پذيرش شجاعانه نقش دولت در مشكلات بنيادين اقتصاد

دكتر مسعود پزشكيان در يكي از گفت‌وگوهاي اخير خود با فعالان رسانه‌اي به اين نكته اشاره كرده كه: دولت يكي از عوامل اصلي تورم در اقتصاد ايران است. (منتشر شده توسط معاونت ارتباطات و اطلاع‌رساني دفتر رييس‌جمهور)

واقع آن است كه نگارنده رييس‌جمهوري را پس از پيروزي انقلاب اسلامي نمي‌شناسد كه با اين صراحت نقش دولت‌ها در ريشه‌هاي مشكلات ساختاري اقتصاد ايران را مطرح نموده باشد. اينكه رييس‌جمهور پزشكيان صريح و قاطع دولت‌ها را يكي از عوامل اصلي تورم مي‌داند ما را متوجه «خطاهاي سيستماتيك» دولت‌ها در اقتصاد ايران مي‌نمايد كه نگارنده از سال‌ها قبل آن را در قالب كرسي ترويجي نقد در دانشگاه مطرح نموده است. ارزيابي كارنامه اقتصادي دولت‌هاي مستقر پس از جنگ تحميلي در كشور از دريچه فراجناحي نشان مي‌دهد ناكامي‌ها در اقتصاد ايران ناشي از خطاهاي با سه ويژگي مشترك است. 

ويژگي اول) خطاهايي كه نسبت به تمام آنها آگاهي كامل وجود داشته است.

ويژگي دوم) خطاهايي كه بروز و آثار مخرب آنها قابل پيش‌بيني بوده است. 

ويژگي سوم) خطاهايي كه در طول زمان روي دور تكرار بوده است. 

شخصا آن دسته از خطاهاي اقتصادي ايران در دولت‌هاي مستقر پس از جنگ تحميلي داراي اين سه ويژگي را «خطاهاي سيستماتيك» قلمداد مي‌كنم. در اينجا برخي از مهم‌ترين خطاهاي سيستماتيك اقتصاد ايران در دولت‌هاي مستقر پس از جنگ تحميلي معرفي مي‌گردد: 

1) وابستگي اقتصاد ايران به درآمدهاي نفتي‌ و ناامني اقتصادي ناشي از آن.  وابستگي به درآمدهاي نفتي يكي از آسيب‌هاي جدي اقتصاد ايران است.

۲) بي‌انضباطي مالي دولت‌ها، كسري بودجه دائم، سلطه مالي و رشد نقدينگي بالاي نامتناسب با رشد اقتصادي كه منجر به تورم‌هاي شديد پايدار شده است. اين مشكل هم يكي از كاستي‌هاي ديگر است كه باعث كژكاركردي‌هاي اقتصادي شده است.

۳) سركوب‌هاي ارزي، تكانه‌هاي ارزي شديد و كاهش مستمر ارزش پول ملي 

4) استمرار بهره‌وري پايين عوامل توليد (بيماري خاموش اقتصاد ايران). 

5) بانك محوري و سهم ناچيز تامين مالي فعاليت‌هاي اقتصادي در بازار سرمايه. اين مشكل باعث شده اقتصاد ايران نتواند از منابع موجود براي بهبود شاخص‌هاي اقتصادي و سرمايه‌گذاري‌هاي پايدار بهره‌برداري كند. 

6) خطاهاي سيستماتيك پنجگانه فوق در شروع به كار تمامي دولت‌ها قابل رصد كردن بوده و حتي رفع برخي از اين خطاها جزو وعده‌هاي انتخاباتي هر دولت در ايران نيز بوده است . در واقع سه ويژگي آگاهي داشتن، قابل پيش‌بيني بودن و تكرار‌پذيري در مورد خطاهاي اشاره شده وجود دارد. بر اين اساس، آنچه رييس‌جمهور پزشكيان ديشب در گفت‌وگو با فعالان رسانه‌اي در مورد نقش دولت‌ها در تورم مطرح كرد مورد دوم از موارد پنجگانه بالا است.

7) نتيجه اينكه اگر دولت دكتر پزشكيان مانند دولت‌هاي قبل، با آگاهي از نقش اصلي دولت در تورم، اين خطاي سيستماتيك در اقتصاد ايران را تا پايان دوره چهار ساله ادامه دهد، عريان كردن آن فاقد ارزش است.‌ از سوي ديگر چنانچه دكتر پزشكيان خطاي سيستماتيك نقش اصلي دولت در تورم را متوقف كند جاودانه خواهد شد.