اقلیم‌شناسان می‌گویند: دستیابی به اهداف توافق پاریس فعلا ناممکن است
گروه اقتصاد اجتماعی|محمدمهدی حاتمی|
کسی تردید ندارد که توافق پاریس در زمینه گرمایش جهانی یک شاهکار دیپلماسی بوده است. دور هم جمع کردن 195 کشور از چهارگوشه جهان برای توافق بر سر یک پیمان 31 صفحه‌یی که مستلزم گذار جهانی از اقتصادی مبتنی بر سوخت‌های فسیلی است، بی‌شک یک موفقیت سیاسی بی‌سابقه است. اما همان‌طور که نشریه NPR می‌نویسد، «سیاست و علم دو دیوی هستند که هیچ سنخیتی با هم ندارند.»
نویسنده مقاله فوق‌الذکر، آدام فرانک، یک دانشمند، که علی‌القاعده باید نسبت به اتحاد جهانی برای تغییرات اقلیمی خوش‌بین باشد، مانند سایر همکارانش بارها و بارها هشدار می‌دهد که توافق پاریس چه نقص‌هایی دارد. یکی از رساترین صداها در انتقاد از توافق پاریس از آن دکتر جیمز هنسن است، دانشمند
اقلیم‌شناس در ناسا که پیش از هر کسی در مورد عوارض ناشی از تغییرات اقلیمی در جهان نوشته است. هنسن که پیشینه شهادت او در سنا در مورد خطرات انتشار گازهای گلخانه‌یی به سال 1988 بر می‌گردد، مو ضعی بسیار سرسختانه در مورد توافق پاریس دارد. او توافق پاریس را «حقه بازی» می‌نامد. او می‌گوید: «این خیلی مسخره است که آنها می‌گویند ما یک هدف
2 درجه سانتیگرادی برای گرمایش جهانی داریم و هر 5 سال هم سعی می‌کنند کمی بهتر از
5 سال قبل عمل کنند. این حرف‌ها واقعا اهمیتی ندارند، چرا که تنها حرف هستند و نه عمل.»
به گزارش مجله گود، با این حال بیشتر دانشمندان اقلیم‌شناسی که در طول دوران برگزاری کنفرانس پاریس و پس از آن در مورد تصمیمات مندرج در بیانیه آن اظهارنظر کرده‌اند (مثلا در این باره که افزایش دمای جهانی باید کمتر از 2درجه سانتیگراد باقی بماند و تلاش کافی صورت پذیرد که این افزایش دما بیشتر از 1.5درجه سانتیگراد نباشد) همگی خوش‌بین بوده‌اند. آنها البته این را می‌دانستند که قول‌هایی که کشورها در طول کنفرانس داده بودند نمی‌توانست گرمایش جهانی را جایی نزدیک حدود معین شده نگاه دارد.
کورنی لوکور که در مرکز تحقیقات تغییرات اقلیمی تیندال در دانشگاه ایست انجلیکا روی چرخه‌های کربن تحقیق می‌کند، می‌گوید: «کاهش انتشار گازهای گلخانه‌یی در آن سطحی که کشورها نسبت به آن تعهد کرده‌اند، کاملا ناکافی است.» افزون بر او، جیسون باکس، یکی از بهترین دانشمندان قطب‌شناس در جهان اعلام کرده است که «صفحات یخ در جهان نابود می‌شوند» اگر که انتشار گازهای گلخانه‌یی در جهان از سطح توافق شده در توافقنامه پاریس کمتر نشود. یکی از وب‌سایت‌های طراحی شده برای بررسی نتایج حاصل از توافق پاریس و توافقنامه‌های مشابه بر روند گرمایش جهانی نشان می‌دهد که تغییرات در روند انتشار گازهای گلخانه‌یی چه تفاوتی در سطح گرمایش جهانی در سال 2100 از خود به جا خواهند گذاشت. در وب‌سایت climateinteractive، گفته شده که با وجود اهداف تعیین شده در توافق پاریس، چنانچه گرمایش جهانی با همین روند فعلی تداوم یابد، در سال 2100 متوسط دمای جهانی نه 2 درجه سانتیگراد که 4.5درجه سانتیگراد افزایش خواهد یافت. با این حال، بررسی‌هایی که در تازه‌ترین جلسه در تاریخ 20 آوریل سال جاری صورت گرفته است، افزایش متوسط دمای جهانی را در صورت اجرایی شدن تعهدات کشورها در
کنفرانس پاریس در سطح 3.5 درجه سانتیگراد دانسته‌اند. در این جلسه اعلام شده است که «برای رسیدن به سطح افزایش دمای معین شده در کنفرانس پاریس، کاهش سریع‌تر و عمیق‌تر انتشار گازهای گلخانه‌یی مورد نیاز است.»
ایران چه خواهد کرد؟
بر اساس داده‌هایی که معاونت حفاظت از محیط‌زیست ریاست‌جمهوری اسلامی ایران در اختیار دبیرخانه کنفرانس پاریس قرار داده است، ایران در رده کشورهایی قرار می‌گیرد که در مقابل گرمایش جهانی آسیب‌پذیرند. ایران اعلام کرده است که به دلایل گوناگون، احتمال آسیب‌دیدگی زیادی در مقابل گرمایش جهانی دارد، دلایلی از جمله موقعیت جغرافیایی و ساختار اقتصادی ایران، بهره‌مندی از تنها یک‌سوم از متوسط بارش‌های جهانی از یک‌سو و 3 برابر بودن تبخیر از سوی دیگر، سرانه 3 برابری بیابان‌ها نسبت به فرد در قیاس با متوسط جهانی و... بر اساس بولتن سازمان محیط‌زیست، ایران مدعی است که بر اساس قیمت‌های ثابت سال 2010 میلادی، حدود 100میلیارد دلار در بخش‌های مختلف صنعت آب سرمایه‌گذاری کرده است تا منابع محدود آبی خود را بهتر مدیریت کند.
ایران همچنین فهرستی از فناوری‌های مورد نیاز خود برای تطبیق توانایی‌هایش با اهداف توافقنامه را هم در بولتن سازمان محیط زیست آورده است. بنا براین گزارش، ایران می‌گوید: به تجهیزات مدرن و سازگار با محیط زیست در زمینه کشاورزی نیازمند است. ایران افزون بر این به تجهیزات مدرنی برای استحصال، بازیافت و تصفیه آب نیازمند است. اما ایران برای مقابله با گرمایش جهانی چه تعهداتی را متقبل شده است؟ ایران اعلام کرده است که در آینده نزدیک برنامه‌اش برای مقابله با توفان‌های شن و گردوغبار را نهایی خواهد کرد. ایران اعلام کرده است که در سه برنامه توسعه 5 ساله‌یی که در حد فاصل سال‌های 2016 تا 2030 تدوین خواهند شد، اهدافی را می‌گنجاند که در تطابق و سازگاری کامل با اهداف کنفرانس پاریس خواهند بود و البته امکان بهبود و حک و اصلاح در این زمینه را هم از نظر دور نخواهد داشت.
تلاش‌هایی که کافی نبودند
برای تقریب به ذهن در باب نتایج این پیش‌بینی از گرمایش جهانی، کافی است تخمین‌هایی زده شود. اگر افزایش دمای جهانی تا سال 2100، در سطح 3.5 درجه سانتیگراد باقی بماند (که محتمل‌ترین نتیجه ناشی از عمل به تعهدات کشورها در کنفرانس پاریس است)، صفحات یخی در غرب قطب جنوب ذوب خواهند شد و گرینلند هم به‌طور کامل زیر آب می‌رود. سطح آب دریاها هم دست‌کم 40 تا 50 فوت بالا می‌آید و به این ترتیب، بیشتر زمین‌های شهرهایی مانند نیویورک، لس‌آنجلس و واشنگتن دی‌سی زیر آب خواهد رفت. و این تازه اخباری است که آیندگان در مورد زیر آب رفتن شهرها خواهند شنید. افزایش توفان‌ها و سیلاب‌هایی را تصور کنید که در نتیجه 2درجه افزایش دما در جهان رخ خواهند داد و آن را چند برابر کنید تا به نتایج حاصل از افزایش 3.5 درجه‌یی متوسط دمای جهانی برسید. یکی از مسوولان وب‌سایت پایش دمای جهانی می‌گوید: «درست مثل این است که شما بخواهید برای رسیدن به یک قرار ملاقات مهم رانندگی کنید. اگر همین حالا حرکت کنید به سلامت به مقصد خواهید رسید اما اگر صبر کنید و دیر به راه بیفتید ناچار خواهید بود، سریع حرکت کنید و خطر تصادف را به جان بخرید.» او ادامه می‌دهد: «اگر ما
توافقات و قول‌هایی را که در پاریس داده شده است همین حالا بهبود بدهیم، می‌توانیم افزایش متوسط دمای جهانی را در سطح 2 درجه کنترل کنیم، اما اگر صبر کنیم و بخواهیم همین کار را بعد از سال 2030 انجام دهیم، کاهش انتشار گازهای گلخانه‌یی دیگر به این سادگی‌ها نخواهد بود.»
اگر تنها بارقه‌یی از خوش‌بینی باقی مانده باشد که بشود به آن چنگ زد، همان سازوکاری است که در کنفراس پاریس روی آن تاکید شده است: تعیین سهمیه‌یی برای کشورها برای حداکثر امکان انتشار گازهای گلخانه‌یی. بررسی‌های علمی نشان می‌دهند تنها در صورتی می‌توان به افزایش دمای 2 درجه‌یی زمین مطابق کنفرانس پاریس امیدوار بود که کشورها هر چه سریع‌تر اقدام را آغاز کنند و البته سطح اقدامات هم بالاتر از توافقات فعلی برود.
پیش‌تر، سازمان ملل متحد توافق پاریس را پیروزی چشمگیری برای دیپلماسی دانسته بود، اما فیزیک نشان می‌دهد که پنجره فرصت به سرعت در حال بسته شدن است و منتظر اقدامات ما نخواهد ماند. شاید بتوان با کشورها چانه‌زنی کرد و آنها را پای میز مشاوره کشاند، اما با فیزیک قطعا نمی‌توان مذاکره کرد.
