يك پژوهشگر حكمراني ديجيتال با هشدار نسبت به تنظيم‌گري هوش مصنوعي و تشكيل شوراي جديد در اين رابطه گفت: نمي‌توان از ابهامات و نكات قابل تأمل در فلسفه وجودي تشكيل اين شورا چشم‌پوشي كرد. رضا احمدي فشاركي در گفت‌وگو با مهر در خصوص فناوري هوش مصنوعي به عنوان يكي از مهم‌ترين زمينه‌هاي علم و فناوري در جهان گفت: هرچه زمان مي‌گذرد، بيش از پيش درباره فرصت‌ها و تهديدات ناشي از فناوري هوش مصنوعي مي‌شنويم و نقش‌آفريني روزافزون هوش مصنوعي در زندگي بشريت سبب هوشيار شدن روزافزون دولت‌هاي سراسر جهان نسبت به فرصت‌ها و تهديدات ناشي از اين فناوري شده است. وي افزود: هرچند تأثيرات مثبت هوش مصنوعي بر آينده زندگي بشريت و صنايع مختلف بر كسي پوشيده نيست، اما تهديدات ناشي از آن به‌ويژه در حوزه‌هاي امنيتي سبب افزايش حساسيت كشورهاي گوناگون جهت قانونمندسازي و تنظيم‌گري هوش مصنوعي گرديده و در اين راستا، مي‌توان به صدور فرمان اجرايي كاخ سفيد درباره هوش مصنوعي (Executive Order on AI) و تصويب پيش‌نويس اوليه قانون هوش مصنوعي اتحاديه اروپا (EU AI act) اشاره كرد.
تنظيم‌گري هوش مصنوعي ابزار احتمالي قدرت‌نمايي كشورهاي غربي
پژوهشگر گروه حكمراني ديجيتال انديشكده حكمراني شريف در ادامه با اشاره به اينكه تنظيم‌گري هوش مصنوعي، ابزار احتمالي قدرت‌نمايي كشورهاي غربي است، گفت: تلاش كشورهاي مختلف براي كسب داعيه رهبري تنظيم‌گري جهاني هوش مصنوعي در جهان، شاهدي بر اهميت قابل توجه اين فناوري پيشرفته براي حاكميت‌هاي سراسر جهان است. وي افزود: تلاش كشورهاي غربي در راستاي تنظيم‌گري هوش مصنوعي از جمله هم‌افزايي كشورهاي اتحاديه اروپا به‌ويژه در ذيل مثلث آلمان- فرانسه- ايتاليا، ميزباني نشست بين‌المللي ايمني هوش مصنوعي توسط انگليس به‌همراه صدور اعلاميه بلچلي در پايان آن مبني‌بر توافق ۲۸ كشور در راستاي تنظيم‌گري هوش مصنوعي و همچنين ملاقات كاملا هريس (معاون اول رييس‌جمهور امريكا) با مدعوين برجسته نشست مذكور در سفارت امريكا در لندن، شهودي بر اهيمت مضاعف اين فناوري به عنوان يكي از ابزارهاي احتمالي قدرت‌نمايي قدرت‌هاي جهان از جمله كشورهاي اروپايي، بريتانيا و امريكاست. به گفته وي البته لازم است به نقش چين و پيشتازي سريع آن در هوش مصنوعي هم به عنوان يكي از عوامل افزايش نگراني‌هاي كشورهاي غربي درباره اين فناوري اشاره كرد. احمدي همچنين بر لزوم توجه حاكميت و دولت تاكيد كرد و افزود: شايد فناوري هوش مصنوعي يكي از موضوعات روز و مهمي نباشد كه كشور ما با آن دست‌وپنجه نرم مي‌كند، اما قطعاً فرصت‌هاي بسيار خوبي در افق پيش رو به ارمغان مي‌آورد و در عين حال مي‌تواند منتج به تهديدات گوناگوني در زمينه‌هاي مختلف گرديده و در آينده براي كشور خطرآفريني كند. لذا در ذيل فرمايشات مقام معظم رهبري، بسترسازي و ايجاد زيرساخت‌هاي سخت‌افزاري و نرم‌افزاري فناوري‌هاي پيشرفته از جمله هوش مصنوعي از اهميت بسيار زيادي برخوردار است. پژوهشگر گروه حكمراني ديجيتال انديشكده حكمراني شريف گفت: در همين راستا، اقدام دولت در توجه به اين فناوري با تشكيل شوراي ملي راهبري هوش مصنوعي تحسين‌برانگيز بوده و مضاف بر آن، تشكيل اين شورا در ذيل معاونت علمي، فناوري و اقتصاد دانش‌بنيان رياست‌جمهوري كه ماهيتاً از منظر نهادي به عنوان يك نهاد حمايت‌كننده و تسهيلگر و نه يك نهاد تنظيم‌گر شناخته مي‌شود، جاي تقدير دارد. حمدي فشاركي با اشاره به نگاه نقادانه به تشكيل شوراي ملي راهبري هوش مصنوعي گفت: البته نمي‌توان از ابهامات موجود و نكات قابل تأمل در فلسفه وجودي تشكيل اين شورا چشم‌پوشي نمود از جمله جايگاه قانوني است كه اين سوال پيش مي‌آيد كه آيا تشكيل شوراي ملي راهبري هوش مصنوعي از منظر قانوني مغاير با دستور مقام معظم رهبري مبني‌بر انحلال شوراهاي موازي با شوراي عالي فضاي مجازي به‌منظور تحكيم جايگاه فراقوه‌اي، موقعيت‌محوري و كانوني شوراي عالي نيست؟ آيا تأسيس شوراي ملي راهبري هوش مصنوعي در تعارض با وظايف شوراي عالي به عنوان نهاد فراقوه‌اي نبوده و علاوه بر تشديد تشتت نهادي در حوزه فناوري اطلاعات، به ادعاي ناكارآمدي شوراي عالي دامن نمي‌زند؟
نگاه توسعه‌اي دولت
به فناوري هوش مصنوعي
وي با اشاره به اينكه از ديگر نكات قابل تأمل در تشكيل شوراي ملي راهبري هوش مصنوعي هدف تأسيس است افزود: اعطاي ماموريت تشكيل شورا به معاونت علمي را مي‌توان به فال نيك گرفت و بيانگر نگاه توسعه‌اي دولت به فناوري پيشرفته هوش مصنوعي به عنوان هدف اصلي تشكيل اين شورا قلمداد نمود. اما به نظر مي‌آيد هدف اصلي و اول دولت از تشكيل اين شورا، متمركزسازي و ايجاد يك بستر واحد براي همفكري درباره هوش مصنوعي بوده و چه بسا تأسيس شورا درباره هوش مصنوعي گرچه سبب جلوگيري از موازي‌كاري‌هاي احتمالي مي‌شود، ليكن احتمالاً راهبرد موثري جهت ايجاد بسترهاي لازم براي توسعه داخلي اين فناوري نخواهد بود. احمدي‌فشاركي تصريح كرد: اگر هدف دولت از تشكيل اين شورا تمركز بر توسعه فناوري در داخل كشور است، چرا اين امر را از طريق تأسيس نهاد ديگري در ذيل ساختار فعلي معاونت علمي پيگيري ننموده است؟ به‌طور كلي، ساختارهاي شورايي عملاً منجر به تعلل در تصميم‌گيري، افزايش مطالبات بخشي، هم‌افزايي و تشديد رويكردهاي تضييقي دستگاه‌هاي مختلف مي‌شود و در نهايت به غلبه رويكردهاي تنظيم‌گرانه و حتي امنيتي مي‌انجامد. لذا تأسيس اين نهاد در ذيل ساختار شورايي مي‌تواند بيانگر نگاه تنظيم‌گري و نه نگاه توسعه تكنولوژيكي دولت به فناوري هوش مصنوعي باشد. وي به تركيب اعضاي شورا اشاره كرد و گفت: علاوه بر تأثير ساختار شورايي در جهت‌دهي سازمان‌ها به امر تنظيم‌گري، حضور نهادهاي نظامي در تركيب اعضاي اين شورا مي‌تواند به اين گزاره دامن بزند كه دولت به فناوري هوش مصنوعي بيشتر به عنوان يك موضوع خطرآفرين و امنيتي نگاه كرده و در مقايسه با نگاه توسعه تكنولوژيكي به هوش مصنوعي، تمركز بيشتري در بحث تنظيم‌گري هوش مصنوعي دارد.
چند توصيه به معاونت علمي
احمدي فشاركي در ادامه گفت: توصيه مي‌شود معاونت علمي از تجارب قبلي ساختارهاي شورايي در كشور عبرت گرفته و ضمن همگرايي و هماهنگي در قالب شورا، با دقت و وسواس فراوان، در راستاي جهت‌گيري توسعه‌اي شوراي ملي راهبري هوش مصنوعي گام بردارد. همچنين ضروريست معاونت علمي، رويكردي شبيه به ساير بخش‌هاي ستادي فعال در معاونت علمي براي اين شورا تعريف كرده و از حركت شورا به‌سمت ساختارهايي همچون شوراي عالي فضاي مجازي يا دبيرخانه شوراي عالي انقلاب فرهنگي اجتناب كند.
