کاهش فعالیت بنگاه‌ها در فصل اول
تعادل|
پایش ملی محیط کسب‌وکار کشور در بهار ۱۴۰۲، از اندک بهبود این شاخص و رسیدن آن از ۶,۱۱ در زمستان به ۶.۰۵ در بهار حکایت دارد؛ اما باوجود این اتفاق، ظرفیت فعالیت واقعی بنگاه‌های اقتصادی حاضر در این پایش نسبت به فصل قبل ۳,۱ واحد درصد کاهش نشان می‌دهد. این ارزیابی بیانگر آن است که از نظر فعالان اقتصادی مشارکت‌کننده در این پایش، وضعیت برخی مولفه‌های موثر بر محیط کسب وکار ایران در بهار 1402 مساعدتر شده است. عدد شاخص در بهار 1402 نسبت به فصل مشابه سال قبل 30 درصد مساعدترشده است. بررسی یافته‌های پایش ملی محیط کسب‌وکار کشور در بهار ۱۴۰۲ نشان می‌دهد که در این فصل استان‌های مرکزی، زنجان و آذربایجان غربی به ترتیب دارای مساعدترین وضعیت محیط کسب‌وکار نسبت به سایر استان‌ها ارزیابی شدهاند.
محیط کسب وکار در بهار
گزارش مرکز پژوهش‌های اتاق ایران از پایش ملی محیط کسب وکار ایران در بهار 1402 عدد 05/6 (نمره بدترین ارزیابی 10است) را به عنوان شاخص کل نشان می‌دهد. نتایج از اندکی بهبود از وضعیت این شاخص در ارزیابی فصل گذشته (زمستان 1401با میانگین 11/6) دارد. اما باوجود این اتفاق، ظرفیت فعالیت واقعی بنگاه‌های اقتصادی حاضر در این پایش نسبت به فصل قبل ۳,۱ واحد درصد کاهش نشان می‌دهد. این ارزیابی بیانگر آن است که از نظر فعالان اقتصادی مشارکت‌کننده در این پایش، وضعیت برخی مولفه‌های موثر بر محیط کسب وکار ایران در بهار 1402 مساعدتر شده است. عدد شاخص در بهار 1402 نسبت به فصل مشابه سال قبل 30 درصد مساعدترشده است.
بررسی یافته‌های پایش ملی محیط کسب‌وکار کشور در بهار ۱۴۰۲ نشان می‌دهد که در این فصل استان‌های مرکزی، زنجان و آذربایجان غربی به ترتیب دارای مساعدترین وضعیت محیط کسب‌وکار نسبت به سایر استان‌ها ارزیابی شدهاند.
نکته قابل توجه اینکه بر اساس یافته‌های طرح، میانگین ظرفیت فعالیت (واقعی) بنگاه‌های اقتصادی شرکت‌کننده در فصل بهار ۱۴۰۲ معادل ۴۱,۱۲ درصد بوده که نسبت به زمستان سال گذشته (۴۴.۲۲ درصد) کاهش ۳.۱ واحد درصدی داشته است. همچنین بررسی وضعیت محیط کسب‌وکار به تفکیک بخش‌های اقتصادی حاکی از این است که در بهار ۱۴۰۲، وضعیت محیط کسب‌وکار در بخش خدمات (۶,۰۶) در مقایسه با بخش‌های صنعت (۵.۹۵) و کشاورزی (۵.۹۸) نامناسب‌تر ارزیابی شده است.
در بین رشته فعالیت‌های اقتصادی برحسب طبقه‌بندی استاندارد4 ISIC.rev رشته فعالیت‌های «املاک و مستغلات»، «آموزش» و «استخراج معدن» دارای بهترین وضعیت محیط کسب‌وکار را داشته‌اند و رشته فعالیت‌های «اطلاعات و ارتباطات»، «فعالیت حرفه‌ای، علمی و فنی» و «آب‌رسانی، مدیریت پسماند، فاضلاب و فعالیت‌های تصفیه» بدترین وضعیت محیط کسب‌وکار را در مقایسه با سایر رشته فعالیت‌های اقتصادی در کشور تجربه کرده‌اند.
محیط کسب‌وکار بر اساس نظریه کارآفرینی شین
بر اساس نظریه عمومی کارآفرینی شین، شاخص ملی محیط کسب‌وکار ایران در بهار ۱۴۰۲، عدد ۶,۱۶ (عدد ۱۰ بدترین ارزیابی است) به دست آمده است که بهتر از وضعیت این شاخص در ارزیابی فصل گذشته (زمستان ۱۴۰۱ با میانگین ۶.۲۳) است. میانگین ارزیابی محیط اقتصادی عدد ۶.۴۶ است که در ارزیابی فصل گذشته عدد ۶.۵۵ حاصل شده‌بود و میانگین ارزیابی محیط نهادی عدد ۵.۹۱ است که در فصل گذشته عدد ۵.۹۷ ارزیابی شده بود. بر این اساس، محیط حقوقی و قانونی با عدد ۵,۳۳ و محیط مالی با عدد ۸.۲۴ به ترتیب مساعدترین و نامساعدترین محیط‌ها بر اساس نظریه عمومی کارآفرینی شین بوده‌اند. لازم به ذکر است که شاخص شین به دلیل در نظر گرفتن وزن عوامل مختلف در محاسبه، از دقت بیشتری نسبت به شاخص کل کشور برخوردار است.
شاخص ملی کارآفرینی شین نسبت به فصل زمستان 1401، دارای درصد تغییرات منفی 13/1 است که به معنی مساعدتر شدن در شرایط کارآفرینی در فصل بهار 1402 نسبت به فصل زمستان 1401 بوده است. همچنین تغییرات نسبت به فصل مشابه سال قبل (76-/0) نشان می‌دهد شرایط کارآفرینی مساعدتر شده است. لازم به ذکر است شاخص شین به دلیل استفاده از ضرائب اهمیت برای هر یک از نماگرها و محیط‌های تشکیل‌دهنده محیط کسب و کار، از دقت بیشترینسبت به شاخص ملی برخوردار است.
همچنین نتایج این پیمایش نشان می‌دهد، عدد شاخص محیط کسب و کار در بنگاه‌های بیشتر از 200 کارکن، 84/5 محاسبه شده است که نشان‌دهنده وضعیت کسب و کار بهتر در این بنگاه‌ها نسبت به سایر بنگاه‌های اقتصادی است و عدد شاخص محیط کسب و کار در بنگاه‌ها با کمتر از 10 کارکن، 05/6 محاسبه شده است که این بنگاه‌ها دارای وضعیت بدتری در محیط کسب و کار نسبت به سایر بنگاه‌ها ارزیابی شدهاند. همچنین بر اساس جدول شماره 16 در بنگاه‌هایی که فعالیت اقتصادی آنها 11 تا 15 سال است، نامساعدترین محیط کسب و کار نسبت به سایر بنگاه‌ها با میانگین 13/6 اعالم شده و بنگاه‌های اقتصادی کمتر از 2 سال سابقه فعالیت اقتصادی هم، دارای مساعدترین وضعیت) 82/5) محیط کسب و کار هستند.
شاخص محیط کسب وکار به تفکیک مولفه‌های پیمایشی و اتاق‌ها
بر اساس نتایج حاصل از پایش ملی محیط کسب‌وکار ایران در بهار ۱۴۰۲، فعالان اقتصادی مشارکت‌کننده در این پایش، به ترتیب سه مولفه «غیرقابل پیش‌بینی بودن و تغییرات قیمت مواد اولیه و محصولات»، «دشواری تأمین مالی از بانک‌ها» و «بی‌ثباتی سیاست‌ها، قوانین و مقررات و رویه‌های اجرایی ناظر بر کسب‌وکار» را نامناسب‌ترین مولفه‌های محیط کسب‌وکار کشور نسبت به سایر مولفه‌ها ارزیابی کرده‌اند. آنها همچنین سه مولفه «محدودیت دسترسی به آب، نحوه استقبال مشتریان از نوآوری و ابتکار در ارایه خدمات و محصول و محدودیت دسترسی به حامل‌های انرژی (برق، گاز، گازوییل و...)» را مناسبترین مولفه‌های محیط کسب وکار کشور نسبت به سایر مولفه‌ها ارزیابی نموده‌اند.
علاوه بر این، مهم‌ترین موانع کسب وکار بیان شده توسط فعالان اقتصادی زیرمجموعه هریک از سه اتاق بازرگانی، تعاون و اصناف ایران نیز مشخص شده است. اولویت اول در اتاق‌های بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران، تعاون ایران و اصناف ایران، غیرقابل پیش بینی بودن و تغییرات قیمت مواد اولیه و محصولات عنوان شده است. اولویت دوم در اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران، بی‌ثباتی سیاست‌ها، مقررات و رویه‌های اجرایی ناظر به کسب و کار، در اتاق تعاون و اصناف ایران دشواری تأمین مالی از بانک‌ها عنوان شده است. اولویت سوم در اتاق بازرگانی ایران، دشواری تأمین مالی از بانک‌ها، در اتاق تعاون ایران بی‌ثباتی سیاست‌ها، قوانین و مقررات و رویه‌های اجرایی ناظر بر کسب وکار و در اتاق اصناف ایران رویه‌های ناعادلانه ممیزی و دریافت مالیات قرار گرفته‌اند.
شاخص محیط کسب و کار بر اساس شرکت‌های دانش بنیان
در بخش دیگری از این گزارش آمده است: موانع و مشکلات محیط کسب و کار شرکت‌های دانش بنیان ارایه شده است. با توجه به جدول، پنج مشکل اولویت‌دار شرکت‌های دانش بنیان غیرقابل پیش بینی بودن و تغییرات قیمت مواد اولیه و محصولات، بی‌ثباتی سیاست‌ها، قوانین و مقررات و رویه‌های اجرایی ناظر بر کسب وکار، موانع در فرآیندهای اداری و اخذ مجوزهای کسب وکار در دستگاه‌های اجرایی، دشواری تأمین مالی از بانک‌ها و فساد و سوءاستفاده افراد از مقام و موقعیت اداری در دستگاه‌های اجرایی هستند. با این حال مشاهده ارقام جدول نشان می‌دهد، برخی مشکلات این شرکت‌ها در مقایسه با سایر واحدهای اقتصادی کشور حادتر است.
