صندوق‌های بانشستگی در منگنه چالش‌ها
رشد سالانه 15درصدی کمک‌های دولتی به صندوق‌های بازنشستگی
اقتصاد کلان|
معاون اقتصادی وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی از 4مساله عمده که در حال حاضر گریبانگیر صندوق‌های بازنشستگی شده است نام برد که به بیانی می‌توان آنها را چهاردیواری‌ای تصور کرد که هرگونه تحرک برای برون‌رفت از وضعیت کنونی آنها را تحدید کرده است. حجت‌الله میرزایی این 4 مساله اصلی صندوق‌ها را فقدان پوشش فراگیر، فقدان کفایت، فقدان عدالت میان مشترکان و ناپایداری برشمرد و تاکید کرد در بین این 4مساله، مهم‌ترین آنها فقدان پایداری یا همان کسری منابع است.
کانون‌های اصلی بحران در آینده
به گزارش فارس، حجت‌الله میرزایی، معاون اقتصادی علی ربیعی در رابطه با وضعیت صندوق‌های بازنشستگی با بیان اینکه صندوق‌ها در شرایط فعلی به دلایل متعددی به یکی از بحران‌های اقتصاد کشور تبدیل شده‌اند، اظهار داشت: آنچه در مورد صندوق‌ها مهم است، آثار چندوجهی اجتماعی، اقتصادی و سیاسی ساختار و کارکرد آنهاست؛ این اجماع در دولت و مجلس شکل گرفته که صندوق‌ها کانون‌های اصلی بحران در آینده خواهند بود.
وی افزود: این موضوع مربوط به صندوق خاصی نیست و همه صندوق‌های بازنشستگی را در بر می‌گیرد؛ چراکه هرکدام با درجاتی از تفاوت، با چنین وضعیتی مواجه هستند.
معاون اقتصادی وزیر رفاه مسائل اصلی صندوق‌ها را فقدان پوشش فراگیر، فقدان کفایت، فقدان عدالت میان مشترکان و ناپایداری برشمرد و تاکید کرد در بین این 4مساله، مهم‌ترین مساله صندوق‌های بازنشستگی، فقدان پایداری یا همان کسری منابع با نگاه ایستا و پویاست و از نگاه مدیران صندوق‌ها امروز اداره امور نهادها به امری دشوار، غیرممکن و پیچیده بدل شده است. به این معنا که اگر برخی صندوق‌ها برای پرداخت‌های جاری مشکلی ندارند اما برای تامین منابع با دشواری‌های بسیاری مواجه هستند.
وی با بیان اینکه 20 درصد از جمعیت کل کشور فاقد هرگونه پوشش بیمه‌یی هستند، افزود: کسانی که تحت پوشش هستند با دریافت این مستمری‌ها کفایتی در تامین معیشت‌شان نمی‌بینند و در تامین حداقل‌های معیشت با مشکلاتی مواجه هستند.
وی افزود: کسانی که تحت پوشش صندوق هستند با گونه‌هایی از تبعیض و نابرابری از خدمات صندوق روبه‌رو هستند. این موضوع چه در بین صندوق‌ها و چه در درون صندوق‌ها رخ داده که البته عامل ایجاد چنین وضعیتی صندوق‌ها نیستند، بلکه به صندوق‌ها تحمیل شده است.
میرزایی با بیان اینکه بازنشستگان در موقعیت‌های تقریبا مساوی که در یک برهه از زمان بازنشسته شده‌اند با نابرابری دریافت مستمری مواجه هستند، گفت: این افراد عایدی یکسانی از صندوق‌های بازنشستگی ندارند و این موضوع در سایر صندوق‌ها نیز مصداق دارد.
معاون اقتصادی وزیر رفاه با اشاره به اینکه صندوق‌ها با عدم توازن بین منابع و مصارف مواجه هستند، گفت: صندوق‌ها با یک کسری بزرگ مالی مواجه هستند و بعضی از این صندوق‌ها برای انجام تعهدات جاری‌شان نیز با کسری منابع مواجه شده‌اند که ازجمله آنان صندوق بازنشستگی کشوری، لشگری و صندوق فولاد هستند و برخی از صندوق‌ها نیز منابعی ندارند و تنها مصارف دارند؛ مانند صندوق هما که البته اسم آن را نمی‌توان صندوق گذاشت.
میرزایی خاطرنشان کرد: برخی از صندوق‌ها نیز براساس محاسبات اکچوئری برای انجام تعهدات آتی با مشکل مواجه هستند که می‌توان صندوق تامین اجتماعی را مثال زد.
وی افزود: مدیران صندوق‌ها از ابتدا تا انتهای سال برای پرداخت هزینه‌ها و مستمری با پیگیری‌های چندوجهی مواجه هستند و در این باره دشواری‌های زیادی برای تامین منابع وجود دارد که البته این موضوع هم در بخش بیمه‌یی و هم در بخش اقتصادی‌شان وجود دارد. میرزایی با بیان اینکه نگرانی‌های زیادی پیرامون پرداخت مستمری‌ها با وجود کمک دولت وجود دارد، گفت: دولت در سال‌های اخیر با وجود کسری منابع و نبود پول کافی در حال کمک به صندوق‌های بازنشستگی است و با این حال نگرانی‌هایی وجود دارد.
معاون اقتصادی وزیر رفاه با بیان اینکه از موضع دولت مساله صندوق‌های بازنشستگی جدی‌تر و پیچیده‌تر است، گفت: دولت براساس وظایف قانونی مسوولیت تامین کسری را برعهده گرفته است که در این میان صندوق کشوری و لشگری مورد حمایت قرار گرفته‌اند؛ چرا که کارمندان رسمی دولت بودند.
وی افزود: در قانون برای تامین کسری منابع صندوق‌ها تعهداتی بر گردن دولت نهاده شده اما اندازه و ماهیت آن بسیار قابل تامل است؛ به‌طور متوسط سالانه 15درصد کمک‌های دولتی به صندوق‌های بازنشستگی رشد کرده و این رقم امسال به حدود 40 هزار میلیارد تومان رسیده است؛ این رقم معادل یارانه نقدی پرداختی دولت به مردم است.
میرزایی تاکید کرد: کمک دولت به صندوق‌ها نه تنها سقف محدودی ندارد بلکه به‌طور متوسط سالانه 15 درصد افزایش پیدا می‌کند و پیش‌بینی‌ها حاکی از آن است که تا 10 سال آینده تقریبا همه بودجه دولت مصروف کمک به صندوق‌های بازنشستگی شود.
میرزایی در ادامه این میزگرد اقتصادی با اشاره به وضعیت سرمایه‌گذاری‌های صندوق‌های بازنشستگی و دارایی‌های آنان اظهار داشت: عمده دارایی‌های صندوق‌های بازنشستگی را بنگاه‌ها تشکیل می‌دهند و جمع کل ارزش دارایی‌های صندوق‌ها در مجموع 100 هزار میلیارد تومان برآورد می‌شود، اما برآورد شخصی من این است که معادل 2برابر میزان سرمایه‌گذاری‌ها را مطالبات صندوق‌ها از دولت و بانک‌ها تشکیل می‌دهد.
معاون اقتصادی وزیر رفاه همه صندوق‌های 18 گانه درمجموع از دولت و بانک‌ها (بابت بدهی اکچوئری) در مجموع 200 هزار میلیارد تومان طلب دارند که در طول 4 دهه و به تدریج انباشته شده، افزود: بنابر این موضوع مطالبات انباشته شده دلیل مهمی برای کوچک بودن سهم بازدهی سرمایه‌گذاری‌ها در تامین مصارف امروزه صندوق‌هاست. بخش بزرگی از دارایی‌های صندوق‌های بازنشستگی که می‌توانست سرمایه‌گذاری شده و از محل سود آن مشکلات را رفع کرد، به صورت مطالبات مانده است. میرزایی در خصوص بازپرداخت بدهی‌های دولت به صندوق‌ها گفت: دولت یازدهم 11 هزار میلیارد تومان از بدهی‌هایش را به سازمان تامین اجتماعی با واگذاری بنگاه‌ها پرداخت کرده و با اصلاح طرح کسب و کار رایتل حدود 4 هزار میلیارد تومان به این صندوق کمک کرده است که مجموعا به 15 هزار میلیارد تومان می‌رسد، ضمن آنکه تمام کسری‌های موجود در صندوق‌های بازنشستگی را پذیرفته و در سال‌های گذشته پرداخت کرده و علاوه بر آن مبلغ مستمری را در هر 3 سال با نرخی بالاتر از تورم افزایش داده است و حتی با وجود آنکه به‌عنوان مثال هنوز اکچوئری صندوق بازنشستگی فولاد تایید نشده از سال 95 به‌طور علی‌الحساب مستمری
بازنشستگان این صندوق را پرداخت کرده است.
راهکارهای خروج از چالش
میرزایی راهکارهای اصلی برای خروج از چالش جدی صندوق‌ها را کمک به اصلاح و بهبود محیط سیاسی، اجتماعی و اقتصادی حوزه عملیاتی این نهادها اعلام کرد و گفت: به‌طور مثال به اندازه‌یی که فساد را کاهش داده و در ادامه به اندازه‌یی که اقتصاد رقابتی‌تر شده و شفافیت افزایش می‌یابد، صندوق‌ها نیز سود خواهند برد.
معاون اقتصادی وزیر رفاه تاکید کرد: به اندازه‌یی که فساد در اقتصاد افزایش پیدا می‌کند، صندوق‌ها نیز دچار زیان می‌شوند و از این حیث شاید زیان صندوق‌ها نسبت به سایر سازمان‌ها و بنگاه‌های مالی و اقتصادی بیشتر باشد؛ بنابراین به همان اندازه‌یی که محیط نهادی را بهبود می‌بخشیم و کیفیت نهادی را ارتقا می‌دهیم، عملا به پایداری صندوق‌ها کمک کرده‌ایم.
میرزایی کمک دیگر به صندوق‌ها را ایجاد محیطی ثابت و دارای پایداری در اقتصاد اعلام کرد و گفت: بخش مهمی از آسیب‌هایی که صندوق‌ها در بخش اقتصادی می‌بینند از بی‌ثباتی و نوسانات اقتصاد کلان است که به عنوان مثال نوسانات بازار پول و بازار سرمایه ازجمله آنها بود؛ در این باره نرخ‌های سودی که در بازار بانکی تعیین شد، آسیب جدی به بنگاه‌های اقتصادی وارد کرد.
معاون اقتصادی وزیر رفاه آسیب‌های ناشی از رکود بازار سرمایه را نیز موثر دانست و گفت: افت‌ها و سقوط‌های بازار سرمایه نیز در کاهش ارزش دارایی‌های بنگاه‌های صندوق‌های بازنشستگی اثرگذار بودند که به‌عنوان مثال صندوق روستاییان 33 درصد از دارایی‌های خود را به دلیل افت‌های بازار سرمایه از دست داده است.
وی افزود: تغییرات در بازار ارز و مشکلاتی از این قبیل، چالش‌های جدی پیش‌روی صندوق‌های بازنشستگی بود، بنابراین به‌طور خلاصه و کوتاه می‌توان گفت که ایجاد ثبات در ایجاد اقتصاد و جلوگیری از نوسان و کمک به شکل‌گیری اقتصاد بارور یعنی ایجاد رشد اقتصادی بالا در کنار پایداری سایر عوامل به وضعیت صندوق‌ها کمک خواهند کرد. میرزایی با بیان اینکه متوسط رشد اقتصادی و رشد اشتغال 4 دهه گذشته 2درصد بوده است، گفت: در این شرایط نمی‌توان انتظار داشت که صندوق‌ها در سرمایه‌گذاری‌ها معجزه کنند.
وی راهکار دیگر برای کمک به صندوق‌های بازنشستگی را ایجاد بازار رقابتی در بین مدیران کشور دانست و افزود: شکل‌گیری بازار رقابتی مدیران نکته بسیار کلیدی برای کشور است؛ صندوق‌ها همواره حوزه نفوذ سیاستمداران بوده‌اند.
معاون اقتصادی وزیر رفاه در پاسخ به این پرسش که راهکار شما برای پرداخت بدهی‌های دولت به صندوق‌های بازنشستگی چیست، خاطرنشان کرد: در شرایط فعلی امکان پرداخت بدهی‌های دولت به صورت نقد وجود ندارد و ادامه بنگاه‌داری صندوق‌ها به صلاح آنان نیست و باید به مرور از بنگاه‌های موجود خارج شوند. وی افزود: اگرچه در عمل موضوع خروج از بنگاه‌داری صندوق‌های بازنشستگی امکانپذیر نیست؛ چراکه با توجه به شرایط فعلی بازار سرمایه، امکان جابه‌جایی آنها وجود ندارد. دیگر اینکه بخش عمده‌یی از این پرتفو در صنعت فولاد یا سایر صنایعی است که با شرایط امروزی بازار سرمایه امکان واگذاری و فروش و خروج از آنها وجود ندارد، همچنین اگرچه تادیه بدهی‌های دولت به صندوق‌ها به صورت رد دیون و ارائه بنگاه راه‌حل مناسبی نیست، ولی در شرایط کنونی باید از آن استقبال کرد.
میرزایی با اشاره به اینکه روش‌های دیگری برای پرداخت دیون صندوق بازنشستگی وجود دارد، گفت: بخشی از این مطالبات می‌تواند از محل انفال یا سایر دارایی‌های دولت در کشور پرداخت شود یا اینکه بخشی از زیربناها و زیرساخت‌ها قابل واگذاری به بنگاه‌هاست. معاون اقتصادی وزیر رفاه با بیان اینکه بسته پیشنهادی مفصلی از طریق صندوق‌ها برای نحوه پرداخت مطالبات آنان تهیه شده است، گفت: اراده جدی برای انجام این تعهدات به طول کامل در دولت وجود دارد. وی در پاسخ به این سوال که با توجه به شرایط فعلی اقتصاد آیا موج نکول از بانک‌ها و بیمه‌ها به صندوق‌ها هم خواهد رسید، گفت: به‌شدت چنین چیزی امکانپذیر است؛ چراکه اقتصاد کشور زنجیره به هم پیوسته است و همین الان محدودیت‌هایی که نظام بانکی دارد، آثارش را در مدیریت بنگاه‌های اقتصادی گذاشته است. میرزایی در رابطه با نکول در صندوق‌های بازنشستگی گفت: اگر بدهی‌ها به خوبی مدیریت نشوند، به زودی این موج نیز می‌تواند به صندوق‌ها برسد و آسیب جدی وارد کند.
