زمینه‌سازی برای حضور بانک‌های خارجی در ایران
گروه بانک و بیمه علی فیروزی
حضور بانک‌های خارجی در عرصه بانکداری ایران، به دو صورت تاسیس بانک خارجی با 100درصد سهام سرمایه‌گذار خارجی یا مشارکت بانک خارجی با بانک ایرانی و خرید بخشی از سهام بانک ایرانی توسط بانک خارجی امکان‌پذیر است.
به گزارش «تعادل»، اخیرا، مسوولان بانک مرکزی با اشاره به ارائه لایحه‌یی از سوی دولت به مجلس برای پذیرش بانک‌های خارجی اعلام کرده‌اند که در صورت تصویب این لایحه در مجلس، بانک‌های خارجی می‌توانند 40درصد سهام بانک‌های ایرانی را خریداری نمایند.
اما این پرسش مطرح است که آیا این 40درصد باعث تشویق و ایجاد انگیزه در بانک‌های خارجی خواهد شد و آنها را متقاعد خواهد کرد که می‌توانند با 40درصد سهام بانک‌های ایرانی بر روند بانکداری و بهبود خدمات و ارائه سرمایه‌گذاری‌های جدید اثرگذار باشند یا خیر؟
برخی کارشناسان می‌گویند که اگر 5عضو هیات‌مدیره برای یک بانک ایرانی در نظر بگیریم و 40درصد سهام بانک خارجی شامل 2عضو هیات‌مدیره و 60درصد سهام بانک ایرانی شامل 3عضو هیات‌مدیره باشد، در تصمیم‌گیری‌ها و تعیین مدیرعامل و رییس هیات‌مدیره و طرح‌های بزرگ عمرانی، طرف ایرانی با 60 درصد سهام و 3رای خود از طرف خارجی پیش خواهد افتاد و این موضوع ممکن است باعث کاهش انگیزه بانک خارجی شود.
لذا برای رفع این موارد و جلب سرمایه‌گذاری خارجی در شرایط کنونی اقتصاد کشور که به سرمایه‌های فراوان در صنعت نفت و گاز و... نیازمند است، ضروری است که قوانین و مقررات به شکل‌های مختلف سرمایه‌گذاری خارجی را تشویق کند.
همچنین می‌توان از طریق قوانین و مقررات منطقه آزاد نسبت به حضور بانک‌های معتبر جهان یا خرید کامل بانک‌های ایرانی توسط بانک‌های خارجی معتبر امیدوار بود. در این زمینه در کنار اخبار مختلفی که از حضور شرکت‌های فولکس‌واگن و رنونیسان برای خرید سهام ایران‌خودرو، سایپا و پارس‌خودرو شنیده می‌شود، اخباری نیز در مورد حضور بانک‌های بزرگ مانند HSBC و خرید بانک‌های ایرانی شنیده شده است. بر این اساس، در روزها و ماه‌های آینده موضوع حضور بانک‌های خارجی در ایران، به یکی از مسائل محوری و مهم اخبار حوزه بانکداری کشور تبدیل می‌شود.
حضور با 100 درصد سهام
ولی‌الله سیف در جلسه هیات نمایندگان اتاق بازرگانی و صنایع و معادن تهران با اشاره به تهیه لایحه‌یی از سوی دولت برای فعالیت بیشتر بانک‌های خارجی در ایران، گفت: این موضوع در راستای اصلاح قانون بانکداری در دولت تصویب شده و قرار است به صورت لایحه به مجلس ارائه شود. این لایحه اجازه می‌دهد ۱۰۰درصد سرمایه خارجی در تاسیس یک بانک وارد شده و در عمل بانک‌های خارجی در ایران فعالیت خود را آغاز کنند.
شراکت با ایرانی‌ها
رییس‌کل بانک مرکزی افزود: البته بانکداران خارجی ترجیح می‌دهند که شریک ایرانی داشته باشند تا بتوانند به سهم بازار بانکی داخلی نیز دسترسی مناسبی بیایند.
وی تصریح کرد: درخصوص ایجاد بانک خارجی در مناطق آزاد و نیز ایجاد شعب در این مناطق هیچگونه محدودیتی وجود ندارد و تنها محدودیت‌ها برای سرزمین اصلی است که آن هم برای راه‌اندازی شعبه محدودیتی مشاهده نمی‌شود.
ولی‌الله سیف در نشست مشترک دولت و بخش خصوصی با حضور معاون اول رییس‌جمهور و تیم اقتصادی گفت: براساس قانون، بانک‌های خارجی می‌توانند به صورت مشترک 40درصد سهام بانک‌های ایرانی را داشته باشند و خود سرمایه‌گذاران خارجی نیز علاقه‌مند هستند که با بانک‌هایی کار کنند که یک طرف آن ایرانی باشد.
در این رابطه با شاهین شایان‌آرانی کارشناس بانک و بازار سرمایه و عضو هیات امنای مرکز تحقیقات بانک توسعه اسلامی و عبدالرضا امیرتاش کارشناس بانکی و عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی گفت‌وگویی انجام داده‌ایم و نظر آنها را در مورد زمینه‌سازی برای حضور بانک‌ها و سرمایه‌گذاران خارجی جویا شدیم.
به نظر شما مزایای ورود بانک‌های خارجی به ایران چیست؟ آیا حضور بانک‌های خارجی می‌توانند زمینه‌سازی جذب سرمایه‌های خارجی به ایران باشند؟
امیرتاش: ورود سرمایه‌های خارجی به هر کشوری می‌تواند از نظر اقتصادی، منافع زیادی را برای آن کشور داشته باشد کمااینکه اگر بانک‌های خارجی در ایران شعبه تاسیس کنند یا با بانک‌های داخلی در سهامشان شریک شوند، درکنار ورود سرمایه به کشور، تکنولو‍ژی بانکی وارد ایران می‌شود و این باعث پیشرفت در خدمات بانکی خواهد شد. اقبالی که بانک مرکزی برای تاسیس و مشارکت بانک‌های خارجی نشان داده، اقبالی دوطرفه است که کشورهای جهان برای برقراری روابط اقتصادی با ایران در دوران پس ازتحریم نشان داده‌اند و مهم‌تر از همه بخش‌های اقتصادی، این بانک‌ها هستند که قبل از همه می‌خواهند در این فرآیند نقشی داشته باشند.
از طرفی اختصاص 40درصد سهام بانک ایرانی به شرکای خارجی آنها را در سرمایه‌گذاری و سود در اقلیت قرار می‌دهد و کسی که 60درصد سهام را دراختیار دارد، حاکم بر بخش تصمیم‌گیری و سرمایه‌گذاری است. از طرف دیگر این زیان در تقسیم سود و سهام برای سرمایه‌گذاران خارجی عدم ثبات و امنیت را به وجود می‌آورد و طبق این اصل در سرمایه‌گذاری که سرمایه ترسو است و سرمایه جایی می‌رود که امنیت داشته باشد. بنابراین ما باید برای سرمایه‌گذاران خارجی این امنیت و ثبات را تامین کنیم و به آنها اطمینان دهیم که سرمایه‌شان را خطری تهدید نمی‌کند.
براین اساس، باید محدودیت خرید 40درصد سهام بانک ایرانی توسط بانک خارجی را برطرف کنیم و اجازه دهیم که بانک خارجی با توان و تعلق و انگیزه بیشتری حضور یابد و خود را در سرنوشت و تصمیم‌گیری‌ها شریک احساس کند.
دولت در این راستا چه اقداماتی را می‌تواند در دستور کار خود قرار دهد که سرمایه‌گذاران خارجی ترغیب به سرمایه‌گذاری در ایران شوند؟
امیرتاش: دولت باید قوانین و لوایحی را در سطح دولت و مجلس به تصویب برساند درجهت حفظ امنیت سرمایه‌های خارجی و سود‌های آن و همچنین اگر اقتصاد داخلی ایران ثبات و دوام پیدا کند آنها بیشتر ترغیب می‌شوند به سرمایه‌گذاری.
همه آنها به هرحال این چشم‌انداز را دارند که پس از تحریم، گشایش‌های زیادی در اقتصاد ایران روی خواهد داد و فعالیت‌های زیادی شکل خواهد گرفت و کشورهای زیادی به ایران خواهند آمد برای سرمایه‌گذاری بنابراین بین این کشور‌ها هم در بازار اقتصادی ایران مخصوصا درحوزه بانکداری رقابت زیادی شکل خواهد گرفت.
براین اساس مشخص است که دولت باید به بهبود فضای کسب‌وکار، حقوق مالکیت، امنیت بخش خصوصی و مالکیت خصوصی و سرمایه‌گذاری خارجی توجه نشان دهد تا سرمایه‌گذار خارجی بازار ایران را امن ارزیابی کند.
به نظر شما آیا بانک‌ها و کشورهای خاصی بعد از لغو تحریم‌ها در اولویت قرار می‌گیرند تا کارایی بیشتر و هماهنگی و تطابق بیشتری با بانک‌های ایرانی داشته باشند؟
امیرتاش: به نظر من بانک‌های اروپایی در اولویت هستند چون همه آنها درحد استاندارد بالای بانکداری جهان هستند و تجربه همکاری با ایران را نیز داشته‌اند.
مساله اصلی آنها ایجاد فضای رقابتی و کسب‌وکار مناسب است و آنها به دنبال دریافت حمایت ازسوی دولت ایران یا دولت‌های اروپایی نیستند و موضوع مهم ایجاد فضای کسب‌وکار مناسب و رقابت است تا بتوانند براساس استانداردها و اصول رقابت بانکی کار کنند.
جناب شاهین شایان‌آرانی به عنوان کارشناس بانکی و بازار سرمایه که تجربه کار در بانک‌های خارجی را داشته‌اید، لطفا به این پرسش پاسخ دهید که آیا شعب بانک‌های ایرانی درخارج کشور می‌تواند زمینه‌ساز جذب سرمایه‌گذاران و بانک‌های خارجی در ایران باشند؟
شایان‌آرانی: در این زمینه دو راهکار وجود دارد. یکی اینکه بانک‌های خارجی در این شعبه ایجاد کنند و به صورت مستقل کار کنند یا اینکه به صورت سهامدار یک بانک ایرانی و با مشارکت طرف ایرانی شروع به کار کنند.
اگر روش اول مورد متوجه باشد، آن بانک خارجی با استفاده از برند و نام تجاری و سلیقه و روش خودش در ایران شروع به کار خواهد کرد.
در روش دوم بانک خارجی تحت تاثیر محیط بانکداری ایران و بانک‌های ایرانی و با مدیریت یک بانک داخلی ایرانی فعالیت خواهد کرد.
در هر دوحالت این بانک‌های خارجی به ارائه خدمات بانکی مشغول خواهند شد.
اما باید توجه داشته باشیم که قبل از همه اینها مهم ایجاد فضای کسب‌وکار مناسب، با ثبات، پایدار و شفاف و همراه با رونق است.
بازگشایی شعب خارجی باید به صورت موازی با بهبود کسب‌وکار پیش برود زیرا هر دو لازم و ملزوم یکدیگرند. یعنی درعین حال که به دنبال جذب بانک‌ها و سرمایه‌گذار خارجی هستیم، باید به بهبود فضای کسب‌وکار ایران توجه کنیم و فضای کسب‌وکار رقابتی، کاهش مقررات دست‌وپاگیر و... را به پیش ببریم و مشوق‌های لازم برای سرمایه‌گذار خارجی را ارائه دهیم.
در مورد اول یعنی ایجاد بانک خارجی، باید ابتدا زمینه‌های جذب سرمایه‌گذاری خارجی، اعلام نیاز و بسترسازی را فراهم کنیم تا مشخص شود که بانک خارجی درکجا باید سرمایه‌گذاری کند و بانک خارجی از این طریق تشویق شود و توجیه اقتصادی برای حضور خود در اقتصاد ایران را داشته باشد.
زمانی می‌توانیم به جذب سرمایه‌گذار خارجی بپردازیم و در این مسیر موفق باشیم که ابتدا زمینه‌ها و بسترهای لازم را ایجاد کرده و برای جذب سرمایه خارجی تعریف مشخصی ارائه دهیم که مثلا در بخش صنعت، نفت و گاز، بانکداری، بیمه و... نیازمند جذب سرمایه‌گذار خارجی هستیم و مثلا چند میلیارد دلار سرمایه خارجی نیاز داریم و...
همچنین بانک خارجی زمانی در بانک ایرانی سرمایه‌گذاری می‌کند که از سوددهی و عملکرد مثبت بانک داخلی مطمئن باشد و اگر در بین بانک‌های ایرانی، بانک‌های دارای استاندارد بالا و عملکرد مثبت و شفاف را شاهد نباشد، تمایل به همکاری و خرید سهام زیر 50درصد نخواهد داشت.
چگونه می‌توان اطمینان خاطر به شعب بانک خارجی داد تا توجیه اقتصادی داشته باشند و تمایل به حضور در ایران پیدا کنند؟
شایان‌آرانی: در این زمینه چند شاخص مهم باید مورد توجه باشد، اول کاهش نرخ تورم است که بهترین نرخ در این زمینه نرخ تورم زیر 10درصد است و هرچه نرخ تورم روبه کاهش باشد، انگیزه و تمایل بیشتری در بین بانک‌های خارجی ایجاد می‌شود. همچنین یکسان‌سازی نرخ ارز، از شاخص‌های مهم است زیرا با نوسان نرخ ارز، محاسبه هزینه فایده و سود طرح‌های اقتصادی و صنعتی مشکل می‌شود اما در شرایط ثبات نرخ ارز، هزینه‌های داخلی و خارجی برای بانک خارجی قابل محاسبه و اندازه‌گیری خواهد بود و احساس با ثبات بودن نرخ‌ها مساله مهمی در سرمایه‌گذاری خارجی و فعالیت بانک خارجی است.
همچنین کاهش نرخ بیکاری و افزایش اشتغال به معنای بهبود رونق اقتصادی و رشد اقتصادی ایران است و این رونق و کاهش نرخ بیکاری، عملا باعث رشد درآمد سرانه و تقاضا برای خدمات بانکی و خدمات سرمایه‌گذاری است و هرچه این رونق و شاخص‌ها بهتر باشد، بانک خارجی نسبت به آینده بانکداری و سرمایه‌گذاری در ایران امیدوارتر است.
پویایی نسبی اقتصاد داخلی، ارائه شاخص‌های بهبود یافته از فضای کلان، بازارهای پول، کالا، سرمایه و کار، بورس و... در یک‌سال‌ونیم آینده، باعث جلب بیشتر بانک‌های خارجی به ایران خواهد شد.
