دنده عقب در بازار خودرو
بازار خودرو ایران در روزهای اخیر بیش از هر زمان دیگری نشان داد که نه بر پایه عرضه و تقاضای واقعی، بلکه تحت تأثیر فضای روانی و سیگنال‌های سیاسی حرکت می‌کند.
بازار خودرو ایران در روزهای اخیر بیش از هر زمان دیگری نشان داد که نه بر پایه عرضه و تقاضای واقعی، بلکه تحت تأثیر فضای روانی و سیگنال‌های سیاسی حرکت می‌کند. فعال‌سازی مکانیسم ماشه و نوسانات ارزی باعث شد قیمت خودرو ظرف چند روز تا ۱۵ درصد افزایش یابد، اما این جهش فقط در آگهی‌ها و فضای مجازی ثبت شد و نه در معاملات واقعی؛ چرا که عملاً خریداران از ترس ضرر عقب نشستند و فروشندگان در انتظار سود بیشتر دست از معامله کشیدند. در نتیجه، بازاری که روی کاغذ ملتهب است، در عمل در رکود کامل فرو رفته و نه خریداری دارد و نه فروشنده‌ای که پا پیش بگذارد. بازار خودرو طی روزهای اخیر تحت تأثیر فضای روانی ناشی از فعال‌سازی «مکانیسم ماشه» با جهش قیمتی روبه‌رو شده است؛ اما با وجود افزایش قیمت‌ها تا حدود ۱۵ درصد، هیچ معامله‌ای انجام نمی‌شود و عملاً نه خریداری وجود دارد و نه فروشنده‌ای که حاضر به معامله باشد. پس از انتشار خبر فعال شدن مکانیسم ماشه، تنها ظرف دو روز قیمت خودروهای داخلی و مونتاژی با رشد قابل توجهی مواجه شد. این جهش ناگهانی بار دیگر نشان داد که بازار خودرو بیش از آنکه بر پایه عرضه و تقاضای واقعی حرکت کند، تابع انتظارات روانی و سیگنال‌های سیاسی است. فعال شدن این مکانیسم در عرصه بین‌المللی، نگرانی‌های گسترده‌ای در میان فعالان بازار ایجاد کرده است. بسیاری از خریداران با تصور افزایش بیشتر قیمت‌ها، به خرید پیش‌دستانه روی آوردند؛ رفتاری که در اقتصاد از آن با عنوان «تقاضای احتیاطی» یاد می‌شود. همین رفتار هیجانی، بدون تغییر واقعی در عرضه یا تولید، به سرعت در قیمت‌ها منعکس شد. در این میان، نوسانات نرخ دلار نیز به عنوان پیشران اصلی، محرک دیگری برای رشد قیمت‌ها بود. بر اساس اظهارات کرمی، رییس اتحادیه فروشندگان خودرو در گفت‌وگو با تسنیم، قیمت خودروهای وارداتی تا ۱۵ درصد، مونتاژی‌ها ۱۰ درصد و خودروهای داخلی تا ۷ درصد افزایش یافته است. با این حال، او می‌گوید: «اثر روانی این تحولات باعث شده بازار در رکود مطلق قرار بگیرد؛ نه خریدار حاضر به معامله است و نه فروشنده.»
کندی عرضه و معضل «خالی‌فروشی»
کرمی همچنین به ضعف عرضه اشاره کرده و گفته است برخی شرکت‌ها بدون آنکه خودروی واقعی برای تحویل داشته باشند، اقدام به فروش می‌کنند؛ اقدامی که از آن به «خالی‌فروشی» تعبیر می‌شود. این وضعیت باعث افزایش بی‌اعتمادی میان خریداران و فروشندگان و تعمیق رکود شده است. امروز خریداران منتظر کاهش قیمت هستند و فروشندگان برای کسب سود بیشتر دست نگه داشته‌اند؛ شرایطی که رکود و نوسان را همزمان تشدید می‌کند.
حساسیت بیشتر خودروهای مونتاژی
بررسی‌ها نشان می‌دهد خودروهای مونتاژی به دلیل وابستگی شدید به قطعات وارداتی، واکنش سریع‌تری به تغییرات ارزی و تحریم‌ها دارند؛ از همین رو رشد قیمت آنها نسبت به خودروهای داخلی بیشتر بوده است. در مقابل، خودروهای داخلی نیز افزایش قیمت را تجربه کرده‌اند، اما عمدتاً تحت تأثیر جو روانی بازار و انتظار تورمی خریداران.
ضرورت مداخله برای ثبات
ادامه این وضعیت می‌تواند بازار را در حالت تعلیق نگه دارد. کارشناسان معتقدند برای بازگشت آرامش، باید سیاست‌های تثبیتی در حوزه ارز اجرا شود و ابهامات سیاسی کاهش یابد. در غیر این صورت، «تقاضای احتیاطی»، «کندی عرضه» و «خالی‌فروشی» همچنان سه عامل کلیدی در شکل‌دهی به نوسانات کوتاه‌مدت قیمت خودرو خواهند بود.
بازار خودرو زیر فشار دلار و دلالان
در حالی که بازار خودرو طی روزهای اخیر شاهد نوسانات متضادی بوده است، تحلیل کارشناسان و فعالان صنفی حاکی از آن است که این بازار همچنان زیر سایه نرخ ارز و رفتار سوداگرانه دلالان قرار دارد؛ هرچند برخی نشانه‌ها از بازگشت به ثبات حکایت می‌کنند. فیروز نادری، کارشناس بازار خودرو، در گفت‌وگو با «اعتمادآنلاین» با اشاره به توقف روند کاهش قیمت‌ها و بازگشت مجدد شیب افزایشی در بازار، گفت: «طی چند روز گذشته قیمت خودرو روندی کاهشی داشت و به تدریج در حال بازگشت به سطوح قبلی بود، اما ناگهان متوقف شد و حتی یک تا دو میلیون تومان افزایش یافت. این مقاومت بازار در برابر کاهش بیشتر، عمدتاً ناشی از توقف افت نرخ ارز بود.» او با ابراز نگرانی از «وابستگی کامل بازار خودرو به دلار»، هشدار داد: «اگر نرخ ارز از محدوده فعلی عبور کند و به مرز ۱۲۰ هزار تومان برسد، خودرو نیز بدون تردید افزایش قیمت را تجربه خواهد کرد. اما در صورت تثبیت نرخ ارز در وضعیت کنونی، شاهد کاهش قیمت خواهیم بود، چرا که عرضه از تقاضا پیشی گرفته است.» به گفته نادری، در حالی که عرضه خودرو در بازار کافی است، برخی دلالان با سوءاستفاده از اخبار سیاسی و فضای روانی جامعه، به شکل مصنوعی قیمت‌ها را بالا می‌برند: «خودرویی که دویست میلیون تومان ارزش دارد، ناگهان دویست‌وهفتاد یا حتی سیصد میلیون تومان اعلام می‌شود و همین قیمت‌سازی، خریداران را به واکنش هیجانی وامی‌دارد.»
بازار «دنده معکوس» کشید
همزمان با این اظهارات، حسین حسینی، رییس اتحادیه نمایشگاه‌داران اتومبیل مشهد، در گفت‌وگو با ایسنا از «کاهش شدید قیمت‌ها» و «بازگشت بازار به ثبات» خبر داد. او گفت: «بازار خودرو که اخیراً شاهد یک جهش قیمتی کوتاه‌مدت بود، اکنون با کشیدن دنده معکوس و کاهش‌های شدید، مسیر بازگشت به قیمت‌های واقعی و ثابت چند ماه اخیر را در پیش گرفته است. انتظار می‌رود بازار دیگر شاهد افزایش قیمت نباشد.» حسینی نوسانات صعودی اخیر را نه ناشی از متغیرهای اقتصادی، بلکه نتیجه «جولان دلالان در فضای مجازی» دانست و تأکید کرد: «شرکت‌ها و نمایندگی‌ها هیچ افزایش قیمتی نداشتند. این فضای روانی توسط سودجویان ساخته شد اما با عدم همراهی مردم، عملاً معاملات در رکود مطلق فرو رفت.»
دو سپر دفاعی بازار
به گفته رییس اتحادیه نمایشگاه‌داران مشهد، دو عامل کلیدی در کنترل بازار نقش داشتند: «عدم استقبال مردم از خرید در اوج نوسان و آغاز ثبت‌نام‌های بدون محدودیت توسط خودروسازان.» حسینی افزود: «این اقدام خودروسازان پیام روشنی به بازار داد؛ اینکه جریان عرضه برقرار است و نیازی به هجوم هیجانی نیست.» او با تأکید بر اینکه «سرمایه از بازار خودرو در حال خروج است»، این موضوع را «مثبت» ارزیابی کرد: «خودرو نباید کالای سرمایه‌ای باشد. اگر به جای ابزار سوداگرانه، دوباره جایگاه مصرفی خود را بازیابد، نوسانات کاهش یافته و تنها خریداران واقعی در صحنه خواهند ماند.»
سناریوی پیش‌رو؛ ثبات مشروط یا جهش دوباره؟
هر دو کارشناس بر یک نکته مشترک تأکید دارند: سرنوشت قیمت خودرو بیش از هر چیز به نرخ دلار وابسته است. اگر دلار در محدوده فعلی تثبیت شود، بازار به روند کاهشی و تعادل بازمی‌گردد. اما در صورت عبور از مرز ۱۲۰ هزار تومان، احتمال یک جهش مجدد در بازار خودرو قطعی است. در این میان، نقش مصرف‌کنندگان آگاه و محدود نکردن عرضه توسط خودروسازان، کلیدی‌ترین ابزار برای جلوگیری از موج‌سواری دلالان عنوان شده است.
