اينترنت ثابت ايران همچنان در سراشيبي سقوط
گزارش اخير اسپيدتست درباره ميانه سرعت اينترنت كشورها بار ديگر ضعف ساختاري اينترنت ايران را به نمايش گذاشته است.
گزارش اخير اسپيدتست درباره ميانه سرعت اينترنت كشورها بار ديگر ضعف ساختاري اينترنت ايران را به نمايش گذاشته است. هرچند ايران در اينترنت موبايل سه پله صعود كرده و به رده ۷۲ جهان رسيده، اين رشد محدود بيشتر جنبه ظاهري دارد و تجربه واقعي كاربران حكايت از مشكلات جدي دارد: قطعي‌هاي مكرر، افت سرعت در ساعات اوج مصرف، محدوديت دسترسي به بسياري از سرويس‌ها و وابستگي گسترده به VPN. از سوي ديگر، سقوط چهار پله‌اي ايران در اينترنت ثابت و قرار گرفتن در رده ۱۴۴ جهان، نشان مي‌دهد كه زيرساخت‌هاي ثابت كشور همچنان فرسوده، ناكارآمد و با فناوري‌هاي منسوخ مانند ADSL اداره مي‌شوند. مقايسه با كشورهاي پيشرو كه سرعت اينترنت ثابت آنها چند صد مگابيت بر ثانيه است، فاصله عميق ايران با استاندارد جهاني را آشكار مي‌كند و نشان مي‌دهد مشكل تنها در سرعت نيست؛ بلكه ضعف برنامه‌ريزي بلندمدت، عدم سرمايه‌گذاري كافي، تعرفه‌هاي پايين و مداخلات محدودكننده دولت، شبكه اينترنت را به نقطه‌اي رسانده كه نمي‌تواند پاسخگوي نيازهاي روزمره كاربران و رشد اقتصاد ديجيتال باشد. صعود مقطعي در اينترنت موبايل نمي‌تواند اين واقعيت تلخ را پنهان كند؛ ايران براي رسيدن به استاندارد جهاني نيازمند تحولي اساسي و تغيير نگرش به اينترنت به عنوان يك زيرساخت حياتي ملي است. گزارش جديد وب‌سايت اسپيدتست درباره ميانه سرعت اينترنت كشورهاي مختلف در اكتبر ۲۰۲۵، بار ديگر تصويري دوگانه و تا حدي متناقض از وضعيت اينترنت ايران ارايه مي‌دهد؛ صعود سه‌پله‌اي ايران در اينترنت موبايل از يك سو، و سقوط چهارپلهاي آن در اينترنت ثابت از سوي ديگر. اما فراتر از اين جابه‌جايي‌هاي آماري، نكته‌اي كه بيش از همه نيازمند توجه است، شكاف عميق ميان ايران و ميانگين جهاني و همچنين فاصله فاحش ميان جايگاه ايران و كشورهايي است كه شرايط اقتصادي يا جمعيتي مشابه دارند. اين مساله نشان مي‌دهد كه مشكل اصلي نه يك نوسان طبيعي، بلكه نتيجه يك ساختار فرسوده، سياست‌گذاري ناكارآمد و توسعه‌نيافتگي مزمن در زيرساخت‌هاي ارتباطي است.
رشد قابل‌توجه سرعت اينترنت موبايل در جهان
طبق گزارش اسپيدتست، ميانه سرعت اينترنت موبايل در جهان طي اكتبر ۲۰۲۵ به ۹۹.۹۳ مگابيت بر ثانيه رسيده كه نسبت به ماه قبل رشد قابل‌توجهي داشته است. اين رشد جهاني عمدتاً نتيجه گسترش شبكه‌هاي 5G و به‌روزرساني‌هاي پي‌درپي در كشورهايي است كه اينترنت را نه يك سرويس تفنني بلكه بخشي از بنيان توسعه اقتصادي و اجتماعي مي‌دانند. در مقابل، ايران با سرعت ۵۶.۶۳ مگابيت بر ثانيه در رتبه ۷۲ قرار گرفته است. هرچند اين رتبه نسبت به ماه سپتامبر سه پله بهتر شده، اما همچنان فاصله‌اي چشمگير با ميانگين جهاني دارد. بدتر از آن اينكه اين رشد محدود بيشتر ناشي از افت سرعت ساير كشورها يا تغييرات جزئي در الگوريتم اندازه‌گيري است تا يك جهش واقعي در بهبود زيرساخت‌هاي داخلي.
ادامه تجربه كاربران ايران از ناپايداري و قطعي‌هاي مكرر
نگاهي دقيق‌تر به جدول رده‌بندي نشان مي‌دهد كه ايران در ميان كشورهايي قرار دارد كه معمولاً با محدوديت‌هاي گسترده اقتصادي، سياسي يا جغرافيايي مواجه‌اند. فيليپين با ۵۸.۱۲ مگابيت بر ثانيه تنها اندكي بالاتر از ايران است و گواتمالا و ازبكستان با سرعت‌هايي نزديك به سرعت ايران در رده‌هاي بعدي قرار دارند. قرار گرفتن ايران در ميان اين كشورها نه‌تنها نشانه عقب‌ماندگي فني است، بلكه نشان مي‌دهد رشد ظاهري رتبه كشور در اينترنت موبايل لزوماً به معناي بهبود واقعي تجربه كاربران نيست. كاربران ايراني همچنان از ناپايداري، قطعي‌هاي مكرر، افت سرعت در ساعات اوج مصرف، مصرف بي‌رويه اينترنت توسط VPNها و محدوديت‌هاي متعدد دسترسي رنج مي‌برند؛ موضوعاتي كه در گزارش‌هاي جهاني ديده نمي‌شود اما در تجربه روزمره مردم، بخش جدايي‌ناپذير اينترنت ايران است.
امارات با سرعت حيرت‌انگيز ۶۵۲ مگابيت‌برثانيه در صدر
در سوي مقابل، ده كشور نخست رده‌بندي اينترنت موبايل در شرايطي پايدار و با اختلافي تاريخي نسبت به ايران قرار دارند. امارات متحده عربي با سرعت حيرت‌انگيز ۶۵۲.۸۷ مگابيت بر ثانيه، قطر با ۵۱۵.۲۳ و كويت با ۳۸۴.۴۰ مگابيت در رتبه‌هاي اول تا سوم قرار دارند. اين كشورها نه تنها نسل پنجم را به‌صورت كامل ارايه مي‌كنند، بلكه در حال حركت به سوي فناوري‌هاي نسل بعدي هستند. فاصله ايران با اين كشورها فاصله‌اي ساده و قابل‌رفع نيست؛ بلكه نتيجه سال‌ها فقدان برنامه‌ريزي بلندمدت، نبود رقابت واقعي ميان اپراتورها و محدوديت‌هاي مديريتي در حوزه ارتباطات است.
ايران در رتبه 144 در حوزه اينترنت ثابت
در بخش اينترنت ثابت اما وضعيت به مراتب نگران‌كننده‌تر است. گزارش اسپيدتست ايران را با ميانه سرعت ۱۹.۸۸ مگابيت بر ثانيه در رده ۱۴۴ جهان قرار داده است؛ سقوطي چهارپلهاي نسبت به ماه گذشته. چنين جايگاهي در بين ۱۸۰ كشور جهان به‌معناي قرار گرفتن در انتهاي جدول است؛ آن هم در حوزه‌اي كه نقش آن در توسعه اقتصادي، علمي، آموزشي و صنعتي بسيار حياتي‌تر از اينترنت موبايل است. در واقع، اينترنت ثابت ستون اصلي هر جامعه ديجيتال پيشرفته محسوب مي‌شود. اما در ايران، اين ستون سال‌هاست كه بر شانه‌هاي فرسوده فناوري‌هاي منسوخ همچون ADSL ايستاده است. اينترنت ثابت ايران سال‌هاست كه درگير ركود توسعه‌اي است. سهم اينترنت فيبر نوري تا منازل (FTTH) در كشور هنوز بسيار پايين است و تلاش‌هايي كه طي سال‌هاي اخير براي توسعه آن صورت گرفته، به دليل محدوديت‌هاي مالي، تعرفه‌هاي غيرواقعي، نبود رقابت و سياست‌هاي اشتباه به كندي پيش مي‌رود. مقايسه سرعت ايران با كشورهايي همچون سنگاپور، شيلي، هنگ‌كنگ، امارات، فرانسه و امريكا كه سرعت‌هاي چند صد مگابيتي دارند، نه تنها يك مقايسه تكنولوژيك بلكه مقايسه دو رويكرد توسعه‌اي است. در كشورهايي كه رتبه‌هاي اول تا هشتم را در اختيار دارند، اينترنت ثابت نه يك هزينه بلكه يك سرمايه‌گذاري ملي محسوب مي‌شود؛ اما در ايران، هنوز هيچ‌يك از اين ديدگاه‌ها به‌طور جدي دنبال نشده است.
صعود سه‌پله‌اي اينترنت موبايل مغاير با واقعيت‌هاي ميداني
در مقابل اين واقعيت‌ها، برخي گزارش‌ها ممكن است تلاش كنند صعود سه‌پله‌اي ايران در اينترنت موبايل را به عنوان يك «پيشرفت» يا «نشانه بهبود» مطرح كنند. اما چنين روايتي با واقعيت‌هاي ميداني زندگي مردم همخواني ندارد. بسياري از كاربران ايراني همچنان در ساده‌ترين فعاليت‌هاي اينترنتي دچار مشكل‌اند. دانلود يك فايل، تماشاي يك ويدئو با كيفيت بالا، برگزاري يك جلسه آنلاين يا انجام بازي‌هاي آنلاين بدون قطعي، هنوز براي بخش زيادي از كاربران تبديل به چالش شده است. علاوه بر آن، فيلترينگ گسترده سرويس‌هاي پرمخاطب، وابستگي اجباري به VPNها و افزايش بار ترافيكي ناشي از رمزنگاري شديد، شبكه را به‌شدت تحت فشار قرار داده است. يكي از عوامل مهمي كه بايد در تحليل وضعيت اينترنت ايران به آن توجه شود، «سياست‌گذاري محدودكننده و غيرشفاف» در حوزه ارتباطات است. طي سال‌هاي اخير مديريت ترافيك، كاهش پهناي باند بين‌الملل، اعمال محدوديت‌هاي ناگهاني بر پلتفرم‌هاي خارجي و اولويت‌دهي به ترافيك داخلي، عملاً تجربه اينترنت را براي كاربران تنزل داده است. بر خلاف بسياري از كشورها كه هدف آنها افزايش دسترسي، توانمندسازي اقتصاد ديجيتال و كاهش هزينه‌هاي ارتباطي است، سياست‌گذاري اينترنت در ايران در بسياري موارد معطوف بر محدودسازي، كنترل و ايجاد موانع دسترسي بوده است. در بسياري از كشورها، هزينه اينترنت بالاتر است اما كيفيت و سرعت آن به‌قدري بالاتر است كه همين هزينه بيشتر، به‌طور غيرمستقيم به اقتصاد ملي بازمي‌گردد. در ايران اما اينترنت ارزان، نتيجه‌اي جز «اينترنت ضعيف» به همراه نداشته و شكاف ديجيتالي ميان ايران و جهان را هر روز بزرگ‌تر كرده است.
عدم اجراي واقعي طرح‌هايي چون توسعه فيبر نوري
نكته انتقادي ديگر، عدم اجراي واقعي طرح‌هاي ملي همچون توسعه فيبر نوري است. علي‌رغم وعده‌هاي متعدد، اين طرح‌ها اغلب يا ناقص اجرا شده‌اند يا با تأخيرهاي طولاني مواجه‌اند. توسعه فيبر نوري بايد يك پروژه ملي با رويكرد بلندمدت و انضباط مالي مشخص باشد، اما در ايران بيشتر به‌صورت شعارگونه و مقطعي مطرح شده است. همين وضعيت باعث شده ايران از بسياري از كشورهايي كه از نظر درآمد سرانه يا شرايط اقتصادي در وضعيت مشابه هستند، نيز عقب‌تر بماند. با اين وجود، گزارش اسپيدتست يك پيام بسيار واضح دارد: اگر روند فعلي ادامه يابد، فاصله ايران با ميانگين سرعت جهاني هر ماه بيشتر خواهد شد. صعود مقطعي سه پله يا سقوط چهار پله، نشانه واقعي عملكرد كشور نيست. تصوير واقعي، فاصله عظيمي است كه ايران با كشورهاي پيشرو پيدا كرده است و اين فاصله صرفاً تكنولوژيك نيست؛ بلكه نتيجه سياست‌گذاري‌هايي است كه اينترنت را نه يك زيرساخت حياتي، بلكه يك سرويس ثانويه مي‌دانند. اينترنت ايران براي خروج از اين وضعيت نيازمند تغييرات اساسي است: بازنگري جدي در سياست‌هاي ارتباطي، توسعه گسترده فيبر نوري، افزايش شفافيت در مديريت پهناي باند، بهبود شرايط رقابت ميان اپراتورها، كاهش مداخلات غيرضروري در دسترسي و ايجاد بسترهاي سرمايه‌گذاري بزرگ. در غير اين صورت، ايران نه تنها از نظر سرعت، بلكه از نظر توان اقتصادي و ديجيتال نيز نسبت به جهان عقب‌تر خواهد رفت.
