پرونده گرد و غبار تهران فعلا باز است
تهران امروز، بيش از هر زمان ديگري، گرفتار پديده‌اي است كه ديگر نمي‌توان آن را فقط «آلودگي هوا» ناميد؛ اين بحران، به تعبير كارشناسان محيط‌زيست، به مرحله‌اي رسيده كه سلامت عمومي، بهره‌وري اقتصادي، و حتي ساختار اجتماعي شهر را تهديد مي‌كند.
تهران امروز، بيش از هر زمان ديگري، گرفتار پديده‌اي است كه ديگر نمي‌توان آن را فقط «آلودگي هوا» ناميد؛ اين بحران، به تعبير كارشناسان محيط‌زيست، به مرحله‌اي رسيده كه سلامت عمومي، بهره‌وري اقتصادي، و حتي ساختار اجتماعي شهر را تهديد مي‌كند. بنا بر آمار رسمي، طي 10 سال اخير، متوسط روزهاي ناسالم تهران به بيش از ۲۳۰ روز در سال رسيده و در سال گذشته، تنها حدود ۴۰ روز هواي پاك در پايتخت ثبت شده است. اين ارقام يعني مردمي كه در نيمي از سال، هوايي تنفس مي‌كنند كه براي كودكان، سالمندان و بيماران قلبي و تنفسي خطرناك است. اما آنچه بحران آلودگي هوا را پيچيده‌تر مي‌كند، ريشه‌هاي چندگانه آن است: ناوگان فرسوده حمل‌ونقل عمومي و شخصي، كيفيت پايين سوخت، توسعه نامتوازن شهري، و بي‌توجهي به گسترش فضاي سبز. در كنار اين عوامل، مديريت جزيره‌اي و نبود اراده واحد ميان دستگاه‌هاي اجرايي، باعث شده تصميمات مقابله‌اي همچون تعطيلي مدارس، طرح زوج و فرد يا محدوديت تردد خودروها، تنها به مسكن موقتي براي زخمي مزمن بدل شوند. در روزهايي كه شاخص آلودگي از مرز خطر عبور مي‌كند، ماسك‌ها جاي لبخندها را مي‌گيرند، كودكان خانه‌نشين مي‌شوند، و نفس كشيدن بدل به دغدغه‌اي جمعي مي‌گردد. پزشكان از افزايش مراجعه بيماران تنفسي و قلبي مي‌گويند و كارشناسان هشدار مي‌دهند كه ذرات ريز معلق، آرام و بي‌صدا، جان شهر را مي‌فرسايند. تهران در حالي هر سال ميلياردها تومان صرف كنترل و پايش آلودگي مي‌كند كه نتيجه، باز هم هوايي خاكستري است. پرسش اصلي اينجاست: چرا پس از ده‌ها وعده و طرح و كميته، هواي پايتخت هنوز اين‌چنين آلوده است؟ آيا بحران تنها نتيجه كمبود بودجه است يا نشانه‌اي از فقدان اراده و نگاه بلندمدت به سلامت شهروندان؟
ادامه پديده گرد و غبار در فصل پيش رو
طي ماه‌هاي گذشته بخش‌هاي مختلف كشور به ويژه مناطق غربي و مركزي روزهاي متعددي را با پديده گرد و غبار پشت سر گذاشت. تهران نيز يكي از شهرهايي بود كه با غبار صبحگاهي، خيزش گرد و خاك و حتي احتمال كاهش ديد به ويژه در مناطق غرب و جنوب روبه‌رو بود. به گفته مديركل هواشناسي استان تهران پاييز امسال در اغلب مناطق كشور از جمله تهران كم‌بارشي پيش‌بيني مي‌شود بنابراين انتظار مي‌رود كه پديده گرد و غبار در اين فصل تداوم داشته باشد. با آغاز فصل پاييز انتظار مي‌رفت كه بارش‌ها خاك خشك و خسته تهران را مرطوب كنند. از گرد و غبار هوا كاسته شود و تنفس هواي سالم در هواي پاييزي ممكن شود اما پيش‌بيني هواشناسي نشان مي‌داد كه بارش‌هاي پاييزه در تهران و ساير نقاط كشور، به جز استان‌هاي شمالي گرايش به كمتر از ميانگين بلندمدت دارد. آمارها نشان مي‌دهد ميانگين بارش كشور از ابتدا تا ۲۵ مهرماه، در سطح كشور ۶۷.۴ درصد و در تهران ۸۹.۷ درصد نسبت به ميانگين بلندمدت خود كمتر بوده است. كاهش بارش و رطوبت خاك از سال خشك گذشته و تداوم كم بارشي در فصل جاري موجب شده كه شرايط براي خيزش گرد و خاك و انتقال ذرات معلق فراهم شود.
گرد و غبار دائمي در تهران؟
حميدرضا خورشيدي درباره وضعيت گرد و غبار در تهران و پيش‌بيني آن در فصل جاري به ايسنا گفت: پديده گرد و غبار وابسته به ميزان رطوبت خاك و وزش باد است و در سالي كه گذشت، بارش‌ها كم بود.
وي در خصوص تداوم گرد و غبار در پاييز گفت: پاييز امسال در اغلب مناطق كشور كم‌بارشي پيش‌بيني مي‌شود بنابراين انتظار مي‌رود كه پديده گرد و غبار در اين فصل تداوم داشته باشد چراكه وقتي بارش كم باشد رطوبت سطح خاك پايين مي‌آيد و در نتيجه ذرات خاك با كوچك‌ترين وزش باد به هوا بلند مي‌شوند. در چنين شرايطي حتي بادهاي ضعيف هم مي‌توانند باعث شكل‌گيري گرد و غبار شوند و اين ذرات به‌راحتي در جو انتقال پيدا مي‌كنند. خورشيدي تاكيد كرد: اين شرايط تا زماني كه بارش‌ها آغاز شود و رطوبت خاك به حد مطلوب برسد احتمالا ادامه خواهد داشت و با مرطوب‌تر شدن سطح خاك اين پديده فروكش مي‌كند. تهران در ماه‌هاي اخير به‌طور تقريبي هر روزه تحت تاثير وزش باد و وقوع پديده گرد و غبار بوده است، هر چند كه گاهي اين شرايط به مركز استان نمي‌رسيد.
آلودگي زمستانه تهران شهري است
وي تداوم شرايط گرد غباردر فصل پاييز و زمستان را بررسي كرد و گفت: به‌طور معمول با افزايش بارش‌ها در پاييز و زمستان سطح خاك مرطوب‌تر مي‌شود و وقوع گرد و غبار كاهش مي‌يابد اما در عوض با سرد شدن هوا و پايداري جوي نوع آلودگي تغيير مي‌كند. در زمستان ديگر با گرد و غبار طبيعي روبه رو نيستيم بلكه آلودگي‌هاي ناشي از فعاليت‌هاي شهري، صنعتي و ترافيكي در شهرهاي بزرگ مثل تهران افزايش پيدا مي‌كند. پايتخت در زمستان اغلب درگير آلودگي شهري است.
اثر ذرات معلق بر الگوي بارش
مديركل هواشناسي استان تهران درباره اينكه تاثيرگذاري گرد و غبار در هوا بر ميزان بارش‌ها نيز گفت: مطالعات و مقالات نشان داده‌اند كه نوع بارش و شدت آن بر نوع ذرات معلق هوا تاثيرگذار است. اين شرايط در برخي اقليم‌ها ممكن است باعث افزايش بارش شوند و در مناطقي اثر كاهنده داشته باشند. خورشيدي در پايان گفت: حتي اندازه و نوع اين ذرات نيز در تاثيرگذاري بر بارش‌ها اهميت دارد.
