ايران چه زماني به بورسهاي بيساعت ميپيوندد؟
درحالي بازارهاي جهاني با معاملات شبانه، بيوقفه فعاليت ميكنند كه بازار سرمايه در ايران باوجود زيرساختهاي آماده، هنوز در حصار روز باقي مانده است.
مداراقتصادي| درحالي بازارهاي جهاني با معاملات شبانه، بيوقفه فعاليت ميكنند كه بازار سرمايه در ايران باوجود زيرساختهاي آماده، هنوز در حصار روز باقي مانده است. مونا حاجيعلياصغر، كارشناس بازار سرمايه تأكيد ميكند كه راهاندازي اين ابزار تنها زماني ممكن است كه عمق بازار افزايش يابد، بازارساز حرفهاي فعال و نظارت نهادي تقويت شود.مونا حاجيعلياصغر، كارشناس بازار سرمايه گفت: با گسترش زيرساختهاي الكترونيك و جهانيشدن سرمايه، مفهوم معاملات شبانه به يكي از موضوعات مهم ادبيات بازارهاي مالي تبديل شد. اين اصطلاح به معاملاتي اطلاق ميشود كه خارج از جلسه رسمي بازارها انجام ميگيرد و بسته به نوع بازار، سازوكار و ميزان نقدشوندگي، معنا و كاركرد متفاوتي دارد.او ادامه داد: وقتي گفته ميشود معاملهگري شب معامله ميكند، منظور الزاما خريد و فروش در شب نيست، بلكه به يكي از حالتهاي پيشاز بازار (Pre-Market Trading)، پساز بازار (After-HoursTrading) و معاملات خارج از تابلوي اصلي (OTC / Off-Book) در قالب بلوكي يا توافقي و خارج از دفتر سفارش رسمي، گفته ميشود. بنابراين معاملات شبانه يك اصطلاح واحد با يك معنا نيست، بلكه مجموعهاي از ساختارهاي متفاوت معاملاتي را در بر ميگيرد.اين كارشناس بازار سرمايه به ساعت معاملات بورسهاي جهاني اشاره كرد و ادامه داد: در بورسهاي امريكا، معاملات رسمي از ساعت 30: 9تا 00: 16، معاملات پيشاز بازار حدود ساعت ۴ بامداد تا 30: 9 و معاملات پس از بازار از ساعت ۱۶ تا حدود ساعت ۲۰ به وقت نيويورك انجام ميشود؛ معاملات شبانه از طريق شبكههاي ارتباط الكترونيكي (ECN) و سامانههاي معاملاتي جايگزين (ATS) صورت ميگيرند و نقدشوندگي آنها كمتر از جلسه اصلي و معاملات برخي نمادها هم متوقف است.او افزود: در بورس لندن، تمركز اصلي بر جلسه روزانه قرار دارد و معاملات شبانه بيشتر در قالب بلوكي و نهادي انجام ميشود. بازار ارز جهاني به صورت ۲۴ ساعته و پنج روز در هفته فعال است و نقدشوندگي آن در ساعات همپوشاني اروپا و امريكا به اوج ميرسد. بازار رمزارز نيز به صورت شبانهروزي و هفت روز هفته فعال است، هرچند حجم معاملات در ساعات مختلف تفاوت معناداري دارد اما معاملات اين دو بازار در ساعت رسمي بازار انجام ميشود.مونا حاجيعلياصغر، به سازكار و معاملات شبانه در بورسها اشاره كرد و گفت: در بازارهاي توسعهيافته، معاملات شبانه معمولا از مسيرهاي خاصي انجام ميشوند. شبكههاي ارتباط الكترونيكي سفارشها را خارج از دفتر سفارش اصلي تطبيق ميدهند. سامانههاي معاملاتي جايگزين تحت نظارت نهادهاي قانوني فعاليت ميكنند و بازارسازان حرفهاي با تعهد به عرضه و تقاضا، حداقلي از نقدشوندگي را فراهم ميكنند. در بازار رمزارز، موتورهاي معاملاتي صرافيها اين نقش را ايفا ميكنند و اساسا نيازي به تفكيك ساعت رسمي وجود ندارد. اين تفاوت سازوكارها نشان ميدهد كه معاملات شبانه در هر بازار، تابعي از سطح توسعه نهادي، عمق نقدشوندگي و ميزان شفافيت است.او در پاسخ به اين سوال كه معاملات شبانه بازارهاي مالي با چه فرصتها و چالشهايي روبهرو است؟ گفت: بررسي تجربه بازارهاي بزرگ جهان نشان ميدهد معاملات شبانه هم فرصت قابلتوجهي براي سرمايهگذاران حرفهاي ايجاد ميكند و هم ريسكهاي جدي براي بازار و نهادهاي نظارتي به همراه دارد. اين كارشناس بازارهاي مالي ادامه داد: مزاياي معاملات شبانه در بازارهاي پيشرفته قابلتوجه است. نخست آنكه امكان واكنش سريع به اخبار مهم فراهم ميشود؛ بسياري از گزارشهاي مالي شركتها، تصميمات سياست پولي و رويدادهاي ژئوپليتيك خارج از ساعات رسمي منتشر ميشوند و معاملهگران حرفهاي ميتوانند بلافاصله موقعيت خود را تعديل كنند.او اضافه كرد: دوم، ريسك گپ قيمتي در بازگشايي كاهش دارد؛ زيرا معاملهگران پيش از شروع جلسه رسمي فرصت دارند واكنش نشان دهند. سوم، مديريت پرتفوي بينالمللي تسهيل ميشود و صندوقها و سرمايهگذاران جهاني ميتوانند بدون انتظار براي باز شدن بازارها اقدام كنند. چهارم، فرصتهاي آربيتراژي ميان بازارها يا ساعات مختلف ايجاد ميشود كه براي معاملهگران حرفهاي سودآور است.مونا حاجيعلياصغر، افزود: در كنار مزايا، معاملات شبانه ريسكهاي جدي دارد. نقدشوندگي بهشدت كاهش مييابد و تعداد خريدار و فروشنده كمتر است، در نتيجه اسپرد قيمت افزايش مييابد. نوسان شديد و احتمال دستكاري قيمت از ديگر چالشها است؛ بازيگران بزرگ ميتوانند با حجم كم قيمتها را جابهجا كنند. اجراي نامطلوب سفارشها نيز با قيمت نامناسب، محتمل است. حمايت نظارتي كمتر در بسياري از بازارها وجود دارد و قوانين حفاظتي كامل فقط در جلسه اصلي اعمال ميشود. علاوهبر اين، فشار رواني بر سرمايهگذاران خرد افزايش مييابد، زيرا معاملات شبانه معمولا هيجانيتر و پرريسكتر هستند.مونا حاجيعلياصغر، در پاسخ به اين سوال كه امكان راهاندازي معاملات شبانه در بازار سرمايه ايران وجود دارد يا خير؟ گفت: سامانههاي معاملاتي ايران از نظر فني، توانايي افزودن جلسات پيشاز بازار يا پس از بازار را دارند؛ اما عمق كم بازار، نبود بازارسازهاي قدرتمند، نگراني از دستكاري قيمت، پيچيدگي تسويه و نبود توجيه اقتصادي مانع اجراي آن شده است. در شرايط فعلي، بازار سرمايه ايران بيشتر به سرمايهگذاران خرد متكي است و نقدشوندگي محدود آن ميتواند در صورت راهاندازي گسترده و عمومي معاملات شبانه به نوسانات شديد و بيثباتي منجر شود.اين كارشناس بازار سرمايه ادامه داد: با اين حال راهاندازي معاملات شبانه در ايران ميتواند مزايايي همچون همگامسازي با بازارهاي جهاني، افزايش انعطافپذيري براي سرمايهگذاران حرفهاي، كاهش شوكهاي قيمتي در بازگشايي و ايجاد بستر توسعه ابزارهاي مالي جديد داشته باشد. اما در مقابل، ريسكهايي مانند تشديد نوسان و بيثباتي قيمتها، آسيب به سرمايهگذاران خرد و افزايش بار نظارتي و فني براي سازمان بورس وجود دارد.
