گروه انرژی| حمید مظفر|
«گوشه ناخنت را بدهی تا آرنجت را طلب می‌کنند». این ضرب‌المثل روسی شاید به نوعی حکایت این روزهای تعاملات روسیه و اوپک باشد. سال گذشته که اوپکی‌ها تصمیم گرفتند، روسیه را به بازی کارتلی خود دعوت کنند شاید گمان نمی‌کردند که به فاصله چند ماه با این واقعیت مواجه شوند که روس‌ها بخواهند عنان کار را در دست بگیرند و درحالی که حتی عضوی از این سازمان نیستند در نقش رهبر کارتل 56 ساله نفتی فرو روند. این روزها رسانه‌های بین‌المللی مملو از تحلیل‌هایی است که پوتین و روسیه را به عنوان قدرتمندترین بازیگر اوپک معرفی می‌کنند. شاید به جرأت بتوان گفت که یکی از اصلی‌ترین منشأ‌های رشد اخیر قیمت نفت خام نیز اظهارنظری بود که پوتین در رابطه با تمدید توافق نفتی اوپکی‌ها و غیراوپکی‌ها داشت.
رییس‌جمهور روسیه در نشست هفته انرژی روسیه که همزمان با نشست وزرای انرژی جی‌ای‌سی‌اف بود برای نخستین بار اعلام کرد که اگر تمدید توافقی در کار باشد باید حداقل تا پایان سال 2018 طول بکشد(نه کمتر). بازار جهانی نفت خام خیلی زود خریدار صحبت‌های نفر اول کرملین شد و قیمت نفت خام با امید به تمدید کاهش روزانه یک میلیون و 800 هزار بشکه از تولید روزانه جهان تا پایان سال آتی میلادی به بالاترین سطح خود در دو سال اخیر رسید. اما هر چه به برگزاری نشست 173 نزدیک شدیم، خبرهایی از تغییر مواضع روس‌ها در مذاکرات خود با اعضای اصلی اوپک به خصوص عربستان سعودی به گوش رسید. فصل مشترک شایعات و نقل قول‌ها یک چیز است: روس‌ها نمی‌خواهند تمدید 9ماهه توافق کاهش تولید در نشست روز پنج‌شنبه اعلام شود. پنج‌شنبه 30نوامبر که دقیقا سالگرد توافق اوپک برای کاهش تولید به حساب می‌آید، اعضای این سازمان در کنار روسیه قرار است در مورد سرنوشت توافق در ماه‌های پیش رو تصمیم بگیرند. آیا این موضع نمایندگان روس را باید به حساب این بگذاریم که روس‌ها از اساس با تمدید توافق مخالفند؟ آیا نظر رییس‌جمهور روسیه در این چند هفته تغییر کرده است؟ پاسخ این پرسش‌ها به روشنی مشخص نیست.روس‌ها با وجود پذیرش محدودیت 300هزار بشکه‌یی در توافق با اوپک کماکان بیش از 10میلیون بشکه نفت در روز تولید می‌کنند. مسلما چنین کشوری از افزایش قیمت نفت و رشد چشم‌گیر درآمدها ناراحت نخواهد شد. در این موضوع مسکو و اوپک با یکدیگر هم‌نظر‌ند. اما روسیه به چند فاکتور دیگر نیز توجه دارد که جزو دغدغه‌های اعضای کارتل نفتی نیست. در وهله نخست، روس‌ها در مارس 2018 باید انتخابات ریاست‌جمهوری در این کشور را برگزار کنند و به احتمال زیاد ولادیمیر پوتین مجددا در این کارزار بر رقبای خود پیروز خواهد شد. از این رو برخی تحلیلگران معتقدند که رییس‌جمهور زیرک روسیه نمی‌خواهد به این زودی کارت نفتی خود را بسوزاند و فعلا قصد دارد آن را نگه دارد. بدین معنی که کرملین ترجیح می‌دهد در نشست امروز خود با اوپکی‌ها اعلام تمدید توافقی صورت نگیرد و این اتفاق در مارس 2018و در زمان سررسید توافق فعلی و پس از تمدید حضور پوتین در کاخ کرملین صورت بگیرد. براساس گزارش‌ها و توییت‌های روز گذشته خبرنگاران حاضر در وین، این یکی از سناریوهایی است که درحال حاضر میان تیم مذاکره‌کننده روس و نمایندگان اوپک مورد بحث است. از سوی دیگر روس‌ها به دلایل اقتصادی نیز خیلی مایل به افزایش شدید در قیمت نفت نیستند. خاویر بلاس، تحلیلگر بلومبرگ معتقد است که درحال حاضر ارزش روبل روسیه پایین است و این مساله به افزایش صادرات این کشور به خارج از مرزهای خود کمک شایانی کرده است. بنابراین پوتین نمی‌خواهد که با افزایش قیمت‌های جهانی انرژی، وابستگی بودجه به نفت خام را افزایش دهد. به گزارش «تعادل» به نقل از سی‌ان‌بی‌سی، سیتی‌بانک امریکا در تحلیلی عنوان می‌دارد که بانک مرکزی روسیه نگران این مساله است که با افزایش قیمت نفت، ارزش روبل روسیه افزایش پیدا کند و این مساله تبدیل به مانعی در برابر رشد اقتصادی این کشور شود.
ترس از پا گرفتن مجدد رقبای امریکایی روسیه نیز دلیل دیگری است که روس‌ها را به حرکت دست به عصا در زمینه تمدید توافق مجاب می‌کند البته این نگرانی در بین اوپکی‌ها نیز هر چند با شدتی کمتر وجود دارد.
تمامی این نگرانی‌ها سبب شده که بتوان برای نشست 173 حداقل 3سناریو در نظر گرفت. سناریو نخست حالتی است که اساسا در این نشست تمدید توافقی اعلام نشود و در واقع اوپکی‌ها کاملا به ساز روس‌ها برقصند و احتمالا تمدید توافق را به ماه مارس 2018 موکول کنند. احتمال تحقق این سناریو پایین است چراکه اوپکی‌ها و خصوصا عربستان سعودی بر اعلام تمدید در این نشست اصرار دارند تا رشد قیمت نفت از تک و تا نیفتد.
سناریو دوم اعلام تمدید قطعی 9ماهه توافق و تا پایان سال 2018 است. اخبار منتشر شده در روزهای اخیر نشان می‌دهد که اعضای اوپک و حتی عراق به عنوان شاگرد بد توافق نیز با این مساله موافق هستند. کارشناسان سیتی‌بانک معتقدند که تمدید توافق کاهش تولید به مدت 9ماه، قیمت نفت را از سطح فعلی نیز بالاتر خواهد برد. درحالی که هدف‌گذاری اوپکی‌ها روی نفت 60 دلاری بود. با این وجود عربستان مصرترین کشور برای تحقق این سناریو است. دلیل اصلی این است که ریاض درحال حاضر بیش از آنکه به هدف تعیین شده اوپک که همان نفت 60 دلاری است، بیندیشد به فکر افزایش درآمد خود برای پوشش هزینه‌های داخلی است. اما روس‌ها به دلایلی که در بالا ذکر شد چندان مایل به این کار نیستند. بنابراین احتمال اینکه این سناریو نیز محقق نشود زیاد است مگر اینکه سعودی‌ها بتوانند چانه‌زنی خارق‌العاده‌یی در برابر روس‌ها از خود نشان دهند.
سناریو سوم و محتمل‌ترین سناریو در واقع نسخه‌یی اصلاح شده از سناریو دوم است. روز گذشته رویترز گزارش داد که نتیجه جلسه روز سه‌شنبه کمیته فنی مشترک اوپک و تولیدکنندگان غیراوپکی، پیشنهاد تمدید مشروط توافق به مدت 9ماه است. بدین معنی که توافق تا پایان سال 2018 تمدید شود اما گزینه ارزیابی مجدد آن در ماه ژوئن به آن اضافه شود. این پیشنهاد کمیته فنی مشترک در نشست وزیران ارائه و در مورد آن بحث خواهد شد. جیمی وبستر، تحلیلگر مرکز مشاوره انرژی بوستون در این باره می‌گوید:«چنین تمدید توافقی در واقع 6 ماهه یا حتی 3ماهه محسوب می‌شود».
بررسی راه‌های خروج از توافق
از همان ابتدای شکل‌گیری توافق کاهش تولید نفت، کمپانی‌های نفتی روسی صراحتا عدم رضایت خود از این اتفاق را اعلام کردند و شاید اگر رییس‌جمهور روسیه شخص قدرتمندی همچون ولادیمیر پوتین نبود، دولت این کشور نمی‌توانست آنها را به پذیرش این امر قانع کند. با این حال کمپانی‌های نفتی روسی کماکان درحال نواختن ساز مخالف هستند. ازجمله آنها می‌توان به روسنفت اشاره کرد که مدیرعامل آن یعنی ایگور سچین از نزدیک‌ترین اشخاص به رییس‌جمهور است. وی منطق تمدید توافق کاهش تولید را زیر سوال برده و معتقد است که این کار باعث از دست دادن سهم بازار به شرکت‌های نفتی امریکایی خواهد شد چراکه آنها تولید خود را کاهش نمی‌دهند. به گزارش«تعادل» به نقل از رویترز، روسیه به همین دلیل در مذاکرات جدید خود با اوپکی‌ها به دنبال این است که درک بهتری از این مساله که تولیدکنندگان چگونه می‌توانند از توافق کاهش تولید خارج شوند، پیدا کند تا در صورت نیاز شرکت‌های خصوصی و دولتی نفتی خود را در این زمینه راهنمایی کند. احتمالا اوپکی‌ها از این خواسته روس‌ها شگفت‌زده شده‌اند. به طور سنتی اعضای اوپک معمولا نگران استراتژی خروج از توافق نیستند چراکه این کشورها اگر هم از تعهد خود سرپیچی کنند تنها به عنوان متقلب شناخته می‌شوند، کسی از توافق خارج نمی‌شود و اتفاق خاص دیگری نیز نمی‌افتد.
سرخط خبرها
وزیر نفت عراق: بغداد از تمدید توافق تا پایان 2018 حمایت می‌کند
جلسه کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس اوپک(در غیاب قطر) به حمایت از تمدید 9ماهه توافق منتج شد
وزیر انرژی امارات: تصمیمی خواهیم گرفت که به نفع بازار باشد
روز گذشته وزرای انرژی مکزیک و عربستان سعودی در وین دیدار کردند
سیتی بانک: اگر تمدیدی اعلام نشود یا توافق تنها 6 ماه تمدید شود، تاجران پوزیشن‌های(خرید) خود را خواهند فروخت.
