از ديد برخي جامعه‌شناسان و متخصصان روانشناسي، علاوه بر حجم عظيم تبليغات جراحي زيبايي در شبكه‌هاي اجتماعي و زمينه‌هاي متعدد گسترش اين پديده در جامعه، شبكه‌هايي در صداوسيما اين وضعيت را تشديد مي‌كنند. به گزارش ايرنا، تب جراحي زيبايي اين روزها از هميشه تندتر شده است. اگر چه آمار رسمي و دقيقي از تعداد عمل‌هاي زيبايي كشور در دست نيست ولي به گفته رييس جامعه پزشكان متخصص داخلي ايران، در تمام مراكز بيمارستاني كه داراي مركز عمل جراحي هستند، اين دست جراحي‌ها به‌وفور انجام مي‌گيرد. بازار اين جراحي‌ها و مشتريانش چنان است كه اكنون بسياري از افراد غيرپزشك هم دست به كار شده و اعمال جراحي بيني، پوست و غيره انجام مي‌دهند. زنگ خطر چنين وضعيتي زماني بيشتر به گوش مي‌رسد كه اخبار متعددي از مرگ‌ومير متقاضيان اين جراحي‌ها انتشار مي‌يابد و ضرورت بررسي اين پديده از ابعاد مختلف و پيامدهايش را بيشتر مي‌نماياند. رضا صفري شالي، عضو هيات علمي گروه جامعه‌شناسي دانشگاه خوارزمي در اين خصوص اظهار كرد: مهم‌ترين دلايل گرايش به عمل‌هاي زيبايي نوعي مصرف تظاهري، نوعي تمايز و نشان دادن يك نوع پايگاه اقتصادي و اجتماعي بالاتر و در نهايت دريافت نوعي مقبوليت اجتماعي است. افرادي كه به عمل‌هاي زيبايي دست مي‌زنند مي‌خواهند كه مقبوليت اجتماعي يا پذيرش اجتماعي و به عبارتي نوعي تمايز را نسبت به ديگران نشان دهند. وي در پاسخ به اينكه چه مسائل يا كاستي‌هاي رواني باعث گرايش وسواس‌گونه يا افراطي به اين دست عمل‌ها مي‌شود، اظهار كرد: متاسفانه فرآيند جامعه‌پذيري در برخي حوزه‌ها يا براي برخي اقشار به خوبي صورت نمي‌گيرد چرا كه اينگونه افراد فكر مي‌كنند كه اين بدن است كه نشان‌دهنده شخصيت، جايگاه و موقعيت آنها است و به همين خاطر دائما دست به عمل‌هاي زيبايي و عمل‌هاي مختلف مي‌زنند در حالي كه اگر افراد بر اثر آموزش‌هاي اجتماعي و مهارت‌هاي زندگي ياد بگيرند كه همان مقبوليت اجتماعي را مي‌توان به واسطه توانمندي يا كسب يك ويژگي خاص به دست آورد و سرمايه انساني مي‌تواند باعث مقبوليت اجتماعي يا تمايزشان شود، كمتر دست به اينگونه عمل‌ها خواهند زد. به عبارت ديگر مهم‌ترين نكته در اين زمينه ضعف فرآيند جامعه‌پذيري و تغيير در ارزش‌ها است. اگر ارزش‌هاي اساسي و غايي يك جامعه به درستي آموزش داده شوند افراد مي‌دانند كه ارزش‌هاي بنيادين در مديريت بدن و دست زدن به عمل جراحي نيست بلكه در مسائل ديگر است. صفري‌شالي درباره اينكه آيا كساني كه دست به عمل‌هاي زيبايي مي‌زنند صرف نظر از كيفيت اين عمل‌ها به مرحله‌اي از رضايت نسبي مي‌رسند، گفت: اين افراد اگر اعتماد به نفس لازم را مي‌داشتند اصلا دست به عمل زيبايي نمي‌زدند. هر چيزي در حالت طبيعي خودش مي‌تواند زيبا باشد. شايد در موارد نادر نياز به اين عمل‌ها باشد اما در مراحلي افزايش شديد عمل‌هاي زيبايي در اشكال مختلف نشان‌دهنده عدم اعتماد به نفس يعني رشد نكردن شخصيت فردي و اجتماعي اينگونه افراد است و به همين خاطر وقتي كه اين افراد دست به اين عمل‌ها مي‌زنند اگر مورد مقبوليت اجتماعي قرار نگيرند ممكن است به آن سطح از رضايت نرسند چون دائما منتظرند كه ديگران آنها را تاييد كنند يعني در واقع اگر اين تاييد را از ناحيه ديگران دريافت نكند، آن رضايت نسبي براي آنها حادث و حاصل نمي‌شود.
نقش صداوسيما و شبكه‌هاي اجتماعي
صفري شالي درباره نقش شبكه‌هاي اجتماعي، خانواده، نظام آموزشي، رسانه‌هاي رسمي مانند صداوسيما بر روند گرايش به عمل‌هاي زيبايي توضيح داد: تمام رسانه‌هاي اجتماعي مي‌توانند بر روند گرايش به عمل‌هاي زيبايي تاثير بگذارند. حتي شبكه‌هاي داخلي وقتي زيبايي مد و استفاده از نوع پوشش خاص و عمل‌ها را نشان مي‌دهند كه فرد قبل و بعد چه تغييراتي داشته است، مي‌توانند گرايش به عمل‌هاي زيبايي را دوچندان كنند. براي نمونه در صداوسيما فردي كه جلوي دوربين قرار مي‌گيرد ممكن است حجاب اسلامي را داشته باشد اما آن عمل‌هاي زيبايي را مي‌توانيم به راحتي مشاهده كنيم كه چقدر برخي از اين افراد در ۱۵ سانتي‌متر صورتي كه قابل مشاهده است روي ميليمتر به ميليمتر آن كار كرده‌اند و هزينه شده است. اينجا است كه فرد مي‌خواهد خود را به نمايش بگذارد و به تعبير ديگر به نمايش گذاشتن بدن اولويت پيدا مي‌كند.
وي خاطرنشان كرد: اين نوع عمل‌ها در مجموع آن نظم سلامت اجتماعي جامعه را به هم مي‌ريزد چون امروزه در واقع انجام اين عمل‌ها نشانگر يك نوع طبقه اقتصادي است. براي نمونه مي‌بينيم كه دختران جوان كه پايگاه اقتصادي پاييني دارند و مي‌بينند كه چنين اتفاقي افتاده است، احساس محروميت به آنان دست مي‌دهد يعني اين وضع يك نوع نارضايتي مدني بر اثر مقايسه اجتماعي به وجود مي‌آورد. همچنين شاهد آن هستيم برخي از طبقات اقتصادي پايين از بسياري از هزينه‌هاي خود مانند هزينه دندان يا هزينه‌هاي مربوط به سلامت يا كيفيت غذايي خود صرف نظر مي‌كنند و به عمل زيبايي روي مي‌آورند. دليل آن اين است كه اين افراد مي‌خواهند در محيط‌هاي آموزشي و در محيط‌هاي عمومي در كنار آن كساني كه اين عمل‌ها را انجام داده‌اند احساس محروميت و احساس كمتربودگي نداشته باشند. پس مي‌توان گفت نوعي اختلال در نظم اجتماعي به وجود مي‌آيد. صفري شالي اظهار كرد: برخي از هزينه‌هاي مربوط به سلامت يا كيفيت غذايي خود صرف نظر مي‌كنند تا جراحي كنند. اين افراد مي‌خواهند در محيط‌هاي عمومي در كنار آن كساني كه اين عمل‌ها را انجام داده‌اند احساس محروميت و كمتربودگي نداشته باشند.
عمل‌هاي ناشي از اعتماد به نفس پايين
شمس‌الدين آتاباي عضو سازمان نظام روانشناسي و مشاوره ايران نيز گفت: در اين زمينه، خصوصيات فردي را مي‌توان مطرح كرد مانند اعتماد به نفس پايين، تصوير بدني منفي از خود، نياز به كسب توجه و تاييد از سوي ديگران، همچنين تشويق‌كننده‌هاي بيروني مانند خانواده، دوستان، فاميل و همسر كه با مقايسه فرد و دادن بازخورد منفي مي‌توانند باعث سوق دادن فرد براي انجام عمل زيبايي شوند. در گرايش به عمل‌هاي زيبايي، تبليغات رسانه‌اي را هم بايد بسيار تاثيرگذار دانست؛ براي نمونه در سايت‌هاي پربازديد خبري، اقتصادي، اجتماعي و ... بنرهاي تبليغاتي كه در مورد عمل‌هاي زيبايي است مي‌تواند تاثيرگذار باشند. وجود تعداد زياد متخصصان فعال در زمينه عمل‌هاي زيبايي باعث رقابت و تا حدي كاهش هزينه‌ها شده است كه خود تشويق بيشتري براي انجام عمل‌هاي زيبايي است. قطعا بايد مولفه‌هاي فرهنگي و اجتماعي را ما در نظر بگيريم مثل تغيير در تعريف مفاهيم زيباشناسي يا تلاش افراد براي همانند‌سازي ظاهري با افراد مشهور.
وي گفت: عدم رضايت از وضعيت ظاهري به دلايل غيرواقعي، سردرگمي و نرسيدن به هويت منسجم و تلاش براي رسيدن به آن هويت از طريق ظاهري، مشكلات رواني مانند اضطراب و افسردگي و همچنين اختلال شخصيت به ويژه اختلال شخصيت خودشيفته، وابسته و نمايشي از جمله كاستي‌هاي رواني است كه باعث گرايش وسواس‌گونه يا افراطي به عمل‌هاي زيبايي قارچ‌گونه مي‌شوند. آتاباي همچنين اظهار كرد: در مورد رضايت بعد از عمل در ميان افراد داراي مشكلات روانشناختي، اين رضايت بسيار پايين است و متعاقبا مي‌تواند منجر به آسيب‌هاي رواني مجدد يا تشديد مشكلات رواني قبلي شود. البته امكان اينكه افراد رضايت نسبي كسب كنند وجود دارد به ويژه اگر دلايل و زمينه‌هاي رواني نداشته باشند كه باز اين خود بستگي به بازخوردهاي خانوادگي و اجتماعي دارد. آتاباي گفت: شبكه‌هاي اجتماعي به نوعي باعث افزايش اقدام به عمل‌هاي زيبايي مي‌شوند. فرايندهاي اين شبكه‌ها و برجسته كردن افرادي تحت عنوان سلبريتي يا اينفلوئنسرها و معرفي اين افراد به عنوان نمونه‌هاي موفق در زمينه‌هاي مختلف، تاثيرگذار است زيرا اغلب اين افراد عمل‌هاي زيبايي متعددي انجام داده‌اند. آتاباي در پاسخ به اينكه پيامدهاي رواني گسترش و تشديد تمايل به عمل‌هاي زيبايي در جامعه چيست؟ گفت: احساس عقب ماندن از معيارهاي جامعه براي افرادي كه توانايي مالي براي انجام اين عمل‌ها را ندارند، افزايش تعارضات خانوادگي به ويژه در ميان زوجين به دليل به هم خوردن تعادل اقتصادي يا عدم رضايت از نتيجه عمل، همچنين تشديد مشكلات رواني به دليل عدم رضايت از واقعيات و تفاوت آن با تصور نتايج عمل، صرف نظر كردن از هزينه‌هاي ضروري مرتبط با تغذيه و سلامتي جسمي از جمله پيامدهاي گسترش و تشديد تمايل به عمل‌هاي زيبايي در جامعه هستند. بايد يك نوع آموزش اجتماعي در خصوص مديريت بدن، در خصوص توانمندي افراد و نيز عزت نفس و مهارت‌هاي زندگي داده شود كه افراد بدانند واقعا تن آدمي شريف است به جان آدميت و نه همين لباس زيباست نشان آدميت. خانواده‌ها با مقايسه فرد مي‌توانند نقش منفي داشته باشند اما با رعايت مسائلي مثل عدم مقايسه فرد با ديگران، پرهيز از دادن نظرات منفي و تقويت اعتماد به نفس فرزندان و نيز داشتن توجه مثبت نامشروط به آنان زمينه لازم را مي‌توانند فراهم كند تا فرزندان مسائل مهمي‌تري را به عنوان عامل موفقيت و پذيرش اجتماعي در نظر بگيرند مانند شغل خوب و نيز جايگاه اجتماعي و اقتصادي. نظام آموزشي و ارگان‌هايي مثل صداوسيما مي‌توانند با ارايه اطلاعات بيشتر در زمينه خطرات و عوارض اينگونه عمل‌ها و به خصوص تهيه مستنداتي كه اينگونه خطرات را به تصوير بكشند قادرند در جهت آگاهي‌هاي اجتماعي قدم‌هاي بسيار موثري بردارند.
