پایان ماموریت موفقیت‌آمیز سامانه سوخت
آیا رهاسازی قیمت بنزین گام بعدی دولت خواهد بود؟
گروه انرژی| نادی صبوری|
بسیاری «پالایش و پخش» را ویترین وزارت نفت قلمداد می‌کنند؛ شاید اگر وزارت نفت در ایران هیچ طرح توسعه‌یی نفت و گاز و پتروشیمی را توسعه ندهد و صرفا در بنزین عملکرد مناسبی داشته باشد از بدنه مردم نمره قبولی را بگیرد. همین مساله حساسیت هر تصمیمی در این حوزه را دو چندان می‌کند. با جدی شدن مساله «حذف کارت سوخت» مردم در محافل مختلف، واکنش‌هایی را نسبت به این قصه طرح کردند. عمده واکنش‌ها نیز انتقاد از هزینه‌های صورت گرفته برای ایجاد سامانه هوشمند سوخت بود که حالا از دیدگاه گروه منتقد «باد هوا» به حساب می‌آیند. دیدگاه عباس کاظمی، مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش اما متفاوت از این دسته افراد بود. کاظمی روز گذشته در نشست خبری خود که به مناسبت هفته دولت برگزار می‌شد، عنوان کرد که کارت سوخت به هدف خود در زمینه «مدیریت» و کاهش مصرف بنزین در ایران رسیده و اکنون عملا برای این شرکت کارایی دیگری ندارد. او با ارائه آماری در این زمینه عنوان کرد درحالی که امسال رشد تولید و ورود ماشین‌های سبک در ایران 8 درصد بوده است، رشد مصرف بنزین تقریبا همگام با رشد اقتصاد و معادل 3.2درصد رقم خورده است. آماری که از دیدگاه کاظمی موید این مساله
هست که ماموریت کارت سوخت در «بنزین» به اتمام رسیده اما در فروش نفت گاز همچنان کارت سوخت مورد استفاده قرار خواهد گرفت. کارت سوخت برای عرضه نفت گاز از سال گذشته طراحی شد و براساس اطلاعات این کارت، سهمیه بنزین ماشین‌های سنگین مصرف‌کننده این سوخت نسبت به پیمایش آنها عرضه می‌شود. اما یکی از چالش‌برانگیزترین مسائل در ایران «عدم وجود ارتباطی شفاف» میان بهای سوخت داخلی با بهای جهانی این سوخت و قیمت نفت خام است. هر چند در وضعیت فعلی و به واسطه پایین بودن قیمت نفت خام، بهای 1000تومانی بنزین نسبت به فوب خلیج فارس قیمتی منطقی است اما با حرکت رو به جلو قیمت نفت در آینده، قیمت بنزین فعلی در ایران نسبت به اتفاق‌های جهانی کم بوده و زمینه قاچاق دوباره سوخت فراهم می‌شود. معاون وزیر نفت در پاسخ به این پرسش«تعادل» که در صورت به وجود آمدن چنان وضعیتی آیا دوباره احتمال بازگشت کارت سوخت وجود خواهد داشت، اظهار کرد که دولت تمایلی به چند نرخی شدن دوباره بنزین ندارد و معتقد است، یارانه به انرژی کاری غیرمنطقی به حساب می‌آید. در نتیجه قیمت باید تک نرخی باقی بماند. او البته عنوان کرد که سرور سامانه از بین نمی‌رود اما هزینه به روزرسانی
آن در این سناریو معادل 120میلیارد تومان است. اظهارات معاون وزیر درباره تمایل دولت به تک نرخی بودن بنزین درحالی طرح می‌شود که پیش‌نیاز این مساله سازوکاری است که قیمت بنزین در ایران را نسبت به قیمت‌های جهانی در فواصل مشخص و با فرمول مشخصی تغییر دهد. در غیر این حالت با نوسانات قیمت جهانی نفت و بنزین، تعیین بهای بنزین در ایران هر بار به مدت زمان زیادی برای رفت و برگشت میان دولت و مجلس احتیاج دارد که به طور قطع زمینه مناسبی را برای متضرر شدن مردم همچنین درآمدهای حاصل از فروش سوخت دولت فراهم می‌کند.
از سوی دیگر همانطور که عباس کاظمی، مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش روز گذشته در نشست خبری خود عنوان کرد، وزارت نفت به صورت جدی به دنبال ایجاد برند در جایگاه‌های سوخت است. او در این زمینه عنوان کرد که اکنون 20میلیون مشتری برای بنزین در ایران وجود دارد و نبود برندهای مشخص، شکایت‌های این مصرف‌کننده‌ها را به جایی نمی‌رساند. کاظمی عنوان کرد که وجود 10برند می‌تواند وضعیت فعلی را سامان‌دهی کند و اکنون یک جایگاه پایلوت با همین سیستم در اصفهان ایجاد شده است.
معاون وزیر نفت در توضیح بیشتر سازوکار رقابت این برندها با یکدیگر و در پاسخ به پرسش یکی از خبرنگاران در این مورد در حالی که در ایران وزارت نفت تامین‌کننده و واردکننده بنزین به حساب می‌آید، برندها بر چه مواردی رقابت خواهند داشت، اظهار کرد:«قصد ما این است که از این طریق کیفیت عرضه را بالا ببریم در نهایت نیز اگر قیمت‌ها واقعی باشند، قانون‌گذار اجازه ورود بخش خصوصی به واردات بنزین با کیفیت را می‌دهد که زمینه رقابت را میان این برندها ایجاد خواهد کرد.» کاظمی البته به این مساله اشاره کرد که برای مثال یکی از جایگاه‌ها درحال حاضر قصد دارد، بنزین خود را در فاصله ساعت 12تا 6 صبح معادل 980تومان عرضه کند که در این ساعت‌ها برای خود مشتری جذب کرده و هزینه‌های خود را پوشش دهد. اما پای «برندسازی» نیز اگر بخواهد به چیزی بیشتر از یک «شعار» تبدیل شود به واقعی شدن قیمت‌ها وابسته است. درحالی که قیمت بنزین در ایران اکنون دستوری و از سمت دولت تعیین می‌شوند، یک بام و دو هوای اقتصاد دستوری و اقتصاد رقابتی منجر به نتیجه چشم‌گیری نخواهد شد. در واقع نتیجه مثبت حذف کارت سوخت همچنین برندسازی تنها درحالتی رقم خواهند خورد که دولت یک بار و
برای همیشه تکلیف خود را با قیمت بنزین مشخص کند. قیمت بنزین در وضعیت فعلی هنوز «رها» نشده است اما گام‌های برداشته شده، قدم‌هایی هستند که اساسا در اقتصادهای آزاد و رقابتی طی می‌شوند.
در این میان و درحالی که یکی از مهم‌ترین شعارهای اقتصاد ایران پس از انقلاب مجانی بودن بسیاری از کالاهای اینچنینی برای دسترسی اقشار کم‌درآمد بوده است به طور قطع این لایه‌های جامعه نیز نباید قربانی چرخش به سوی اقتصاد رقابتی شوند و به عنوان بخش مهمی از مصرف‌کنندگان بنزین باید در قالبی مورد حمایت قرار گیرند.
چشم‌ها در انتظار درخشش ستاره
نشست روز گذشته معاون وزیر نفت اما با طرح مسائل دیگری نیز از سوی او همراه شد. کاظمی در این نشست عنوان کرد که امسال برای نخستین بار صادرات پایدار 400هزار بشکه فرآورده نفتی از سوی این شرکت انجام شده است. او در ادامه افزود که ظرفیت صادرات 100هزار بشکه دیگر نیز از سوی پالایش و پخش وجود دارد اما بندرهای موجود محدودیت داشته و در اشغال نفتکش‌ها هستند.
به همین واسطه معاون وزیر نفت عنوان کرد که برنامه توسعه بندر ماهشهر و افزایش تعداد اسکله‌های این بندر به 6 اسکله در دستور کار این شرکت قرار دارد. کاظمی در ادامه عنوان کرد که برنامه پالایش و پخش در افق 1404 صادرات یک میلیون و 500 هزار بشکه فرآورده است که البته منوط به اتمام پروژه‌های پالایشگاهی بخش خصوصی برای عرضه این میزان خواهد بود.
اما پالایشگاه ستاره خلیج فارس که مدت‌هاست همه در انتظار درخشش آن هستند از دیگر موضوعات مورد اشاره کاظمی در این نشست بود. معاون وزیر نفت با اشاره به اینکه پس از برجام بسیاری از تجهیزات مورد نیاز این پالایشگاه با سهولت وارد ایران شدند، ابراز امیدواری کرد که فاز نخست پالایشگاه ستاره خلیج فارس تا پایان دولت یازدهم به بهرهبرداری برسد. او افزود:«واحد بنزین‌سازی فاز نخست این پروژه درحال حاضر در مرحله نصب تجهیزات کمپرسور است و امیدواریم تا پایان سال جاری یا اوایل سال آینده به مدار بهرهبرداری وارد شود». کاظمی اطلاعاتی را نیز در مورد آخرین وضعیت اصلاح پالایشگاه‌های موجود در ایران که از لحاظ آلایندگی در وضعیت بسیار نامناسبی قرار دارند، ارائه کرد. او در این زمینه گفت که از میان پالایشگاه‌های خصوصی پالایشگاه اراک کاملا اصلاح شده و پالایشگاه‌های بندرعباس، تهران و تبریز درحال مذاکره با گروه‌های خارجی برای انجام این اصلاحات هستند. معاون وزیر نفت اظهار کرد که در مورد پالایشگاه دولتی آبادان نیز امیدوار است که فاز 1 اصلاح آن از آبان ماه آغاز شود که 1.2میلیارد دلار سرمایه برای فاز اول آن تخصیص داده شده و به طور کل به
3میلیارد دلار سرمایه احتیاج دارد.
پول سوخت در جیب هواپیمایی‌ها
اما یکی از عجیب‌ترین نکاتی که روز گذشته در نشست معاون وزیر نفت طرح شد، بدهی شرکت‌های هواپیمایی به شرکت پخش فرآورده‌های نفتی است. نکته جدید این خبر اما این بود که بخشی از بدهی این شرکت‌ها به دوران بنزین«100» تومانی بازمی‌گردد. شرکت‌های هواپیمایی طبق گفته‌های کاظمی اکنون بیش از 800 میلیارد تومان به این شرکت بدهکار هستند که 80درصد کل بدهکاری‌های شرکت پالایش و پخش به دیگر ارگان‌ها را شامل می‌شود. او در این زمینه گفت از شرکت‌های هواپیمایی می‌خواهیم وقتی بلیت می‌فروشند پول ما را هم برگردنند چراکه ما به دولت بدهکار هستیم.
سلام به هوای پاک
اما یکی از مهم‌ترین اتفاق‌های رخ داده در زمینه بنزین در ایران «کیفی‌سازی» عرضه سوخت بوده است. هر چند دولت در ابتدا مدعی عرضه بنزین «یورو 4» شد و در ادامه نام این بنزین به بنزین «پاک» تغییر کرد و در آن زمان بارنامه‌های وارد شده به جایگاه‌ها نیز از همین عنوان استفاده کردند اما کیفیت این بنزین نسبت به بنزینی که در گذشته عرضه می‌شد به مراتب بیشتر بود. کاظمی روز گذشته عنوان کرد که اکنون در هشت کلان‌شهر کشور به دلیل تجمع جمعیت و مشکل آلودگی هوا بنزین یورو4 توزیع می‌شود. مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ادامه داد: اکنون 26میلیون لیتر در روز بنزین یورو 4 در کشور تولید می‌شود و با بهرهبرداری از پالایشگاه بندرعباس این رقم به 30میلیون لیتر خواهد رسید. کاظمی در نهایت عنوان کرد که بنزین وارداتی به ایران تمام یورو 4 و اکتان 95 بوده و با تایید آزمایشگاه‌های مختلف عرضه می‌شود.
