طبق قانون، سوابق تحصیلی باید جایگزین کنکور شود اما سال‌هاست تاثیر سابقه تحصیلی دانش‌آموزان از سهم 30 درصدی بیشتر نشده و غول کنکور همچنان پابرجاست تا جایی که در کنکور سال 99 نه تنها خبری از جایگزینی سوابق تحصیلی به جای کنکور نیست بلکه سهم آن از همان 30 درصد سال‌های گذشته هم بیشتر نمی‌شود. قرار بود قانون سال 86 مبنی‌بر حذف کنکور در سال 89 اجرایی شود تا به این صورت ورودی سال 99 دانشگاه‌ها، دهمین سال حذف کنکور را سپری کنند، اما نه‌تنها قانون سال 86 اجرایی نشد بلکه بخش‌هایی از قانون سال92 یعنی پذیرش از طریق سابقه تحصیلی هم به دلیل مشکلات مختلفی که در ساختار آموزش‌وپرورش و وزارت علوم بود، اجرایی نشد، قانونی که کارشناسان معتقدند از همان ابتدا توانایی حذف کنکور و به وجود آوردن راهی برای مقابله با آن را نداشت. این وضعیت در حالی است که مسوولان آموزش و پرورش وقتی صحبت از حذف کنکور و جایگزینی سوابق تحصیلی به جای آن می‌شود، موضوع ورود به ۸۵ درصد ظرفیت دانشگاه‌ها بدون نیاز به شرکت در کنکور و صرفا بر اساس سوابق تحصیلی را مطرح می‌کنند که باز هم مورد انتقاد کارشناسان آموزش بوده است، چرا که آنها معتقدند رقابت در کنکور بین درصدی از دانش‌آموزان که رشته و دانشگاه‌های درجه یک را مدنظر دارند، همچنان بالا بوده و قانون 85 درصد هم نتوانسته در عمل از فشار روانی کنکور کم کند.
کنکوری‌های 99 هم به حذف آن نرسیدند
کنکور سراسری سال ۹۹، روزهای ۱۲ و ۱۳ تیرماه برگزار می‌شود و ثبت نام از داوطلبان در روزهای ۱۶ تا ۲۴ بهمن ماه ۹۸ انجام می‌گیرد اما تقریبا هیچ تغییری در وضعیت پذیرش در کنکور نسبت به سال‌های گذشته صورت نگرفته است و بار دیگر با مصوبه شورای سنجش و آموزش تاثیر قطعی و اعمال تاثیر مثبت سوابق تحصیلی در کنکور بار دیگر به تعویق افتاد. این در حالی است که قرار بود تا پایان برنامه پنجم توسعه یعنی تا آخر سال 89، پذیرش در دانشگاه از طریق کنکور حذف شود. با این حال میخ کنکور چنان محکم کوبیده شده بود که قانون حذف کنکور هم راه به جایی نبرد و سرانجام در سال 1392، نمایندگان مجلس شورای اسلامی، طرح جدیدی را مطرح کردند که با توجه به تجربه گذشته این‌بار دیگر حرفی از«حذف آزمون‌های سراسری» نیامده بود. براین اساس دو نوع پذیرش یعنی پذیرش از طریق سابقه تحصیلی یا سابقه تحصیلی و آزمون (عمومی یا عمومی- خصوصی) به رسمیت شناخته شد. در این روند پذیرش دانشجو از طریق سوابق تحصیلی به صورت تدریجی و صعودی بیان شده و قرار بود بعد از گذشت پنج سال حداقل (85 درصد) ظرفیت پذیرش دانشجو در کل کشور برمبنای سوابق تحصیلی صورت گیرد اما این طرح هم در سال‌های اخیر اقبال چندانی برای اجرا نداشته است و شورای سنجش و پذیرش کشور، دلیل آن را استاندارد نبودن امتحانات نهایی مدارس اعلام کردند، البته این موضوعی است که آموزش و پرورشی‌ها هیچگاه نپذیرفتند، تا جایی که عبدالرسول عمادی رییس سابق مرکز سنجش آموزش و پرورش درباره آن بیان کرد: «آنهایی که ادعا دارند امتحانات نهایی استاندارد نیست باید آن را ثابت کنند. در تمام مراحل از طراحی سوال تا برگزاری و نمره دادن و فارغ‌التحصیلی فرایند استانداردی است. در تیرماه ۹۷ و مهر ۹۷ قانون تاثیر قطعی سوابق تحصیلی رای آورد اما به دلیل فشارها مصوبه تغییر کرد.» با این حال اعضای شورای سنجش و پذیرش بر موضع خود باقی ماندند و ایرادات شورای سنجش و‌پذیرش همانی است که از آغاز بود یعنی، اعتماد نداشتن به رویه استاندارد برگزاری امتحانات نهایی و پذیرش دانشجو بر اساس سوال‌های استاندارد خود؛ هر چند به صورت چند گزینه‌ای. برای کنکور سال ۹۸ قرار بود سهم سوابق تحصیلی قطعی شود اما یک‌بار اعلام شد سهم سوابق تحصیلی ۳۰ درصد قطعی باشد، بعد این عدد به ۲۰ درصد قطعی و ۱۰ درصد مثبت تغییر کرد تا در نهایت به ۳۰ درصد مثبت تبدیل شد. ضمن آنکه در قانون مصوبه سال ۹۲ گفته شده است که: سوابق تحصیلی نمرات دروس ۳ سال آخر دوره متوسطه که به صورت نهایی و مطابق با استانداردهای شورای عالی آموزش و پرورش برگزار می‌شود لحاظ شود اما شاید محل اختلاف اصلی برای عدم تبدیل سوابق مثبت به عامل موثر قطعی، در همین نقطه باشد که شورای سنجش و پذیرش عملا می‌گوید استانداردهای ما در برگزاری امتحانات نهایی لحاظ نمی‌شود و این نمرات قابلیت ملاک قرار گرفتن برای ورود به دانشگاه به دلایل متعدد از جمله استاندارد نبودن، امنیت نداشتن و... نمی‌تواند باشد. در ادامه چنین وضعیتی، سال 99 هم کنکور بر همان مسیر قبلی به حرکت ادامه می‌دهد، عباس سلطانیان، مدیرکل دفتر آموزش متوسطه نظری وزارت آموزش و پرورش، روز گذشته درباره تاثیر سوابق تحصیلی بر کنکور سراسری ۹۹ و نحوه ترمیم این سوابق در کنکور گفت: سهم سوابق تحصیلی برای کنکور سال ۹۹ مصوب شده است. بر این اساس سهم سوابق تحصیلی نسبت به سال تحصیلی قبل تغییری نکرده و همان ۳۰ درصد با تاثیر مثبت است. متقاضیان کنکور می‌توانند همانند سال‌های گذشته برای ترمیم سوابق خود اقدام کنند. روال ترمیم سوابق تغییری نکرده و همان بخشنامه سال قبل پابرجاست که بر اساس آن افرادی که از سال ۸۴ به بعد دیپلم گرفته‌اند می‌توانند برای دروسی که به صورت نهایی برگزار می‌شود، فقط یک بار درخواست داده و مجددا امتحان بدهند. این نمرات تنها برای استفاده در کنکور و ترمیم سوابق است و موجب اصلاح نمرات در کارنامه اصلی داوطلب نمی‌شود.
رقابت بر سر رشته‌ها و دانشگاه‌های
درجه یک ادامه دارد
هر چند در هر صورت بارها اعلام شده است که ۸۵ درصد کد رشته‌های دانشگاهی بر اساس سوابق تحصیلی پذیرش می‌شود اما همچنان آنچه محل بحث در تمام این سال‌ها بوده، رقابتی است که در کنکور برای تصاحب صندلی‌های دانشگاه‌های برند در رشته‌های برند و در همان ۱۵ درصد باقیمانده ظرفیت صورت می‌گیرد. رقابتی که اگر نگوییم تمام دانش‌آموزان را وارد گردونه کنکور می‌کند، که اکثر دانش‌آموزان را وسوسه رفتن سر جلسه کنکور می‌کند. در این ۱۵ درصد باقیمانده ظرفیت کنکور تاثیر مثبت سوابق تحصیلی عملا تاثیر سوابق تحصیلی محسوب نمی‌شود.
هرچند نفس پیدایش قانون سنجش و پذیرش برای تغییر در فرایند کنکور در سال ۹۲ مصوب شد تا تاثیر کنکور را در جریان آموزشی کشور کمرنگ کند که یکی از آنها همان آزاد کردن کد رشته محل‌ها از کنکور بود که طی این سال‌ها مشاهده می‌کنیم در میزان داوطلبان کنکور تغییر معناداری ایجاد نکرده است و دوم پذیرش دانشجو بر مبنای سوابق تحصیلی یعنی نمرات امتحان نهایی بود که باید سال به سال این تاثیر در همان ۱۵ درصد ظرفیت باقیمانده رشد می‌کرد که عملا چنین اتفاقی نیفتاده است. با این حال محمدرضا نیک‌نژاد، کارشناس آموزش، معتقد است قانون 85 درصد ظرفیت بدون کنکور، یک اقدام مثبت در راستای حذف کنکور است. او به «تعادل» گفت: سال‌هاست کارشناسان آموزشی در‌حال یافتن جایگزینی برای کنکور هستند و مسوولان‌آموزشی، دانشگاهی و مدیران مدارس و... به عدم‌کارایی کنکور پی برده‌اند. بنابراین در شرایطی که با تصویب قانون 85 درصد یک گام عملی از سوی مسوولان برای پایان دادن به معضل کنکور برداشته شده است، باید از آن حمایت کرد.
نیک‌نژاد بیان کرد: در شرایط فعلی تجربه این اتفاق را در هنرستان‌ها شاهد هستیم. دوره‌های مهارت‌افزایی در دوره‌های هنرستانی در ایران انجام شده و نتایج موفقیت‌آمیزی داشته است. در این دوره‌ها دانش‌آموزان در دو سال پایانی دبیرستان مهارت کسب خواهند کرد و دانش و سواد آنها افزایش می‌یابد و بدون کنکور به دانشگاه ورود پیدا می‌کنند. برای برخی از دانش‌آموزان دانش‌افزایی و برای برخی دیگر مهارت‌افزایی انجام می‌شود تا آنها بدون نیاز به عبور از کنکور مستقیما به دانشگاه ورود پیدا کنند. بنابراین به‌نظر حذف کنکور به عنوان یک ضرورت نیازمند تعریف جایگزین مناسب برای آن است که افرادی که توانایی و سواد لازم برای ورود به دانشگاه و رشته‌های برتر را دارند، مشخص شوند.
او افزود: اما با این وجود اگرچه عملی شدن این قانون اتفاق خوبی است باید نظام آموزشی هم به موازات آن دچار تحول شده و از حالت مدرک محور به علاقه‌محور سوق پیدا کند، به این معنی که اجرای چنین قانونی نباید زمینه را فراهم کند که دانش‌آموزان صرفا به دلیل اینکه به دانشگاه راه یافته و مدرکی بگیرند، از رشته‌های بدون آزمون استقبال کنند و در نتیجه آن ما شاهد گسترش فارغ‌التحصیلان بی‌انگیزه و بی‌علاقه و به‌تبع آن بی‌سواد باشیم، بلکه باید نسبت به رشته‌های بدون آزمون اطلاعات درستی به دانش‌آموزان داده شود تا انتخاب آنها از روی آگاهی باشد چرا که در غیر این صورت بحران مدرک‌گرایی شدت می‌گیرد و دانشگاه‌ها تبدیل به سیستم تربیت و صدور فارغ‌التحصیل کم‌دانش می‌شوند.
