محمدحسین عسگری، معاون توسعه بازار و مطالعات اقتصادی بورس انرژی ایران در خصوص سابقه این اوراق در دنیا گفت: گواهی صرفه‌جویی انرژی در دنیا با عنوان اوراق گواهی سفید یا white certificate شناخته می‌شود. این اوراق در کشورهای مختلف اجرا و طراحی شده است از جمله هند، انگلستان و دیگر کشورهای اروپایی همچون ایتالیا که در بازار GME آن عملیاتی شده است.وی فلسفه طراحی و اجرای این اوراق را بهبود مصرف انرژی ذکر کرد و گفت: همانطور که می‌دانیم در دنیا استانداردهای مشخصی در حوزه مصرف انرژی در نظر گرفته شده است برای مثال مشخص است که میزان انرژی موردنیاز برای تولید یک واحد کالا یا ارایه یک واحد خدمات به چه میزان است و این مقدار به عنوان یک مبنا و استاندارد تعیین و اعلام می‌شود. بر این اساس شرکت‌ها مکلف هستند طبق استانداردهای تعیین شده، به وظیفه خود در حوزه بهینه‌سازی انرژی عمل کنند.
طراحی اوراق صرفه‌جویی
در دو نوع متفاوت
به گفته معاون توسعه بازار و مطالعات اقتصادی بورس انرژی ایران در نهایت طبق بررسی‌ها، در این طرح دو نوع اوراق گواهی صرفه‌جویی انرژی تحت عنوان یکی گواهی صرفه‌جویی محقق شده و دیگری گواهی صرفه‌جویی تامین مالی طراحی شد. عسگری در خصوص سازوکار گواهی صرفه‌جویی محقق شده گفت: در بازار گواهی صرفه‌جویی محقق شده، شرکت‌ها، افراد یا نهادهایی که قبلا پروژه‌ها و طرح‌های موردنظر خود را پیاده‌سازی یا اجرا کرده‌اند می‌توانند مابه ازای انرژی صرفه‌جویی شده در طرحشان که به آنها اوراق گواهی صرفه‌جویی انرژی تعلق گرفته است، این اوراق را در بورس انرژی به فروش برسانند.به گفته او فرایند تعریف شده برای این طرح به این شکل است که طرح موردنظر قبل از اجرا در کمیسیون صرفه‌جویی انرژی ارایه شده و میزان مصرف انرژی پیش از اجرای طرح اندازه‌گیری می‌شود و بعد از اجرا نیز میزان انرژی صرف‌شده در آن اندازه‌گیری و ارزیابی می‌شود. بدین‌ترتیب بر اساس داده‌های به دست آمده، انرژی صرفه‌جویی شده و اهداف محقق‌شده تعیین و اعلام می‌شود.وی افزود: بر این اساس، شرکت یا بنگاهی که تمامی مراحل را طی کرده و انرژی صرفه‌جویی کرده است، معادل انرژی صرفه‌جویی شده، اوراق بهاداری را تحت‌عنوان اوراق گواهی صرفه‌جویی دریافت می‌کند. دارایی پایه گواهی صرفه‌جویی انرژی محقق شده، همان سوخت یا حامل انرژی است که صرفه‌جویی در آن اتفاق افتاده است. این مسوول برای تشریح بیشتر این روش مثالی را طرح کرد و بیان کرد: برای مثال نیروگاهی را در نظر بگیرید که قبلا نیروگاه گازی بوده اما با انجام سرمایه‌گذاری جدید به نیروگاه سیکل ترکیبی تبدیل می‌شود. قاعدتاٌ راندمان این نیروگاه افزایش پیدا کرده است چرا که در ساختار جدیدش برای تولید یک کیلو وات برق، سوخت کمتری مصرف کرده و بدین‌ترتیب موفق به صرفه‌جویی انرژی شده است. از این منظر نیروگاه موردنظر عملا مستحق دریافت مقداری اوراق بهادار، تحت‌عنوان اوراق بهادار صرفه‌جویی محقق شده است که می‌تواند این اوراق را در بازار ثانویه‌ای که در بورس انرژی شکل گرفته است، واگذار کند.به گفته این کارشناس بازار سرمایه در طرح موردنظر خریداران اوراق می‌توانند اصطلاحاً در خواست اعمال این اوراق را ارایه کرده و دارایی پایه این اوراق را که برای مثال گاز است ارایه داده و در اولین دوره استانداردی که برای تحویل گاز تعریف شده است، دارایی مورد نظر را دریافت کنند.وی تاکید کرد: بنگاه موردنظر به عنوان مشترک گاز در شبکه گاز کشور به‌جای آنکه گاز مورد نیاز خود را از شرکت ملی گاز خریداری کند می‌تواند این اوراق را از بورس انرژی خریداری کند و نیاز خود را از این طریق برطرف کند. در نتیجه به میزانی که این اوراق را خریداری کرده نیازی نیست به شرکت ملی گاز برای مصرف گاز وجه پرداخت کند. این فرآیند که به عنوان فرآیند تحویل فیزیکی اوراق در طرح موردنظر تعریف شده است، در صورت موافقت وزارت نفت، در حوزه فرآورده‌های نفتی نیز قابلیت اجرا دارد. برای مثال اگر کسی در حوزه حمل‌ونقل شهری صرفه‌جویی انرژی انجام داده و باعث شود در میزان مصرف یک فرآورده نفتی مثل بنزین یا گازوئیل صرفه جویی شود، این فرد مستحق دریافت اوراق گواهی صرفه‌جویی محقق شده بنزین یا گازوئیل و فروش آن در بورس انرژی می‌شود و در مقابل کسانی که این اوراق را خریداری می‌کنند می‌توانند در دوره‌های مشخص که از قبل اطلاع داده می‌شود به صورت فیزیکی و برای مقاصد صادراتی یا داخلی حامل انرژی موردنظر خود را دریافت کنند.
یک ابزار مالی جدید
عسگری به مسیری که این گواهی‌ها در فرآیند کسب مجوز طی کرده است پرداخت و گفت: این طرح ابتدا در جلسات کمیته فقهی سازمان بورس و اوراق بهادار بررسی و مورد تصویب قرار گرفت و اواخر اسفند ماه ۹۹ نیز در شورای عالی بورس مطرح و پس از موافقت اعضا به عنوان ابزار مالی جدید تصویب شد.وی افزود: پس از دریافت مصوبه از کمیته فقهی سازمان بورس و شورای عالی بورس در جلسات کمیته تدوین مقررات سازمان بورس اوراق بهادار، دستورالعمل‌های مربوط به آن نیز تدوین شد. علاوه بر این، الحاقاتی که لازم بود به دستورالعمل‌های بورس انرژی اضافه شود طراحی شد از جمله بندها و موادی در دستورالعمل‌های پذیرش، معاملات و ثبت و سپرده‌گذاری و تسویه و پایاپای کالا و اوراق بهادار قابل معامله در بورس انرژی. در نهایت این تغییرات و پیش‌نویس‌های تهیه شده نیز در کمیته فقهی سازمان تصویب شده و مورد تایید قرار گرفت.
