راهكاري براي جلوگيري ازخروج آب كشور
مدير مطالعات طرح هزارمسجد انتقال آب از يال شمالي هزار مسجد و جلوگيري از خروج حقابه ايران از مرز، تأمين بخشي از آب شرب شهر مشهد در زمان پيك، انتقال بخش از سيلاب‌هاي فصلي يال شمالي به يال جنوبي، كاهش خسارات سيلاب‌هاي فصلي در يال شمالي و جلوگيري از خروج منابع خاك از كشور، منبع تأمين آب دايمي و مطمئن در صورت بروز فاجعه طبيعي و جلوگيري از افت كمي و كيفي منابع آب زيرزميني به عنوان مهم‌ترين منبع پايدار تامين‌كننده آب مشهد را از جمله مزاياي اجراي تونل دو منظوره انتقال آب از حوضه‌هاي يال شمالي هزارمسجد به مشهد عنوان كرد.
مدير مطالعات طرح هزارمسجد انتقال آب از يال شمالي هزار مسجد و جلوگيري از خروج حقابه ايران از مرز، تأمين بخشي از آب شرب شهر مشهد در زمان پيك، انتقال بخش از سيلاب‌هاي فصلي يال شمالي به يال جنوبي، كاهش خسارات سيلاب‌هاي فصلي در يال شمالي و جلوگيري از خروج منابع خاك از كشور، منبع تأمين آب دايمي و مطمئن در صورت بروز فاجعه طبيعي و جلوگيري از افت كمي و كيفي منابع آب زيرزميني به عنوان مهم‌ترين منبع پايدار تامين‌كننده آب مشهد را از جمله مزاياي اجراي تونل دو منظوره انتقال آب از حوضه‌هاي يال شمالي هزارمسجد به مشهد عنوان كرد.
مصطفي فدايي‌فرد در گفت‌وگو با ايلنا، درباره اوضاع تامين آب مشهد اظهار داشت: بحث كم‌آبي و بحران آب يك واقعيت عيني در همه دنيا و به خصوص در ايران محسوب مي‌شود؛ با اين حال بايد توجه داشت كه كم‌آبي نيز همچون ديگر پديده‌هاي اجتماعي و طبيعي، به مدد دانش، آگاهي، واقع‌بيني، تدبير، دورانديشي و برنامه‌ريزي و مديريت صحيح قابل كنترل است. طرح‌هاي توسعه پايدار منابع آب در واقع نوعي پاسخگویي به مساله كم‌آبي در مناطق مختلف است. اين طرح‌ها در مناطقي با پتانسيل آبي قابل توجه، موجب استفاده بهينه از اين پتانسيل‌ها شده و در مناطق مواجه با كم‌آبي موجب حل نسبي مساله مي‌شود. به موازات مديريت منابع آب، مديريت تقاضا و مصارف آب و همچنين راندمان مصارف آب نيز از اهميت ويژه‌اي برخوردار است كه متاسفانه در ايران مورد توجه قرار نگرفته است.
وي گفت: حدود نيمي از تعداد گردشگران خارجي كشور به خراسان رضوي تعلق دارد كه حدود ۳.۵ ميليون نفر در سال مي‌شود و حدود ۱۰ ميليون دلار درآمد سالانه براي استان خراسان رضوي به دست مي‌آيد. از طرفي با توجه به چشم‌اندازي كه در توسعه جذب گردشگران خارجي براي اين استان تعيين شده است و همچنين به دليل اينكه توسعه مراودات و ارتباطات بين اين استان با كشورهاي ديگر نيز در دستور كار قرار گرفته است و در نهايت به دليل افزايش تعداد پروازهاي مستقيم از مشهد به شهرهاي بزرگ كشورهاي مسلمان مانند پاكستان، هندوستان، ازبكستان، تاجيكستان، آذربايجان، عراق و كشورهاي حاشيه جنوبي خليج‌فارس، انتظار مي‌رود كه هر ساله بر تعداد گردشگران خارجي كلان‌شهر مشهد و همچنين درآمدهاي ارزي افزوده شود كه در اين دوران كسري شديد بودجه و ناترازي‌هاي فراوان، مي‌تواند مرهمي بر زخم عميق بي‌پولي كشور باشد. بنابراين شهر مشهد به عنوان پايتخت معنوي ايران، يك شهر راهبردي است و تامين آب پايدار در اين كلان‌شهر بسيار ضروري و با اهميت است. اين در حالي است كه در حال حاضر، بحران تامين آب شرب مشهد بسيار جدي است. اين كارشناس حوزه آب با اشاره به نياز آبي و وضعيت نابسامان منابع تامين آب در مشهد تصريح كرد: منابع تامين‌كننده آب شرب شهر مشهد شامل سدهاي دوستي، طرق، كارده و ارداك و ۶۵۰ حلقه چاه و دو رشته قنات و چشمه اندرخ است. در حال حاضر كمتر از ده درصد از حجم يك و نيم ميليارد مترمكعبي حجم ذخيره مجموعه سدهاي مشهد، آب وجود دارد. سال گذشته ميزان مصرف آب در مشهد حدود ۲۶۰ ميليون متر مكعب بوده است كه طبق مجوز آبفاي كشور، حداكثر مجاز برداشت آب از آبخوان مشهد، فقط حدود ۱۱۰ ميليون متر مكعب تعيين شده است. ولي متاسفانه اكنون بيش از ۲۰۰ ميليون متر مكعب در سال از آبخوان رو به نابودي مشهد برداشت مي‌شود و به همين دليل فرونشست دشت مشهد به‌شدت و با سرعت در حال افزايش است.
وي در ادامه با اشاره به خروج آب از كشور تصريح كرد: رشته كوه هزارمسجد، ارتفاعات شمال خراسان رضوي را تشكيل مي‌دهد كه دشت مشهد را از صحراي سرد قره‌قوم تركمنستان جدا مي‌كند. اين رشته‌كوه از شمال‌غربي به سمت جنوب‌شرقي امتداد يافته است كه در دامنه‌هاي شمالي اين رشته‌كوه، منطق كلات نادري و در كوهپايه‌هاي شمالي، دشت قره‌قوم تركمنستان و در شمال‌غربي آن، شهرستان درگز و نهايتا در جنوب اين كوهستان، دشت مشهد واقع شده است. اين ارتفاعات به‌شدت كارستي است و منابع آب سطحي و زيرزميني اين منطقه از طريق چندين رودخانه و بدون آنكه در داخل كشور مورد استفاده قرار گيرند، از كشور خارج مي‌شوند.
فدايي‌فرد ادامه داد: با توجه به كوهستاني بودن منطقه، امكان بهره‌برداري كامل از پتانسيل منابع آب منطقه مستقيما ممكن نيست و از طرفي ديگر به دليل شيب تند رودخانه‌ها و مخزن‌دهي اندك، امكان احداث سدهاي مخزني براي ذخيره و بهره‌برداري در منطقه نيز وجود ندارد، بنابراين رودخانه‌هاي زنگلانلو، ايده‌ليك، لايين، كلات در مجموع سالانه بيش از ۱۲۰ ميليون متر مكعب آب بسيار با كيفيت را بدون استفاده در داخل، از كشور خارج مي‌كنند.
وي در ادامه به موضوع انتقال آب از هزارمسجد اشاره و اظهار داشت: سابقه مطالعات طرح انتقال آب از رشته كوه‌هاي هزارمسجد به مشهد به حدود ۴۰ سال قبل بازمي‌گردد و يكي از طرح‌هاي تامين آب است كه با تكميل آن حدود ۵۰ ميليون متر مكعب از يال شمالي هزارمسجد براي تامين آب شرب مشهد منتقل خواهد شد. عمليات حفاري تونل انتقال آب از رودخانه‌هاي مرزي يال شمالي هزارمسجد به مشهد، آغاز شده است.
