اقتصاد ايران در 1405 به كدام سمت مي‌رود؟

با نزديك شدن به فصل بودجه‌ريزي به نظر مي‌رسد كه نگاه‌ها نسبت به مسير پيش روي اقتصاد ايران در ماه‌هاي آينده دقيق‌تر و رسمي‌تر مي‌شود. در هفته‌هاي آينده دولت بايد متن لايحه بودجه 1405 را در اختيار مجلس قرار بدهد و پس از آن ماراتن بررسي و نهايي كردن بودجه در بهارستان كليد خواهد خورد. در چنين فضايي انتظار مي‌رود كه نگاه‌ها به شكلي واضح‌تر مسير آينده را تشريح كنند.

دولت در ماه‌هاي گذشته بارها اعلام كرده كه به دنبال اعمال اصلاحاتي كلان در اقتصاد كشور است اما تمام اين تصميمات را با توجه به واقعيت‌ها وضعيت جامعه خواهد گرفت. روز گذشته سخنگوي دولت درباره آخرين تحولات سخن گفت و بار ديگر تاكيد كرد كه هر تصميمي با توجه به وضعيت اقتصادي مردم گرفته خواهد شد. فاطمه مهاجراني در نشست خبري هفتگي با اشاره به ارسال پيام رييس‌جمهوري به وليعهد عربستان، اظهار كرد: به جهت اينكه در سال گذشته كشور عربستان با كشور ما همكاري بسيار خوبي داشتند، به خصوص درخصوص بازگشت حجاج كه در زمان جنگ اتفاق افتاد؛ آقاي رييس‌جمهور در اين پيام تشكر ايران از عربستان را ابراز كردند. وي با تاكيد بر اينكه سهميه‌هاي بنزين هيچ تغييري در حجم و قيمت نخواهند داشت، يادآور شد: دولت ناگزير است ۶ ميليارد دلار براي واردات بنزين هزينه كند و از طرفي قيمت تمام‌شده بنزين حدود ۷۰ هزار تومان است. مهاجراني همچنين تصريح كرد: جمع‌بندي نهايي درباره نرخ سوم هنوز انجام نشده است.

سخنگوي دولت در پاسخ به پرسش ايسنا درباره برنامه دولت براي جلوگيري از هدررفت آب به‌ويژه در خطوط فرسوده انتقال آب گفت: شبكه‌ انتقال آب فرسوده است و مقداري از هدر رفت آب در آنجا رخ مي‌دهد. در همين زمينه دولت برنامه مداوم كاهش هدررفت آب را در دستور كار دارد.اصلاح فرسودگي‌ها و توسعه شبكه آب شرب نيز در دستور كار است. وي افزود: نمي‌توانيم آب شرب را به مردم نرسانيم. آب صنعتي و آب كشاورزي موضوع ديگري است، اما نمي‌توانيم چشم خود را بر نداشتن آب شرب در برخي مناطق كه دچار تنش آبي شده ببنديم. مهاجراني ادامه داد: برنامه‌هاي مثل بازچرخاني و جلوگيري از هد ررفت آب را اجرا مي‌كنيم و البته اثر تحريم‌ها را هم نمي‌توان ناديده گرفت. كشوري كه سال‌ها با تحريم مواجه شده بديهي است كه تا حدودي مشكلاتي از اين دست داشته باشد. سخنگوي دولت با بيان اينكه حساسيت در حوزه معيشت خانوار مورد توجه دولت و مجلس است، تاكيد كرد: نقدهايي كه مطرح مي‌شود، همگي ناشي از دغدغه معيشت مردم است و هيچ ارتباطي با عملكرد دستگاه‌ها ندارد و اين موضوع را كاملا درك مي‌كنيم. مهاجراني يادآور شد: طرح جديد كالابرگ با همكاري وزارتخانه‌هاي كار، كشاورزي و سازمان برنامه و بودجه و مجلس اجرا خواهد شد. هدف اين است كه قيمت كالاها براي خانوارها ثابت بماند و افراد بتوانند فارغ از افزايش تورم، مقدار مواد مورد نياز خود را به‌درستي دريافت كنند. جزييات اين طرح پس از تصويب به اطلاع عموم خواهد رسيد. وي با بيان اينكه ارز تامين دارو تغييري نسبت به سال گذشته پيدا نكرده، اظهار كرد: از كل رقمي كه بانك مركزي اعلام كرده كه ۳۶.۸ ميليارد دلاري براي واردات كالا بوده، ۹.۴ براي واردات كالاهاي اساسي و دارو تخصيص يافته است.

سخنگوي دولت ادامه داد: قسمتي از اين ميزان، تخصيص پيدا كرده و قسمتي ديگر هم در مسير تخصيص است. بنابراين تغييري در سهميه ارز ايجاد نشده و تاخيرهايي كه گاهي ايجاد مي‌شود به دليل فرايندهاي داخلي است كه ممكن است بعضا نامنظم شود. مهاجراني با بيان اينكه وضعيت ذخاير دارو بسيار خوب است و مشكلي از اين جهت نداريم، ادامه داد: كساني كه از داروهاي مختلف استفاده مي‌كنند، هيچ نگراني در تامين دارو نداشته باشند. ذخاير استراتژيك داروهاي در وضعيت كاملا خوبي است. هم ذخاير داروهايي كه ويژه بيماران خاص است و هم داروهاي عمومي در وضعيت كاملا خوب و مطلوبي قرار دارد. سخنگوي دولت با اشاره به احداث بيش از هزار نيروگاه تجديدپذير، گفت: از ابتداي دولت تاكنون، بيش از ۲۲۷ پروژه به ارزش ۱۵۷ هزار ميليارد تومان (همت) در كشور به بهره‌برداري رسيده است. پروژه‌هايي در راستاي تأمين برق روستاها و همچنين ۱۱ پروژه در حوزه آب و برق كه مجموع آنها بيش از ۲.۷ هزار ميليارد تومان بوده و در جنوب استان كرمان كه از مناطق كمتر برخوردار است به بهره‌برداري رسيده است.

مهاجراني با بيان اينكه سهم انرژي‌هاي تجديدپذير و خورشيدي در سبد انرژي كمتر از ۱ درصد بود اما تاكنون به ۳ درصد افزايش يافته است، افزود: اميدواريم با سرمايه‌گذاري درست، سهم انرژي‌هاي خورشيدي كه انرژي‌هاي پاك هستند به هفت‌برابر يعني ۷ درصد افزايش يابد. در ابتداي شروع به كار دولت اين رقم هزار و ۲۳۴ مگاوات بود كه همچنان رو به افزايش است و منتظريم به بالاي ۷ هزار مگاوات برسد. وي با اشاره به سفر معاون اول رييس‌جمهوري به مسكو گفت: سفر آقاي عارف با توجه به اهميت پيمان شانگهاي در راستاي گسترش تعاملات بين‌المللي انجام شده است، ۱۰ سند و توافقنامه همكاري از قبل پيش‌نويس شده بود و امكان توسعه همكاري‌هاي چندجانبه در داخل و خارج منطقه شامل اتحاديه‌هاي اكو و كشورهاي اوراسيا و يونسكو پيش‌بيني شده و شركت در اجلاس شانگهاي از موضوعات مهمي است كه در اين سفر دنبال مي‌شود.

سخنگوي دولت در پاسخ به پرسشي درباره حذف ارز ترجيحي برخي كالاها اظهار كرد: نرخ ارز براي كالاهاي اساسي و دارو تغيير نكرده است، باتوجه به راه‌اندازي تالارهايي كه بانك مركزي ايجاد كرده، برخي از محصولات غير از كالاهاي اساسي و دارو مي‌توانند ارز مورد نياز خود را در بازار دوم خريداري كنند اما در مورد كالاهاي اساسي و دارو هيچ تغييري به وجود نيامده است. شعار رييس‌جمهوري حفظ معيشت مردم و تضمين درمان، آموزش و مسكن صحيح و پايدار است. در اموري كه به معيشت مردم برمي‌گردد، دولت تمام انرژي خود را به كار مي‌گيرد تا كمترين فشار ممكن بر مردم وارد شود. مهاجراني با بيان اينكه در زمينه كنترل تورم، بانك مركزي متولي اصلي است، ادامه داد: اما هماهنگي خوبي بين سازمان برنامه و بودجه، وزارتخانه‌هاي مرتبط مانند وزارت جهاد كشاورزي و وزارت صنعت، معدن و تجارت و بانك مركزي وجود دارد. هدف اين است حتي باوجود خشكسالي، اشتغال كشاورزان حفظ شود و آنها بتوانند بارعايت الگوي كشت به توليد پايدار ادامه بدهند. اين موضوع در قالب بسته سياستگذاري جامع در حال بررسي است و به زودي به‌صورت رسمي اعلام خواهد شد.

همزمان با اجراي نيازهاي روز ايده دولت براي كوچك‌سازي نيز دنبال مي‌شود و گام ابتدايي از داخل قوه مجريه دنبال مي‌شود. رييس سازمان اداري و استخدامي كشور با اشاره به پيشبرد فرآيند كوچك‌سازي دولت در نهاد رياست‌جمهوري و برخي وزارتخانه‌ها، گفت: مطابق دستور معاون اول رييس‌جمهوري، جلسات نهضت كوچك‌سازي دولت از هفته‌ آينده، هر هفته تشكيل مي‌شود و خروجي آن نيز رسانه‌اي خواهد شد. علاءالدين رفيع‌زاده در گفت‌وگو با ايسنا، با اشاره به آخرين اقدامات براي پيشبرد فرآيند كوچك‌سازي دولت، اظهار كرد: ما براي اينكه خودمان در اين زمينه پيشگام باشيم از سازمان اداري و استخدامي كشور شروع كرديم و به‌تازگي سه واحد در اين سازمان حذف شده‌اند. در نهاد رياست‌جمهوري هم واحدهايي حذف شده است. وي يادآور شد: وزارت راه و شهرسازي مواردي را براي كوچك‌سازي در دستور كار دارد و وزارت جهاد كشاورزي هم در اين زمينه اقداماتي انجام داده است. تا هفته‌هاي آينده اتفاقات خوبي در اين زمينه رخ خواهد داد. رييس سازمان اداري و استخدامي كشور با اشاره به تاثير پيشبرد فرآيند كوچك‌سازي دولت در كاهش هزينه‌ها گفت: پس از تقاضايي كه سازمان اداري و استخدامي مطرح كرد و مطابق دستور معاون اول رييس‌جمهوري، جلسات نهضت كوچك‌سازي دولت از هفته‌ آينده، هر هفته تشكيل مي‌شود و خروجي آن هم رسانه‌اي خواهد شد.

همزمان با پيگيري ايده‌هاي دولت، در مجلس نيز اين ايده به شكل جدي دنبال مي‌شود كه بودجه نهادهايي كه كارايي ندارند بايد تعيين تكليف شود. نايب‌رييس كميسيون اقتصادي مجلس گفته: داستان نقدينگي و مدل رشد نقدينگي از جمله سيستم‌هاي معيوب اقتصاد ايران است كه بخشي از آن مربوط به بودجه‌اي است كه با كسري بسته مي‌شود يعني درآمدها خوش‌بينانه پيش‌بيني ‌شده ولي هزينه‌ها واقعي است و كم نمي‌شود. خيلي از اين هزينه‌ها زائد و براي دستگاه‌هايي است كه هيچ خروجي خاصي ندارند ولي همچنان از بودجه عمومي كشور استفاده مي‌كنند. همه هزينه‌ها محقق مي‌شود اما درآمدها محقق نمي‌شود و اين يعني كسري كه براي جبران آن به سراغ خلق پول و استقراض از بانك مركزي مي‌رويم. به صورت مستقيم براي پرداخت حقوق از بانك مركزي استقراض مي‌شود و گاهي به صورت غيرمستقيم يعني از شبكه بانكي پول تأمين شده تا مثلا وام پرداخت شود يعني بانك‌هاي تجاري تحت عناوين مختلفي مثل خريد تضميني گندم، وام به بازنشسته‌ها، هدفمندي و موضوعات مختلف وام مي‌دهند. عملا از در پشتي استقراض مي‌كنيم يعني مستقيم پول گرفته نمي‌شود اماه نتيجه هر دو «خلق پول» است. طغياني ادامه داد: ما در مجلس، رييس‌جمهور و سازمان برنامه‌ و بودجه نبايد فقط حرف بزنيم بلكه بايد اقدام عملي انجام داده و ايستادگي كنيم. همانطور كه گفتم، امكان تبديل سياست ما به «شير بي‌يال و دم» وجود دارد. سياست فعلي مربوط به بودجه شكست خورده و بايد جدي ايستاد و بودجه هر دستگاهي كه خروجي ندارد را خط زد. اين همان مسيري است كه دنيا طي كرده است. دنيا به سمت صرفه‌جويي در بودجه رفته است. اين هم بدان معنا نيست كه حقوق كارمندان را ندهيم كه غلط است؛ چون وقتي حقوق خوب به كارمندي داده شود، او به ازاي سه نفر بازدهي دارد اما وقتي حقوق كم داده مي‌شود، مجبور مي‌شويم كه كار او را به سه نفر بدهيم تا كار انجام شود. بايد اجازه داد افراد براساس بهره‌وري و كارآمدي حقوق بگيرند و آن زمان كارآيي بالا مي‌رود. به نظر مي‌رسد كه با نزديك شدن ايده دو قوه به يكديگر مي‌توان انتظار داشت كه بودجه سال آينده روند متفاوتي را تجربه خواهد كرد. هرچند بايد ديد كه نيازهاي واقعي چقدر اجازه مي‌دهند كه  اين تصميمات   نهايي  شوند.