پيشگيري جا ماند؛ مرگ 101 بيمار مبتلا به آنفلوآنزا
بر خلاف آن چيزي كه در ماههاي گذشته وزير بهداشت و رييس سازمان غذا و دارو در مورد واردات به اندازه واكسن آنفلوآنزا به رسانهها گفته بودند، عضو هياتمديره انجمن داروسازان طي روزهاي گذشته از كمبود واكسن آنفلوآنزا در كشور پرده برداشت.
كمبود كادر درمان موجب افزايش نسبت بيمار به مراقب ميشود
گلي ماندگار|
بر خلاف آن چيزي كه در ماههاي گذشته وزير بهداشت و رييس سازمان غذا و دارو در مورد واردات به اندازه واكسن آنفلوآنزا به رسانهها گفته بودند، عضو هياتمديره انجمن داروسازان طي روزهاي گذشته از كمبود واكسن آنفلوآنزا در كشور پرده برداشت. به گفته او واكسن به موقع وارد كشور شد، اما تعداد آن براي جمعيتي كنوني ايران كافي نبود. بنا به اظهارات هادي احمدي، ايران براي واكسينه كردن جمعيت خود در برابر بيماري آنفلوآنزا به حداقل ۶ تا ۷ ميليون دوز واكسن در سال نياز دارد در حالي كه تنها 3 ميليون دوز واكسن وارد كشور شده است. به موقع توزيع نشدن اين تعداد هم حالا باعث شده تا هر روز با اخبار شيوع بيشتر اين بيماري مرگبار مواجه باشيم. آنفلوآنزا اگر همهگير شود و افراد به موقع مورد مراقبتهاي درماني قرار نگيرند ميتواند با خطر مرگ همراه باشد. افزايش آمار مرگومير ناشي از آنفلوآنزا بار ديگر زنگ خطر را براي نظام سلامت كشور به صدا درآورده است. بر اساس آمارهاي اعلامشده، تاكنون ۱۰۱ نفر بر اثر ابتلا به آنفلوآنزا جان خود را از دست دادهاند؛ آماري كه با مرگ يك كودك ۱۲ ساله، ابعاد نگرانكنندهتري به خود گرفته است.
آمار مرگومير؛ عددهايي كه هشدار ميدهند
مرگ ۱۰۱ نفر بر اثر آنفلوآنزا در يك بازه زماني محدود، نشانهاي از گردش گسترده ويروس و آسيبپذيري گروههاي پرخطر است. آنفلوآنزا اگرچه در افكار عمومي اغلب به عنوان بيمارياي خودمحدودشونده تلقي ميشود، اما در سالمندان، كودكان، بيماران زمينهاي و زنان باردار ميتواند به عوارض شديد تنفسي، نارسايي چندعضوي و مرگ منجر شود. مرگ يك كودك ۱۲ ساله در ميان قربانيان، بار ديگر نشان داد كه كاهش سن ابتلا و شدت گرفتن عوارض در سنين پايين، فرضيهاي دور از ذهن نيست و در شرايط ضعف پيشگيري و تاخير در درمان، حتي گروههايي كه كمخطر تصور ميشوند نيز در معرض تهديد قرار ميگيرند. به عنوان مثال مرگ يك جوان 26 ساله در روزهاي اخير بر اثر ابتلا به آنفلوآنزا در حالي كه سابقه هيچ بيماري ديگري نداشت و تنها در مدت كمتر از 24 ساعت 70 درصد ريهاش درگير شد و در نهايت جان باخت. نكته حايز اهميت اين است كه فوت اين جوان در تاريخ 13 آذر ماه درست در روزهايي كه اكثر كلانشهرهاي كشور درگير آلودگي شديد هوا بودهاند، رخ داده است. شايد به باور بسياري از افراد و حتي كارشناسان حوزه درمان و پزشكان متخصص آلودگي هوا در شدت و ضعف بيماري آنفلوآنزا تاثيري نداشته باشد، اما قطعا با توجه به اينكه تحقيقات پزشكي ثابت كردهاند اين مساله ميتواند بر سيستم ايمني بدن تاثير منفي گذاشته و باعث شود تا مقاومت بدن در مقابل بيماريها به شكل چشمگيري كاهش يابد.
كمبود واكسن؛ حلقه مفقوده پيشگيري
از سوي ديگر وقتي مساله كمبود واكسن در كشور مطرح ميشود، نقش پيشگيري در كانون توجه قرار ميگيرد. ضمن اينكه قيمت بالا واكسن هم خود دليل ديگري بوده كه بسياري از افراد توان تهيه و استفاده از آن را نداشته باشند. تمام اين اتفاقها در حالي رخ ميدهد كه واكسيناسيون گسترده، بهويژه براي گروههاي پرخطر و كادر درمان، يكي از موثرترين راهكارها براي كاهش بار بيماري، بستري و مرگومير است. كمبود واكسن نهتنها احتمال ابتلا را افزايش ميدهد، بلكه زنجيره انتقال را تقويت كرده و فشار مضاعفي بر بيمارستانها وارد ميكند. در چنين شرايطي، حتي توصيههاي بهداشتي مانند استفاده از ماسك، شستوشوي دستها و فاصلهگذاري، بدون پشتيباني واكسيناسيون گسترده، اثرگذاري محدودي خواهند داشت.
افزايش آمار مبتلايان و افزايش بستري ها
ژاله منافي، متخصص بيماريهاي عفوني در اين باره به «تعادل» ميگويد: افزايش آمار مبتلايان به آنفلوآنزا بهطور مستقيم با افزايش بستريها و موارد شديد مرتبط است. وقتي حجم بيماران بالا ميرود، احتمال تاخير در مراجعه، كمبود تخت و فرسودگي كادر درمان افزايش مييابد و اين عوامل ميتوانند مرگومير را تشديد كنند. او ميافزايد: آنفلوآنزا ميتواند باعث تشديد بيماريهاي زمينهاي مانند آسم، بيماري قلبي و ديابت شود و در برخي موارد به ذاتالريه ويروسي يا باكتريايي ثانويه بينجامد. اين پزشك هشدار ميدهد كه در صورت تداوم روند كنوني، سيستم درماني با موجي از بيماران بدحال مواجه خواهد شد كه مديريت آن بدون تقويت زيرساختها دشوار است.
بحران آنفلوآنزا در سايه افزايش قيمت دارو و كمبودهاي بيمارستاني
اين پزشك متخصص در پاسخ به اين سوال كه آيا بيمارستانها و به خصوص بيمارستانهاي دولتي آمادگي كافي براي مراقبت از بيماران مبتلا به آنفلوآنزا در صورت گسترش اين ويروس و افزايش تعداد مبتلايان را دارند، اظهار ميدارد: تجربه سالهاي گذشته نشان داده است كه بيمارستانهاي دولتي، بهويژه در كلانشهرها، در فصلهاي سرد سال با افزايش مراجعات تنفسي مواجه ميشوند. كمبود تختهاي ICU، محدوديت تجهيزات كمكتنفسي و فشار كاري بالا بر كادر درمان، از جمله چالشهاي تكرارشونده هستند. افزايش همزمان بيماريهاي فصلي ديگر ميتواند اين فشار را دوچندان كند و كيفيت مراقبت را تحتتاثير قرار دهد. دكتر منافي همچنين به افزايش قيمت داروها اشاره كرده و ميگويد: از طرف ديگر افزايش قيمت دارو در كنار چالشهاي ساختاري، خطر ديگري است كه جان بيماران را تهديد ميكند. داروهاي ضدويروس، آنتيبيوتيكهاي موردنياز براي عفونتهاي ثانويه، داروهاي حمايتي و حتي اقلام مصرفي ساده، با رشد قيمت مواجه شدهاند. او تاكيد ميكند: اين افزايش هزينهها ميتواند منجر به خوددرماني ناقص، قطع زودهنگام دارو يا تاخير در شروع درمان شود؛ عواملي كه مستقيما احتمال بروز عوارض شديد و مرگ را بالا ميبرند. براي خانوادههايي با توان مالي محدود، هزينههاي درماني ميتواند به مانعي جدي براي دسترسي به مراقبتهاي لازم تبديل شود.
بيمارستانهاي دولتي، ستون فقرات ارايه خدمات در بحرانها
فرشاد حسين زاده، كارشناس حوزه سلامت با اشاره به شرايط بيمارستانهاي دولتي در پيك آنفلوآنزا ميگويد: بيمارستانهاي دولتي ستون فقرات ارايه خدمات در بحرانها هستند، اما سالهاست با كمبود منابع انساني و مالي دستوپنجه نرم ميكنند. او ميافزايد: كمبود كادر درمان، بهويژه پرستاران و پزشكان متخصص، موجب افزايش نسبت بيمار به مراقب شده و خطر خطاهاي پزشكي و كاهش كيفيت مراقبت را بالا ميبرد. اين كارشناس تاكيد ميكند كه در پيك بيماري، فرسودگي شغلي كادر درمان تشديد ميشود و بدون حمايتهاي فوري، توان پاسخگويي سيستم كاهش مييابد. اين كارشناس سلامت تاكيد ميكند: كمبود پزشك متخصص و كادر درمان در برخي مراكز، بهويژه در شهرهاي كوچك و مناطق كمبرخوردار، يكي ديگر از آسيبهاي جدي است. بيماران بدحال آنفلوآنزا اغلب نيازمند مراقبت تخصصي ريه، عفوني يا بيهوشي هستند. كمبود اين تخصصها ميتواند به ارجاعهاي ديرهنگام، ازدحام در مراكز مرجع و در نهايت افزايش مرگومير منجر شود. حسينزاده ادامه ميدهد: در كنار آن، كمبود پرستار و نيروهاي پشتيبان، كيفيت مراقبتهاي پايه مانند پايش علايم حياتي و اجراي بهموقع درمانها را تحتتاثير قرار ميدهد.
پيامدهاي اجتماعي و رواني بحران آنفلوآنزا
اين كارشناس حوزه سلامت در بخش ديگري از سخنان خود اظهار ميدارد: افزايش مرگومير تنها پيامد بحران نيست. نگراني عمومي، اضطراب خانوادهها و بياعتمادي به توان نظام سلامت ميتواند پيامدهاي اجتماعي گستردهاي داشته باشد. مرگ يك كودك ۱۲ ساله، حساسيت افكار عمومي را برميانگيزد و مطالبه پاسخگويي و شفافيت را افزايش ميدهد. در چنين فضايي، اطلاعرساني دقيق و صادقانه، نقشي كليدي در مديريت بحران و حفظ اعتماد اجتماعي ايفا ميكند.
راهكارها؛ از پيشگيري تا تقويت زيرساختها
فرشاد حسينزاده در پاسخ به اين سوال كه راهكار مقابله با اين بحران چيست، ميگويد: مهار بحران آنفلوآنزا نيازمند بستهاي از اقدامات هماهنگ است: تامين كافي واكسن و اولويتدهي به گروههاي پرخطر، تثبيت قيمت و دسترسي به داروهاي ضروري، تقويت بيمارستانهاي دولتي از نظر تخت، تجهيزات و نيروي انساني و حمايت رواني و مالي از كادر درمان. همچنين، آموزش عمومي براي تشخيص زودهنگام علايم و مراجعه بهموقع ميتواند از پيشرفت بيماري و افزايش مرگومير جلوگيري كند.
زنجيرهاي كه بحران را تشديد ميكند
آمار ۱۰۱ جانباخته و مرگ يك كودك ۱۲ ساله، آنفلوآنزا را از يك بيماري فصلي ساده به بحراني جدي در حوزه سلامت تبديل كرده است. كمبود واكسن، افزايش قيمت داروها، فشار بر بيمارستانهاي دولتي و كمبود كادر درمان، زنجيرهاي از عوامل هستند كه ميتوانند اين بحران را تشديد كنند. عبور ايمن از اين شرايط، نيازمند تصميمهاي فوري، سرمايهگذاري هدفمند و توجه جدي به پيشگيري است؛ در غير اين صورت، هزينههاي انساني و اجتماعي آن ميتواند بسيار سنگينتر از امروز باشد.
مهمترين علايم آنفلوآنزا
ويروس آنفلوآنزا اغلب از طريق عطسه يا سرفه از كودكي به كودك ديگر منتقل ميشود و به دليل قدرت بالاي انتقال، شيوع آن در ميان كودكان بسيار سريع است. آنفلوآنزا يك عفونت ويروسي بسيار مسري است كه از راه تنفس وارد بدن شده و ريهها را تحت تاثير قرار ميدهد. اين بيماري حتي قبل از شروع علايم در فرد مبتلا، به ديگران سرايت ميكند و خطر انتقال آن حدود ۵ تا ۷ روز ادامه دارد. معمولا آنفلوآنزا در كودكان كمتر از يك هفته طول ميكشد، اما برخي كودكان به نوع شديدتر اين بيماري مبتلا شده و نياز به بستري و درمان در بيمارستان دارند. همچنين تب بالا، بدندرد و سرفه از مهمترين علايم اين بيماري هستند و در برخي موارد، آنفلوآنزا ميتواند منجر به عفونت ريه شود كه در صورت عدم درمان بهموقع و مناسب، حتي خطر مرگ را به دنبال دارد. لازم به ذكر است كه ويروس آنفلوآنزا ميتواند براي مدت كوتاهي روي سطوح مختلف زنده بماند؛ از جمله دستگيره درب، اسباببازيها، تلفن همراه، تبلت، خودكار و مداد، ظروف غذا و نوشيدني.
