آمار ۳ برابري «اقدام به خودكشي» زنان نسبت به مردان
در برخي موارد، افرادي كه اقدام به خودكشي مي‌كنند، هيچگونه تشخيص رسمي اختلال رواني نداشته‌اند؛ بنابراين نمي‌توان گفت هر فردي كه خودكشي مي‌كند، بيمار رواني است يا الزاما اختلال رواني دارد.
در برخي موارد، افرادي كه اقدام به خودكشي مي‌كنند، هيچگونه تشخيص رسمي اختلال رواني نداشته‌اند؛ بنابراين نمي‌توان گفت هر فردي كه خودكشي مي‌كند، بيمار رواني است يا الزاما اختلال رواني دارد. اين موضوع نشان مي‌دهد كه خودكشي يك مشكل صرفا فردي نيست، بلكه بايد در چارچوب يك نگاه سيستماتيك، فرهنگي و اجتماعي مورد بررسي قرار بگيرد. معاون سلامت اجتماعي سازمان بهزيستي كشور ضمن بيان مطلب فوق، به ايسنا گفت: مطالعات مختلف در جهان نشان مي‌دهد كه زنان سه برابر بيشتر از مردان اقدام به خودكشي مي‌كنند، اما نرخ مرگ و مير ناشي از خودكشي در مردان سه برابر بالاتر است. اين تفاوت عمدتا به دليل روش‌هاي انتخاب شده براي خودكشي است، به‌طوري كه مردان معمولا روش‌هاي خشن‌تري را برمي‌گزينند تا منجر به مرگ قطعي شود. سيدحسن موسوي چلك با اشاره به روند افزايشي خودكشي در ايران، افزود: موضوع خودكشي به عنوان يكي از آسيب‌هاي اجتماعي در دهه اخير را، ديگر نمي‌توان ناديده گرفت . اگرچه نرخ رسمي خودكشي در ايران نسبت به ميانگين جهاني پايين‌تر است، اما آمارهاي موجود به ويژه در سال‌هاي قبل كه توسط پزشكي قانوني ارائه مي‌شد حاكي از افزايش نرخ خودكشي در كشور دارد كه همين موضوع موجب ضرورت مداخلات جدي و برنامه‌ريزي هدفمند شده است.
عوامل موثر در بروز خودكشي نگاهي جامع و بين‌رشته‌اي
او درباره دلايل مختلف خودكشي اظهار كرد: خودكشي پديده‌اي پيچيده و چندعاملي است. به‌طور قطع، اختلالات روان‌شناختي مانند افسردگي، اضطراب و اعتياد نقش مهمي در اين زمينه ايفا مي‌كنند، اما نمي‌توان اين مساله را صرفاً به عوامل زيستي يا روانپزشكي محدود كرد. مسائل اقتصادي، فشارهاي اجتماعي، احساس ناكارآمدي، شكست‌هاي مكرر در حوزه‌هاي شغلي و فردي، فقدان مهارت‌هاي مقابله با بحران و حتي شرايط محيطي و خانوادگي همه در بروز افكار و اقدام به خودكشي دخيل هستند. موسوي چلك تاكيد كرد: در برخي موارد، افرادي كه اقدام به خودكشي مي‌كنند، هيچ گونه تشخيص رسمي اختلال رواني نداشته‌اند؛ بنابراين نمي‌توان گفت هر فردي كه خودكشي مي‌كند، بيمار رواني است يا الزاما اختلال رواني دارد. اين موضوع نشان مي‌دهد كه خودكشي يك مشكل صرفا فردي نيست، بلكه بايد در چارچوب يك نگاه سيستماتيك، فرهنگي و اجتماعي مورد بررسي قرار بگيرد.
شناسايي افراد در معرض خطر كليد پيشگيري موثر
اين مددكار اجتماعي درباره روش‌هاي شناسايي افراد داراي افكار خودكشي توضيح داد: شناسايي افراد در معرض خطر يكي از مهم‌ترين مراحل پيشگيري است. علائم هشداردهنده متنوعي وجود دارد كه مي‌تواند به مددكاران اجتماعي، روان‌شناسان و حتي اعضاي خانواده كمك كند تا فردي كه در خطر است را بشناسند كه اين علائم شامل سابقه اقدام به خودكشي يا افكار مكرر در اين زمينه، ابراز نااميدي عميق، احساس بي‌ارزشي و ناكارآمدي، تغييرات ناگهاني در خلق و رفتار، گوشه‌گيري اجتماعي و كاهش تعاملات خانوادگي و دوستانه، بروز اختلالات خواب و تغيير در عادات تغذيه، بيان جملات يا نوشتن مطالبي كه نشانه تمايل به پايان دادن به زندگي دارند، همچنين قرار گرفتن در محيط‌هاي خانوادگي يا اجتماعي پرتنش و نابسامان هم در برنامه‌ريزي براي اقدام به خودكشي موثر است.
تفاوت‌هاي جنسيتي و منطقه‌اي در خودكشي
او درباره تفاوت‌هاي جنسيتي در آمار خودكشي گفت: آمارها نشان مي‌دهد كه زنان سه برابر بيشتر از مردان اقدام به خودكشي مي‌كنند، اما نرخ مرگ و مير ناشي از خودكشي در مردان سه برابر بالاتر است. اين تفاوت عمدتا به دليل روش‌هاي انتخاب شده براي خودكشي است، به‌طوري كه مردان معمولاروش‌هاي خشني را برمي‌گزينند كه منجر به مرگ قطعي مي‌شود. موسوي چلك همچنين به تفاوت‌هاي منطقه‌اي اشاره كرد و گفت: فشارهاي فرهنگي، اجتماعي و اقتصادي در مناطق مختلف كشور، به ويژه در شمال‌غرب و برخي استان‌ها تاثير مستقيم بر نرخ خودكشي دارد. براي مثال، در برخي مناطق به دليل تابوهاي اجتماعي، نرخ طلاق پايين است اما نرخ خودكشي بالاست كه نشان‌دهنده فشارهاي فرهنگي و رواني ويژه است.
پيامدهاي گسترده خودكشي و اهميت پيشگيري
معاون سلامت اجتماعي سازمان بهزيستي درباره پيامدهاي اجتماعي و فردي خودكشي نيز اظهار كرد: خودكشي پيامدهاي گسترده‌اي دارد؛ از دست رفتن سرمايه انساني، ايجاد ناامني رواني و اجتماعي، افزايش هزينه‌هاي درماني و حمايتي تا عادي‌سازي اين رفتار در جوامع آسيب‌پذير. به همين دليل هم پيشگيري از خودكشي بايد بخشي از يك رويكرد جامع سلامت روان و اجتماعي باشد. برنامه‌هاي ارتقاي سلامت روان، افزايش نشاط اجتماعي، آموزش مهارت‌هاي مقابله‌اي و ايجاد بسترهاي حمايتي و امن براي افراد در معرض خطر ازجمله اقدامات ضروري است.
آمار بالاي خودكشي در برخي استان ها
موسوي چلك در همين راستا ضمن اشاره به تاثير خانواده و اطرافيان به عنوان نخستين و مهم‌ترين حلقه در شناسايي علائم هشداردهنده، گفت: متأسفانه در جامعه ما هنوز تابوي صحبت درباره خودكشي و مشكلات رواني وجود دارد و اين موضوع مانع از بروز و دريافت كمك به موقع مي‌شود. به همين دليل آموزش‌هاي مهارتي به خانواده‌ها در خصوص گفت‌وگو و تخليه هيجاني، اهميت فراواني دارد. او ادامه داد: عدم وجود ارتباط موثر و گفت‌وگوي صميمانه، فاصله گرفتن اعضاي خانواده از يكديگر و ناتواني در بيان احساسات، بستر مناسبي براي تشديد مشكلات رواني و اجتماعي فراهم مي‌كند. به همين دليل، آموزش مهارت‌هاي زندگي و توانمندسازي افراد براي مقابله با استرس و بحران، يكي از اولويت‌هاي پيشگيري است. معاون سازمان بهزيستي در پايان تاكيد كرد: اورژانس اجتماعي سازمان بهزيستي با بهره‌گيري از تيم‌هاي تخصصي سيار و خطوط تلفني ۱۲۳ و ۱۴۸۰، به شناسايي و مداخله در مواقع بحران مي‌پردازد. اين سيستم ۲۴ ساعته در ۳۷۸ شهر فعال است و طي چند سال اخير مداخلات آن به جهت پيشگيري از اقدام به خودكشي پنج برابر افزايش يافته است.
