کارشناس حوزه انرژی در رابطه با اهمیت تصمیم‎‌گیری حاکمیت در زمینه کاهش ناترازی مصرف بنزین در گفت‌وگو با خبرنگار«تعادل» اظهار داشت: موضوع ‌ناترازی بنزین در ایران در سال‌های اخیر به یک نگرانی قابل توجه تبدیل شده است. این کشور با جمعیت بالای 84 میلیون نفری، روزانه 130 میلیون لیتر بنزین مصرف می‌کند. این میزان مصرف بالا باعث شده است که ایران واردکننده بنزین شود که هم تبعات اقتصادی و هم غیراقتصادی دارد. 

این کارشناس انرژی در رابطه با عوامل موثر در ‌ناترازی مصرف بنزین گفت: عوامل متعددی در زمینه ناترازی تولید و مصرف بنزین موثر است؛ ایران در طول تاریخ به حامل‌های انرژی از جمله بنزین یارانه پرداخت کرده است که منجر به کاهش مصنوعی قیمت‌ها شده است. این امر منجر به مشوق‌های بازار مخدوش شده و مصرف بیش از حد بنزین را تشویق می‌کند.

وی ادامه داد: همچنین عدم تنوع در سبد سوخت خودروها و نبود گزینه‌های سوخت جایگزین برای خودروها در ایران، انتخاب مصرف‌کننده و اتکا به بنزین را محدود کرده است. این عدم تنوع باعث مصرف بی‌رویه بنزین شده است. کیفیت خودروها در ایران نسبت به استانداردهای جهانی پایین‌تر است. این هم شامل تولید داخل و هم خودروهای وارداتی می‌شود. راندمان ضعیف موتور و فناوری‌های قدیمی به مصرف سوخت بیشتر کمک می‌کند. خودروهای تولید ایرانی نسبت به استانداردهای جهانی میزان مصرف سوخت در هر کیلومتر به‌طور قابل توجهی بالاتر هستند. 

وی گفت: این به دلیل فناوری‌های قدیمی موتور، عدم طراحی کم مصرف و مسائل نگهداری است. اسقاط نشدن خودروهای قدیمی با موتورهای فرسوده منجر به افزایش قابل توجه مصرف شده است. این خودروهای قدیمی بازده سوخت پایین‌تری دارند و به میزان مصرف بنزین بالاتر کمک می‌کنند. انباشته شدن این خودروها موضوع را تشدید می‌کند. وی ادامه داد: مقایسه بین ایران و چین نشان‌دهنده ‌ناترازی مصرف بنزین در ایران است.

چین با 1.5 میلیارد نفر جمعیت، روزانه 450 میلیون لیتر بنزین مصرف می‌کند. این بدان معناست که مصرف سرانه بنزین ایران تقریباً پنج برابر چین، پرجمعیت‌ترین کشور جهان است. این تفاوت در درجه اول ناشی از مصرف نابهینه خودروهای ایرانی ناشی از عوامل ذکر شده قبلی است. برای پرداختن به این موضوع، اقدامات متعددی برای کاهش ‌ناترازی مصرف بنزین و ترویج حاکمیت اقتصادی پایدارتر در کشور باید انجام شود.

این کارشناس اقتصادی در رابطه با اقدامات ضروری در زمینه کنترل ناترازی بنزین کشور گفت: اسقاط خودروهای فرسوده باید در اولویت قرار گیرد تا خودروهای ناکارآمد و پرمصرف از بازار حذف شوند. این امر می‌تواند با معرفی مجدد مکانیسم‌هایی برای جایگزینی و نوسازی خودروهای قدیمی یا پیاده‌سازی سیستم خرید گواهی‌های اسقاط محقق شود. همچنین برای کاهش اتکا به بنزین، خودروهای هیبریدی و برقی باید از طریق یارانه و تشویق شوند. این نه تنها مصرف بنزین را کاهش می‌دهد، بلکه به حل مشکل ارزی مرتبط با واردات بنزین نیز کمک می‌کند.

وی در رابطه با واردات خطوط تولید موتورهای کم‌مصرف گفت: ایران باید به فکر خرید خطوط تولید موتور از کشورهایی مانند چین باشد که به سمت تولید خودروهای برقی روی آورده‌اند. ارتقای خطوط تولید موتور فعلی به خطوطی با مصرف بهینه بنزین باعث ارتقای تولید خودروهای داخلی با بهره وری بهتر سوخت می‌شود. ایران باید در کنار واردات خطوط تولید موتور کارآمد، در بهبود تولید خودروهای داخلی سرمایه‌گذاری کند. این شامل تاکید بر توسعه فناوری‌ها و طراحی‌های کم مصرف برای کاهش مصرف بنزین است.

فلاحی در پایان گفت: موضوع ‌ناترازی بنزین در ایران، حاکمیت اقتصادی کشور را با چالش‌های مهمی مواجه می‌کند. عوامل موثر در این ‌ناترازی از جمله قیمت پایین انرژی، کمبود تنوع سوخت، خودروهای بی‌کیفیت، مصرف بیش از حد سوخت در هر صد کیلومتر و انباشته شدن خودروهای قدیمی باید مورد توجه قرار گیرد. ترویج اسقاط خودروهای فرسوده، تشویق به واردات خودروهای هیبریدی و الکتریکی و سرمایه‌گذاری در تولید خودروهای کم مصرف‌تر با واردات خطوط تولید موتورهای کم مصرف، راه‌حل‌های بالقوه‌ای برای کاهش ‌ناترازی مصرف بنزین است. با اجرای این اقدامات، ایران می‌تواند بخش انرژی پایدارتر و کارآمدتر را ایجاد کند.