آب؛ بحران جهاني هزاران ميليارد دلاري
در حالي كه ۷۰ درصد زمين از آب تشكيل شده است، اما فقط حدود ۰.۵ درصد آن آب شيرين قابل دسترس براي آشاميدن، شستشو و آبياري محصولات كشاورزي است و بخش زيادي از اين آب به دليل افزايش تقاضا و تشديد گرما و خشكسالي مرتبط با تغييرات اقليمي، كمياب‌تر مي‌شود.
در حالي كه ۷۰ درصد زمين از آب تشكيل شده است، اما فقط حدود ۰.۵ درصد آن آب شيرين قابل دسترس براي آشاميدن، شستشو و آبياري محصولات كشاورزي است و بخش زيادي از اين آب به دليل افزايش تقاضا و تشديد گرما و خشكسالي مرتبط با تغييرات اقليمي، كمياب‌تر مي‌شود. به گزارش ايسنا، حدود ۲ ميليارد نفر در سراسر جهان در حال حاضر به آب آشاميدني تازه دسترسي منظم ندارند، در حالي كه نيمي از جمعيت جهان در بخشي از سال، با كمبود آب روبرو هستند.
تنش آبي پرهزينه بوده و مي‌تواند باعث كاهش بازدهي توليدكشاورزي، تشديد ناامني غذايي، كاهش توليد انرژي و افزايش خطرات سلامتي به دليل بهداشت نامناسب شود. طبق گزارش سازمان «صندوق جهاني طبيعت» (WWF)، ارزش اقتصادي اكوسيستم‌هاي آب شيرين فعال در سال ۲۰۲۳، حدود ۵۸ تريليون دلار (۴۹.۴ تريليون يورو) تخمين زده شده كه معادل حدود ۶۰ درصد از توليد ناخالص داخلي جهاني است.
كوئنتين گرافتون، رييس يونسكو در امور اقتصاد آب، خاطرنشان كرد كه تنش آبي بالا در كشورهاي خشك و دچار خشكسالي در سراسر آفريقا و خاورميانه، طي ۲۰ تا ۳۰ سال آينده، باعث كاهش ۲۵ درصدي اقتصاد خواهد شد.
اين وضعيت همچنين به معناي پول كمتر براي واردات مواد غذايي ضروري يا زيرساخت‌هاي اصلي مورد نياز براي كاهش كمبود آب، مانند سدها و كارخانه‌هاي آب شيرين‌كن است. گرافتون كه استاد اقتصاد در دانشگاه ملي استراليا نيز است، توضيح داد از آنجا كه كمبود آب بر تامين مواد غذايي، فعاليت اقتصادي و اشتغال در اين مناطق تاثير مي‌گذارد، مي‌تواند به تحولات اجتماعي و سياسي منجر شود. جابه‌جايي و مهاجرت گسترده، يكي از پيامدهاي آن است كه به بي‌ثباتي در مناطقي مانند جنوب اروپا منجر مي‌شود، زيرا مردم از مناطقي كه بيابان‌زايي فزاينده‌اي را تجربه مي‌كنند، از درياي مديترانه عبور مي‌كنند. «صندوق جهاني طبيعت» خاطرنشان كرد اين مشكل به دليل اينكه اجراي راه‌حل‌ها نيز هزينه زيادي دارد، تشديد مي‌شود. اكوسيستم‌هاي متنوع آب شيرين مي‌توانند مدت و شدت خشكسالي‌ها را كاهش دهند، اما توسعه و آبياري بيش از حد، باعث تقليل آنها شده است. اين اكوسيستم‌ها نياز به احياي اساسي دارند، زيرا جهان از سال ۱۹۷۰ يك سوم تالاب‌هاي خود را از دست داده است. بحران آب همچنين روند رشد اقتصادهاي قدرتمند در حال توسعه را آهسته خواهد كرد. گرافتون مي‌گويد براي مثال، هند براي حفظ فعاليت نيروگاه‌هاي زغال‌سوز توليدكننده برق حرارتي كه زيربناي رشد سريع اقتصادي بوده و به كاهش فقر در سراسر اين كشور كمك كرده است، آب كافي ندارد. او در مورد كشوري با ۱۸ درصد از جمعيت جهان و فقط چهار درصد از آب شيرين آن گفت: هدف آنها رشد هفت درصدي است، اما اين يك خيال‌پردازي است. آب كافي براي همه وجود ندارد. فقراي روستايي هند بيشترين رنج را از كمبود آب مي‌برند. بهره‌برداري بيش از حد از آب‌هاي زيرزميني و كاهش سطح آب زيرزميني، نگراني عمده‌اي است. راه‌حل‌ها، شامل برنامه‌هايي است كه حوزه‌هاي آبخيز محلي را با سدهاي خاكي تقويت مي‌كنند كه باران‌هاي موسمي را قبل از فصل خشك بهتر حفظ مي‌كنند.
گرما و خشكسالي بي‌سابقه كه باعث كند شدن رودخانه‌ها و خشك شدن درياچه‌ها و ذخاير آب شده است، چرخه هيدرولوژيكي را كه در آن آب تبخير شده و به صورت باران به زمين بازمي‌گردد، نيز مختل كرده است. در نتيجه، رطوبت و مواد مغذي خاك به‌طور دايمي كاهش يافته است. اين امر باعث كاهش توليدات كشاورزي شده كه پايه و اساس اقتصادها در سراسر آسيا و آفريقا است. در طول خشكسالي شديد ۲۰۲۳- 2020 در شاخ آفريقا، حدود ۱۳ ميليون دام تلف شدند و محصولات كشاورزي از بين رفتند، زيرا حداقل ۲۰ ميليون نفر دچار كمبود شديد غذا و از دست دادن معيشت شدند. احتمال وقوع خشكسالي به دليل تغييرات اقليمي ۱۰۰ برابر شده است. در همين حال، در كشورهاي جنوب صحراي آفريقا، وظيفه جمع‌آوري آب به تنهايي سالانه ۴۰ ميليارد ساعت است. سازمان غيرانتفاعي «پروژه آب» كه با بحران آب در اين منطقه مقابله مي‌كند، خاطرنشان كرد كه اين زمان مي‌توانست صرف كار براي ايجاد درآمد يا تحصيل شود. كمبود آب در سراسر اروپا نيز در حال افزايش است، زيرا اين منطقه سريع‌تر از هر قاره ديگري در كره زمين، به جز قطب جنوب، گرم مي‌شود. پس از آنكه اروپا در سال ۲۰۲۴ گرم‌ترين سال خود را ثبت كرد، آلمان امسال خشك‌ترين دوره مشاهده شده اواخر زمستان تا اوايل بهار را تجربه كرد. خشكسالي در بخش‌هاي بزرگي از اين قاره، از انگليس تا اروپاي مركزي گسترش يافت، در حالي كه كشورهاي مديترانه‌اي با گرماي شديد، آتش‌سوزي‌هاي جنگلي و كمبود آب مواجه شده‌اند.
سرگيز موروز، متخصص مديريت آب در سازمان مردم‌نهاد «دفتر محيط زيست اروپا»، مي‌گويد: در عين حال، بخش‌هاي صنعتي بيشتري براي منابع محدود آب رقابت مي‌كنند. بخش فناوري اطلاعات ناگهان به بروكسل مي‌آيد و مي‌گويد كه براي تمام رشدي كه قرار است اتفاق بيفتد، به مقدار زيادي آب با كيفيت بالا نياز داريم. كشاورزان مي‌آيند و مي‌گويند، ببينيد، ما نمي‌توانيم بدون آب غذا پرورش دهيم.
اتحاديه اروپا به مساله مصرف قابل توجه آب توسط ديتاسنترها كه به سيستم‌هاي خنك‌كننده پرمصرف آب متكي هستند و در كنار رايانش و هوش مصنوعي به سرعت در حال گسترش هستند، معطوف شده است. استراتژي تاب‌آوري آب اين بلوك كه قرار است در سال ۲۰۲۶ اجرايي شود، قصد دارد محدوديت‌هايي را براي شركت‌هاي فناوري اعمال كند. در همين حال، طبق پيش‌بيني‌هاي دولت انگليس، تغييرات اقليمي، رشد جمعيت و فشارهاي زيست‌محيطي تا سال ۲۰۵۵، باعث كمبود آب معادل يك سوم مصرف روزانه فعلي اين كشور مي‌شود. منطقه جنوب شرقي اين كشور كه جمعيت بيشتري دارد، با بيشترين كمبود مواجه است.
آلن لاول، رييس آژانس محيط زيست انگليس، گفت: منابع آب كشور تحت فشار عظيم و پيوسته فزاينده‌اي قرار دارند. او افزود: اين كمبود، رشد اقتصادي و توليد مواد غذايي را تهديد مي‌كند. ساكناني كه با دسترسي محدود به آب در آمريكا مواجه هستند، هزينه‌هاي اقتصادي را نيز متحمل مي‌شوند. تعداد فزاينده‌اي از خانوارها به آب و فاضلاب دسترسي كافي ندارند. در نتيجه، طبق مطالعه‌اي كه در سال ۲۰۲۲ توسط سازمان غيرانتفاعي «ديگ ديپ» كاليفرنيا انجام شد، اين خانوارها به‌طور متوسط سالانه ۱۵۸۰۰ دلار بيشتر از ساير خانوارها براي مراقبت‌هاي بهداشتي، از دست دادن شغل و از دست دادن فرصت‌هاي تحصيلي هزينه مي‌كنند. بر اساس گزارش دويچه وله، جورج مك‌گرا، بنيانگذار و مديرعامل «ديگ ديپ» گفت: با كمياب‌تر شدن آب، پيش‌بيني مي‌شود تعداد افرادي كه به دليل فشارهاي ناشي از رويدادهاي مرتبط با آب و هوا به آن دسترسي ندارند، افزايش يابد. ساده‌ترين راه براي محافظت از اقتصاد آمريكا در برابر اين شوك‌ها، جهاني كردن دسترسي به آب است.
