سهام عدالت گونه‌ای یارانه است که بنابر نظر دولت نهم (ریاست‌جمهوری محمود احمدی‌نژاد)، از طریق شرکت‌های تعاونی عدالت استانی به مشمولان آن واگذار می‌شود. دولت، هدف از عرضه سهام عدالت را گسترش سهم بخش تعاون در اقتصاد ایران اعلام کرده است.
بنابر طرح «سهام عدالت»، بخشی از سهام شرکت‌های دولتی معین، به قشرهای کم‌درآمدتر فروخته می‌شود. تا پیش از اجرای طرح سهام عدالت خصوصی‌سازی بسیار کند پیش می‌رفت و آمارها نشان می‌داد که نزدیک به سه هزار میلیارد تومان از سهام شرکت‌های دولتی تا آن زمان واگذار شده بود ولی ارزش سهام عدالت در همان مرحله اول دو هزار و ۳۰۰ میلیارد تومان بود.
در همان سال ۱۳۸۵ بعد از تفسیر تازه‌ای که از اصل ۴۴ قانون اساسی شد، دولت اجازه یافت تا ۸۰ درصد سهام کارخانجات، بنگاه‌های بزرگ دولتی را به بخش خصوصی و تعاونی واگذار کند که تا آن زمان بنابر قانون اساسی باید در اختیار دولت می‌بود. با تفسیری که از اصل ۴۴ صورت گرفت دولت اجازه یافت تا سهام شرکت‌های بزرگ نظیر خودروسازی‌ها، فولاد، معادن، بیمه، بانک، هواپیمایی، کشتیرانی، نیروگاه‌ها، مخابرات و نفت گاز را واگذار کند. با این مجوز تازه، واگذاری‌های شرکت‌های دولتی سرعت گرفت هر چند کارشناسان اقتصادی می‌گویند در این مدت بخش عمده‌ای از شرکت‌ها به سازمان‌ها و نهادهای شبه دولتی و «خصولتی» واگذار شده است و سهم واگذار شده به بخش خصوصی ناچیز بوده است.
تقریبا یک سالی می‌شود که به‌طور جدی بحث واگذاری سهام عدالت به جاماندگان مطرح شده و مسوولان هر روز این واگذاری را به فردا موکول می‌کنند و مشخص نیست بالاخره چه زمانی سهام عدالت واگذار خواهد شد.احسان خاندوزی، وزیر اقتصاد درباره آخرین وضعیت جاماندگان از سهام عدالت در سال جاری گفت: آنچه مربوط به قانون بودجه امسال بود درباره پرداخت سهام عدالت به افراد تحت پوشش نهادهای حمایتی، کمیته امداد و بهزیستی است که با توجه به نظارتی که هیات تطبیق مصوبات مجلس انجام داد حتما باید در شورای اصل ۴۴ تصویب شود.
وی همچنین درباره چگونگی منتقل شدن سهام عدالت متوفیان به وراث گفت: هر مجموعه‌ای که این موضوع را درخواست کرده شرایط انتقال سهام عدالت از طریق وزارت رفاه فراهم شده است اما برخی از وراث خودشان تاکنون درخواست نکرده‌اند و بلافاصله پس از درخواست وزارت رفاه برای انتقال سهام آنها اقدام می‌کند. مجید عشقی به آخرین وضعیت تعیین تکلیف جاماندگان سهام عدالت اشاره کرد و افزود: تعیین تکلیف جاماندگان سهام عدالت دارای مصوبه مجلس است و اکنون سازمان خصوصی‌سازی درصدد تعیین مصادیق آن قرار گرفته است. به محض مشخص شدن لیست افراد واجد شرایط، سازمان بورس آن را بررسی و در اختیار شرکت سپرده‌گذاری قرار می‌دهد.
عشقی اعلام کرد که سازمان بورس در مرحله شناسایی افراد برخوردار از سهام عدالت هیچ‌گونه دخالتی ندارد. رییس سازمان بورس در ادامه به اقدامات انجام شده برای انتقال سهام عدالت متوفیان به وراث تاکید کرد و گفت: با توجه به گستردگی این موضوع، طبق آمار مشخص شده بیش از سه میلیون و ۵۰۰ هزار نفر از افراد فوت شده دارای سهام عدالت بودند که با توجه به بالا بودن تعداد افراد وراث امکان انجام تعیین تکلیف سهام متوفیان به صورت دستی، کاغذی و مراجعه حضوری وجود ندارد.
وی اظهار داشت: اکنون در حال آماده کردن یک سامانه برای تعیین تکلیف وضعیت وراث سهام عدالت هستیم که به محض آماده شدن زیرساخت فنی آن اعلام خواهیم کرد تا وراث از طریق این سامانه پیگیر سهام عدالت متوفیان خود باشند. عشقی تاکید کرد: از ابتدا برای به سرانجام رساندن سهام عدالت وراث با فراز و نشیب‌های زیادی روبرو بودیم و در نهایت به این نتیجه رسیدیم که انجام این اقدام با ساختار مدنظر امکان‌پذیر نیست؛ در این زمینه پیش‌بینی‌ها اینگونه بود که انجام آن با مخاطرات زیادی همراه خواهد شد و ممکن است مشکلاتی را در عمل ایجاد کند.
رییس سازمان بورس اظهار داشت: آن ساختار عوض شد و امیدواریم که هر چه زودتر این سامانه به نتیجه برسد و سهام عدالت وراث را در شرکت سپرده‌گذاری به صورت الکترونیکی با مشارکت شرکت‌های کارگزاری، نهادهای مالی و دفاتر قضایی به نتیجه برسانیم. نمایندگان مجلس در ادامه بررسی بخش هزینه‌ای لایحه بودجه سال ۱۴۰۲، بندها و تبصره‌های دیگری از این لایحه را تصویب کردند. به گزارش خانه ملت، مجلس دولت را موظف کرد از محل باقی مانده سهام متعلق به دولت یا شرکت‌های دولتی نسبت به واگذاری سهام عدالت به کلیه جاماندگان مشمول دریافت این سهام اقدام کند.
سود سهام عدالت
امسال برای اولین‌بار پرداخت سود سهام عدالت مشمولان دو مرحله‌ای شد؛ اولین مرحله سود سهام عدالت بیش از یک ماه پیش و با تاخیر چند هفته‌ای پرداخت شد. اما این سود به برخی از مشمولان پرداخت نشد که علت آن عدم ارایه اطلاعات صحیح بود.
در اولین مرحله سهامداران 452 هزار تومانی 510 هزار تومان، سهامداران 492 هزارتومانی 555 هزارتومان سود و در نهایت سهامداران 532 هزار تومانی 600 هزار تومان و در نهایت سهامداران یک میلیونی نیز یک میلیون و 128 هزارتومان سود علی‌الحساب دریافت کردند. یعنی قرار است بخش دوم سود سهامداران عدالت پرداخت شود. به نظر می‌رساند سود باقی مانده همانند دور اول باشد؛ اما زمان پرداخت احتمالا به سال آینده می‌رسد. سازمان خصوصی‌سازی و سازمان بورس در نامه‌ای به ناشران خواستار پرداخت هرچه سری‌تر سود شدند و به نظر می‌رسد به واسطه این نامه اوایل سال آینده شاهد پرداخت سود باقی مانده سهام عدالت باشیم.
