یکی از مشکلات همیشگی صنعت پتروشیمی نرخ خوراک بوده است. به نظر می‌رسد باید با یک فرمول منعطف که هم به نفع درآمدهای دولت باشد و هم صنعت پتروشیمی، این مشکل را حل کرد.
نرخ خوراک یکی از مشکلات عدیده صنعت پتروشیمی است. در دولت‌های قبل با نرخ خوراک ارزان از پتروشیمی‌ها حمایت شده بود، اما اتفاقی که در سال‌های اخیر و در سال‌های پایانی دولت دوازدهم و سال ابتدایی دولت سیزدهم رخ داد واقعی‌سازی نرخ خوراک بود، البته واقعی‌سازی نرخ خوراک و افزایش درآمد دولت از این راه اتفاق بدی نیست و می‌تواند به درآمدهای دولت بیفزاید، اما نکته اینجاست که این اتفاق باید به صورت کارشناسی رخ دهد تا مشکلی بر مشکلات صنعت پتروشیمی کشور اضافه نکند.
سود پتروشیمی‌ها بالاست؟
برخی از سیاست‌گذاران اقتصادی معتقدند سود پتروشیمی‌ها بالای 35 درصد است و در برخی موارد به 50 درصد نیز می‌رسد، در نتیجه نیازی نیست دولت نگاه حمایتی به صنعت پتروشیمی داشته باشد و باید به این صنعت با نگاه درآمدی بنگرد. البته نگاه درآمدی دولت به صنعت پتروشیمی تا زمانی که این صنعت سود معقولی داشته باشد، مشکلی ایجاد نمی‌کند. برآوردهای صورت مالی صنعت پتروشیمی نشان می‌دهد آنگونه که گفته می‌شود خبری از سود بالای این صنعت نیست و واقعیت چیز دیگری است. مهر در زیر چند پتروشیمی را از نگاه سود و زیان بررسی کرده است.
مجلس به دنبال فرمولی سودآور برای نرخ خوراک عزت‌الله اکبریتالارپشتی رییس کمیسیون صنایع و معادن مجلس در گفت‌وگو با خبرنگار مهر تصریح می‌کند: انجمن کارفرمایان پتروشیمی به ویژه پتروشیمی‌های تولید‌کننده متانول -در نامه‌ای که به کمیسیون صنایع ارجاع شده است- نسبت به افزایش قیمت خوراک معترض بودند.
در نامه این انجمن تصریح شده است که افزایش قیمت خوراک متانول می‌تواند عاملی برای افزایش قیمت تولید باشد، چراکه اکنون قیمت خوراک ۷ هزار تومانی با احتساب عوارض به ۵۰۰/۸ تومان و سوخت نیز از ۳ هزار تومان به ۵ هزار تومان رسیده است. رییس کمیسیون صنایع و معادن مجلس گفت: صاحبان این صنایع می‌گویند در هر تن متانول تولیدی باید عملا ۶۵ الی ۱۰۰ دلار مازاد تولید پرداخت کنند و ادامه این افزایش قیمت‌ها، تولیدکنندگان را با مشکل جدی مواجه خواهد کرد.
قیمت شناور در خوراک راه‌حل مشکل خوراک پتروشیمی‌ها
اکبریتالارپشتی درباره نرخ خوراک گفت: از طرفی در قانون الحاق موادی به قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت (۲)، روش تعیین قیمت خوراک مشخص شده است. انجمن کارفرمایان صنایع پتروشیمی خواستار صدور بخشنامه‌ای براساس قانون مذکور هستند مبنی بر اینکه قیمت خوراک ثابت نباشد، بلکه قیمتی شناور از طریق وزارت نفت تعیین شود. وی افزود: کمیسیون صنایع در حال پیگیری این درخواست از طریق ریاست مجلس یعنی آقای قالیباف است تا موضوع در جلسه سران قوا پیگیری شود. رییس کمیسیون صنایع و معادن مجلس خاطرنشان کرد: کمیسیون صنایع حل این مساله را پیگیری می‌کند، چراکه باید جلوی ضرر صنایع گرفته شود و همچنین هیچ واحد صنعتی اعم از پتروشیمی و غیر‌پتروشیمی نیز نباید تعطیل شود.
اعتراض جدی کارفرمایان صنعت پتروشیمی به نرخ خوراک
احمد مهدوی‌ابهری دبیرکل انجمن کارفرمایی پتروشیمی در گفت‌وگو با خبرنگار مهر با اشاره به نامه‌ای که طی روزهای گذشته به وزیر اقتصاد ارسال شده، گفت: با توجه به اینکه وزارت اقتصاد مسوول رصد کلان اقتصادی کشور است و امسال، سال رشد تولید است مسوولیت اینکه اکنون چه میزان رشد تولید اتفاق افتاده در این وزارتخانه نسبت به سایر وزارتخانه‌ها بیشتر است. وی ادامه داد: عدم مشورت با پتروشیمی‌ها در نامه‌ای که به آقای خاندوزی ارسال شد، مطرح شد که پیش از آن ما هشدارهایی مبنی‌بر اینکه کسری بودجه عاملی برای افزایش قیمت خوراک نشود، داده بودیم، زیرا برای تامین منابع تبصره ۱۴ راه‌های دیگری هم وجود دارد. افزایش نرخ گاز، سوخت و خوراک راه‌حل کسری بودجه نیست. به گفته مهدوی‌ابهری، وزیر اقتصاد گفته کارشناسان اقتصادی دولت نظر بر اجرای فرمول دارند، در حالی که ما می‌گوییم فرمول مساوی با اجرای قانون است که قانون الحاق ۲ در سال ۹۳ نوشته شده است.
وی ادامه داد: نرخ خوراک را بر مبنای جهانی و منطقه حساب کنند، زیرا اکنون نرخ خوراک در امریکا ۵/۸ سنت و در منطقه ۱۰ سنت است، در صورتی که برای ما با دلار ۲۸ هزار و۵۰۰ تومانی، ۲۸ سنت می‌شود و با دلار ۳۷ هزار و ۵۰۰ تومانی نزدیک به ۲۱ و نیم سنت می‌شود که با چنین قیمت‌گذاری امکان رقابت در بازار جهانی وجود ندارد. ما هیچ‌گونه رانتی نمی‌خواهیم. قیمتی بر مبنای قطر و کشورهایی از این دست تعیین کنید. به گفته مهدوی‌ابهری وزارت نفت مکلف است قیمت را به‌گونه‌ای تعیین کند که منجر به جذب سرمایه شود. وی ادامه داد: توسعه زنجیره، ام‌تی‌‌و، ام‌تی‌پی به سرمایه‌گذاری‌های کلان و گواهینامه نیاز دارد. ضمن آنکه تکمیل زنجیره به پول و زمان نیز نیاز دارد.
فرمول قیمت‌گذاری شناور و حمایت از سرمایه‌گذاری خرد و کلان
یکی از مواردی که می‌تواند سرمایه‌گذاری در این شرکت‌ها را تسهیل کند، بازار سرمایه است و این شرکت‌ها می‌توانند با راهکارهای مختلف اعم از افزایش سرمایه، تولید را افزایش دهند. ایجاد یک فرمول شناور می‌تواند امنیت سرمایه‌گذاری خرد و کلان را در این شرکت افزایش دهد.
نوید رجایی کارشناس بازار سرمایه درباره آخرین وضعیت بازار سرمایه و انتشار نامه‌های قدیمی از نرخ خوراک پتروشیمی و شایعات این روزها درباره وضعیت نرخ خوراک به مهر گفت: یکی از سخت‌ترین راه‌های سرمایه‌گذاری بورس ایران است. در صورتی که آقایان مسوول به دنبال جذب سرمایه‌گذاری خارجی هستند هر روزه شاهد اوج‌گیری فرار سرمایه هستیم. رجایی افزود: اگر نگاهی به بازارهای خارجی داشته باشیم متوجه خواهیم شد که هر نوسانی یک دلیل علمی پشت خود دارد، اما در بازار سرمایه ایران یک تحلیلگر و یک سرمایه‌گذار جدا از تحلیل، اگر رانت اطلاعاتی نداشته باشد، با شکست و ضرر مواجه خواهد شد.
به عنوان مثال یکسری تصمیم‌ها در ۱۷ اردیبهشت گرفته می‌شود و دقیقا در همان روز به علت‌های واهی بورس شروع به ریزش می‌کند. این کارشناس بازار سرمایه تشریح کرد: بعد از چند روز جزییاتی از تصمیم آشکار می‌شود و آنچه پنهان است، پیدا شده و اطلاعاتی راجع به خودرویی‌ها منتشر می‌شود و بعد از یک ماه اطلاعات دیگری راجع به پتروشیمی‌ها جو بازار را برهم می‌زند. رجایی در پایان گفت: در چنین شرایطی تصمیم‌گیری بسیار سخت است، چراکه ریسک در سطح بالایی قرار می‌گیرد و عرضه بر تقاضا غلبه می‌کند و این نکته بسیار منفی بازار است و دلیل قرمزی بورس دقیقا همان چیزی است که مشاهده می‌کنیم.
بنابراین اگر قرار است نرخ خوراک به قیمت جهانی باشد باید نوسانات رو به پایین باشد و کاهش قیمت جهانی نیز در آن لحاظ شود و حمایت‌های دیگری اعم از حمایت‌های ارزی توسط بانک مرکزی از پتروشیمی‌ها شود. نکته مهم دیگر این است که استهلاک در صنعت پتروشیمی به خوبی دیده نمی‌شود و سیاست‌گذار با شرایط سودآوری بالا به پتروشیمی‌ها سختگیری می‌کند، اما مهم‌ترین عامل در شرایط فعلی ایجاد راهکار برای خروج زیان و توقف سوددهی صنعت پتروشیمی است که باید با گفت‌وگوی مشترک دولت و فعالان صنعت پتروشیمی این مشکل حل شود. موضوع بعد ایجاد یک فرمول قیمت‌گذاری واحد برای صنعت پتروشیمی است که نرخ جهانی خوراک و قیمت ارز باید در آن به درستی دیده شود تا هم دولت از این راه منتفع شود و هم صنعت پتروشیمی و هم سهامداران در بازار سرمایه.
نکته آخر حرکت به سمت ایجاد زنجیره ارزش است، یعنی باید مدل‌های تولید قدیمی و استهلاک‌محور اصلاح شود و با ارزیابی درست از بازار فروش با کمترین هزینه بیشترین برآورد را داشته باشد. در بررسی جزئی صورت مالی سه پتروشیمی تفاوت‌ها در مدیریت و ارزش افزوده مشخص شد و اینگونه نیست که تمام مشکل صنعت پتروشیمی نرخ خوراک باشد، بلکه ایجاد یک زنجیره ارزش بسیار مهم است.
