آيا درياچه اروميه قابل احياست؟
درياچه اروميه، يكي از بزرگ‌ترين درياچه‌هاي شور جهان و يك اكوسيستم منحصر به فرد، سال‌هاست كه با بحران آب و چالش‌هاي جدي مواجه شده است. خشك شدن اين درياچه نه تنها بر سلامت اكوسيستم منطقه تاثيرات منفي گذاشته، بلكه بر زندگي مردم محلي و كشاورزي نيز اثر عميق و مخرب به همراه داشته است.
درياچه اروميه، يكي از بزرگ‌ترين درياچه‌هاي شور جهان و يك اكوسيستم منحصر به فرد، سال‌هاست كه با بحران آب و چالش‌هاي جدي مواجه شده است. خشك شدن اين درياچه نه تنها بر سلامت اكوسيستم منطقه تاثيرات منفي گذاشته، بلكه بر زندگي مردم محلي و كشاورزي نيز اثر عميق و مخرب به همراه داشته است. به گفته يك كارشناس آب درياچه اروميه قابل احيا وكليد موفقيت، اجراي قوانين موجود است. حالا زميني كه پيش‌تر درياچه اروميه بود، تنها در مناطقي نمناك است. درياچه اروميه پيش‌تر مثالي از يك اكوسيستم منحصر به‌فرد و يكي از بزرگ‌ترين درياچه‌هاي شور جهان بود، اما حالا براي عبرت آموزي از آن ياد مي‌شود تا همان شرايطي كه براي اين پهنه آبي پيش آمد، براي ديگر مناطق تكرار نشود. عوامل خشكي درياچه اروميه را مي‌توان مديريت نادرست منابع آب، كشاورزي غيرپايدار و آلودگي محيط زيست عنوان كرد؛ عواملي كه نه فقط موجب خشكي درياچه شده‌اند كه خود به تغييرات اقليمي و بحران آب دامن زده‌اند. محسن موسوي خوانساري - كارشناس آب و محيط زيست در خصوص ضرورت احيا و وضعيت فعلي درياچه اروميه به ايسنا گفت: درياچه اروميه زماني نقش تعديل‌كننده هوا و رطوبت منطقه را داشت؛ حكم شادابي مردم دو استان آذربايجان غربي و آذربايجان شرقي بود و به اكوسيستم، حيات‌وحش جزاير و مرغان مهاجر حيات مي‌بخشيد، اما امروزه درياچه عملا خشك شده است كه نتيجه‌اش هم خيزش گردوغبار نمكي به سمت تبريز و هم افزايش قابل توجه دماي متوسط در منطقه اروميه است كه مشكلاتي را براي باغداران، كشاورزي و زندگي مردم ايجاد مي‌كند.
درياچه اروميه قابل احيا وكليد موفقيت اجراي قوانين موجود است
وي در خصوص امكان‌سنجي احياي درياچه اروميه گفت: پاسخ من مثبت است و درياچه اروميه قابل احياست، چون در برنامه ششم توسعه ذكر شده و به‌ويژه در برنامه هفتم تصريح شده كه بايد ۱۵ ميليارد مترمكعب براي تالاب‌ها و تعادل‌بخشي آب صرفه‌جويي شود و سهم درياچه اروميه در اين ميان قابل توجه است بنابراين در برنامه هفتم توسعه تكليف كرده است كه سهم آب درياچه اروميه در نظر گرفته شود. موسوي ادامه داد: در سند امنيت غذايي مصوب ۱۴۰۲ نيز تكليف شده است كه بايد ۳۰ ميليارد مترمكعب آب صرفه‌جويي شود. روان‌آب حوضه درياچه اروميه يك دهم آب تجديدپذير كشور است بنابراين به‌طور قطع از ۳۰ ميليارد متر مكعب صرفه‌جويي حدود ۳ ميليارد مترمكعب سهم درياچه اروميه است. اين كارشناس آب افزود: اگر دو سند اجرا شوند، مي‌توان سالانه حقابه محيط زيستي درياچه را تخصيص داد و در افق حدود ۱۰ سال درياچه را به حالت تعادل رساند.
برنامه رهاسازي زمستانه بايد از امروز تدوين و اجرا شود
وي با بيان اينكه مساله اصلي اجراي قانون است، گفت: ستاد احياي درياچه اروميه زيرنظر استانداري آذربايجان غربي بايد از همين ابتداي سال آبي برنامه عملياتي رهاسازي را تدوين كند. با توجه به پيش‌بيني زمستان پربارش، بهترين زمان رهاسازي از سدهاي مشرف به رودخانه‌هاي درياچه ماه‌هاي بهمن، اسفند و فروردين است. بر همين اساس لازم است ۳۰ تا ۴۰ درصد ورودي سدها در فصل سرد رهاسازي شود. موسوي ادامه داد: اگر آب به بهانه كشاورزي و شرب پشت سدها نگه داشته شود، در فصل بهار و با آغاز بارش‌ها امكان رهاسازي در فصل زراعي از دست مي‌رود. ستاد احياي درياچه اروميه با توجه به مقدار برف در ارتفاعات و پيش‌بيني سازمان هواشناسي، بايد هر مقدار آب كه مي‌شود را در فصل سرد رهاسازي كند بنابراين با اتكا به ماده ۳۸ برنامه هفتم و احكام سند امنيت غذايي، تامين حقابه زيست‌محيطي اروميه و برنامه‌ريزي و مديريت رهاسازي در فصل سرد، ضروري است، به‌خصوص با توجه به اينكه بيشتر رودخانه‌هاي منتهي به درياچه سد مخزني دارند و حدود ۹۰ درصد جريان آب در آذربايجان غربي است.
۲۷ اقدام مصوب ستاد احيا بايد پيگيري شود اقدام فوري رهاسازي است
وي در خصوص اقدامات ستاد احياي درياچه اروميه نيز گفت: زمان دولت دوازدهم ۲۷ اقدام در ستاد احيا مصوب شد كه همه آنها بايد دنبال شود اما اقدام عاجل و احياگر سريع، رهاسازي آب از سدها به‌ويژه سدهاي بوكان، مهاباد و شهرچاي است. ۲۶ اقدام ديگر نيز بايد به‌تدريج و مستمر پيش برود، چون زمانبر هستند.
كاهش محسوس سطح زيركشت آبي
اين كارشناس آب با اشاره به ۲۷ اقدام مصوب شده، مهم‌ترين حلقه مفقوده را كاهش واقعي مصرف آب كشاورزي دانست و گفت: ما بايد مصرف آب كشاورزي را تا ۴۰ درصد كم كنيم اما پياده‌سازي الگوي كشت كم‌آب‌بر بدون كاهش محسوس سطح زيركشت كه حالا بيش از۶۰۰ هزار هكتار در حوضه است و افزايش محسوس سطح گلخانه‌ها ممكن نيست.
منافع احياي تالاب بيش از افزايش سطح زير كشت و صادرات آب مجازي
وي اثر احياي تالاب بر اقتصاد و جامعه محلي را نيز تشريح كرد و گفت: اثبات شده تالاب احيا شده منافع بيشتري نسبت به استفاده‌هاي جايگزين مانند افزايش سطح زير كشت دارد همچنين احياي درياچه بر بهداشت عمومي، كاهش بيماري‌هاي پوستي در شرق درياچه، حفظ كلوني‌هاي زنبور عسل و جلوگيري از فروپاشي زنجيره‌هاي توليد عسل، كاهش گردوغبار نمكي و تعديل دما اثر مستقيم دارد. مطالعات گسترده‌اي در اين رابطه در دولت دوازدهم انجام شد و نتايج آن در دانشگاه صنعتي شريف موجود است. اين كارشناس آب و محيط زيست در خصوص اقداماتي كه به ضرر درياچه اروميه تمام مي‌شود، اظهاركرد: نمونه روشن يك اقدام نادرست، ساخت كارخانه قند در مهاباد است. نبايد اين كارحانه احداث مي‌شد. هر قدمي كه انگيزه كشت چغندر قند را افزايش بدهد، مردم را به سمت كشت چغندر بهاره كه بسيار آب‌بر است سوق مي‌دهد. ما بايد كشت‌ها را تا حد امكان به سمت پاييزه ببريم تا از بارش‌هاي پاييزه و زمستانه يعني آب سبز استفاده شود. كاشت بهار آب‌بر و تنش‌زاست.
