بحث متناسب‌سازی حقوق بازنشستگان سازمان تامین اجتماعی سال‌هاست که به یکی از مطالبات اولیه مستمری‌بگیران این سازمان (به ویژه مشمولان مستمری‌بگیر سایر سطوح) بدل شده است.
بسیاری از فعالان حقوق بازنشستگان بر این باور هستند که سازمان تامین اجتماعی نسبت به این مساله یک وظیفه قانونی دارد اما این سازمان گاه نگاهی متفاوت‌تر به این موضوع داشته و دربرابر اجرای متناسب‌سازی سکوت کرده و تعلل‌های طولانی انجام می‌دهد. حاتم شاکرمی، معاون سابق روابط کار وزارت کار و کارشناس امور کار و تامین اجتماعی درباره فلسفه متناسب‌سازی حقوق بازنشستگان تامین اجتماعی گفت: واقعیت این است که متناسب‌سازی حقوق مستمری بازنشستگان یک تکلیف قانونی برای جبران افت مستمری آنها نسبت به سال برقراری مستمری بازنشسستگان است.
این تکلیف قانونی باید در مورد کلیه احکام بازنشستگانی که تا پایان برنامه ششم توسعه صادر شده و مستمری آنها برقرار شده است، اعمال شود؛ این درحالی است که متاسفانه هنوز سازمان تامین اجتماعی (علیرغم وجود مصوبات) قانونی نسبت به اجرای کامل این وظیفه قانونی خود (در کنار اجرای ماده ۹۶ قانون تامین اجتماعی) اقدام نکرده است. لذا درخصوص متناسب‌سازی مستمری بازنشستگان تامین اجتماعی به دلیل اینکه در متناسب‌سازی سال‌های ۱۳۹۹ و ۱۳۹۸ صد در صد عمل نشده است؛ در واقع در بحث متناسب‌سازی سازمان ۷۵ درصد از کل آن را انجام داده و در مورد بازنشستگان سال‌های ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱ به جز حداقل‌بگیران سال ۱۴۰۰ هنوز اصلا این تکلیف را انجام نداده است.
تکالیف قانونی سازمان در راستای متناسب‌سازی
او افزود: همانطور که در بیان مطالبات بازنشستگان تامین اجتماعی و نمایندگان‌شان بارها مطرح شده، سازمان تامین اجتماعی در بند (ب) ماده ۱۲ قانون برنامه ششم توسعه مکلف شده است که مطابق قوانین مربوطه در طول اجرای برنامه ششم، حقوق بازنشستگان و مستمری‌بگیران را برای جبران افت میزان مستمری آنها متناسب‌سازی کند. در بند (ب) بخشنامه ۱/۷۶ سازمان تامین اجتماعی با موضوع متناسب‌سازی مرحله دوم حقوق مستمری بگیران (به تاریخ ۲۲ /۲/ ۱۴۰۰ و به شماره ۱۳۴۵/۱۴۰۰/۱۰۰) متناسب‌سازی حقوق کلیه مستمری بگیرانی که پرونده آنها فعال بوده و همچنین افرادی که تا پایان برنامه ششم توسعه مستمری آنها برقرار می‌شود (و به ویژه بند ۴ این بخشنامه که طبق آن متناسب‌سازی برای افرادی که مستمری آنها در سال ۱۴۰۰ یا تا پایان برنامه ششم برقرار خواهد شد)، مورد تاکید قرار گرفته است. شاکرمی خاطرنشان کرد: به دلیل اینکه برنامه ششم توسعه در سال ۱۴۰۱ تمدید شده افرادی که در سال ۱۴۰۱ هم بازنشسته شدند مشمول متناسب‌سازی مستمری خود می‌شوند اما متاسفانه سازمان تامین اجتماعی به جز در مورد حداقل‌بگیران سال ۱۴۰۰، متناسب‌سازی را برای ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱ اعمال نکرده است.
متناسب‌سازی وظیفه است لطف نیست
معاون سابق روابط کار وزارت کار و کارشناس امور کار و تامین اجتماعی در بخش دیگری از سخنانش گفت: متاسفانه بر خلاف آن چیزی که در میان برخی مدیران سازمان و سایر مسوولان مطرح است و به گونه‌ای صحبت می‌شود که انگار متناسب‌سازی یک هدیه یا مزایای جانبی از طرف سازمان به بازنشستگان است باید گفت که یک تکلیف قانونی است و از نظر حقوقی متناسب‌سازی یک «حق مُکتسِبه» برای کلیه مستمری‌بگیران تا پایان سال ۱۴۰۱ است که متاسفانه سازمان به‌طور کامل برای بازنشستگان در دو سال گذشته آن را اجرا نکرده است و باید به اجرای قانون تن دهد.
شرایط متناسب‌سازی در سال ۱۳۹۹
او افزود: اساسا متناسب‌سازی جبران ضریب افت مستمری در زمان برقراری است که می‌شود اینطور توضیح داده شود:
۱) اعاده سطح مستمری نسبت به زمان برقراری یا همان جبران ضریب افت مستمری که در زمان برقراری مستمری به نسبت حداقل دستمزد به مستمری زمان محاسبه (به نسبت خود حداقل دستمزد) به دست می‌آید. در پایان ضریب به دست آمده ضربدر حداقل دستمزد زمان اجرا می‌شود. اکنون سازمان تامین اجتماعی تنها ۷۵ درصد از آن را اجرا کرده و ۲۵ درصد آن باقی مانده که اولین نقص عملکرد سازمان در این زمینه است.
۲) حداقل پرداختی به کلیه حداقل‌بگیران، با ۳۰ سال سابقه مصوب شد و حداقل‌بگیران با ۲۰ سال سابقه و کمتر، و به ازای هر سال مازاد بر ۳۰ سال تا سقف ۳۵ سال مصوب شد.
۳) تفاوت تطبیق تا ۵۰ درصد مستمری اسفندماه سال برقراری: یعنی یکی از آیتم‌های متناسب‌سازی تفاوت تطبیق تا ۵۰ درصد مستمری اسفندماه همان سال برقراری که کمتر از آن نباشد و بالای ۱۰۰ درصد مستمری اسفند سال برقراری هم نباشد.
۴) افزایش کمک معیشتی و مسکن و افزایش هزینه عائله‌مندی که یکسان‌سازی مبلغ آن با بازنشستگان و مستمری‌بگیران سایر دستگاه‌های اجرایی منظور شده است.
۵) مشمولیت متناسب‌سازی براساس قانون و بخشنامه‌های هیات امنا و هیات‌مدیره سازمان قطعی است و کلیه بازنشستگان تا پایان دوره ۱۴۰۱ مشمول خواهند بود.
شاکری در مورد ادعای مدیرعامل سازمان که گفته بود اجرای متناسب‌سازی تنها 4 تا 5 درصد روی میزان مستمری بازنشستگان تاثیر دارد نیز گفت: آقایان (در مدیریت سازمان تامین اجتماعی) می‌توانند ابتدا بخشنامه و مصوبات متناسب‌سازی را به‌طور کامل از سال ۱۳۹۸ تا ۱۴۰۱ در هر ابعاد و آیتم‌هایی که بوده را اجرا کنند و سپس ببینند اجرای کامل با محاسبات کارشناسان خودشان چه میزان تاثیر خواهد داشت! از آنجا که در دو سال گذشته برای مستمری‌بگیران سایر سطوح متناسب‌سازی اجرا نشده، پیشاپیش نمی‌توان نظری داد.
