همه در انتظار پایان یک گروگانگیری ۲۴ ماهه
ششم فروردین سال ۱۳۹۶ که برسد ۲۴ ماه از زمان اسارت صیادان و ملوانان ایرانی به دست دزدان دریایی سومالیایی سپری شده است. اسارت ۲۱ ملوان و صیاد ایرانی که سوار بر لنج صیادی «سراج» راهی آب‌های آزاد و سپس آب‌های نزدیک به کشور سومالی شده‌بودند. از این تیم ۲۱ نفره تاکنون تنها یک نفر فرار کرده و ۱۳نفر فوت کرده‌اند. اینک فقط ۸نفر از این گروه در اسارت به سرمی‌برند و هنوز خانواده آنها در بلاتکلیفی هستند.
اما پرسش اساسی این است که چرا این اتفاق برای آنها رخ داده و چرا هنوز هیچ اقدام قاطعی برای نجات این صیادان و ملوانان از دست دزدان دریایی انجام نشده است.
ماجرا خیلی ساده است. صیادان سنتی دیگر توان کسب درآمد از طریق صید معمول خود را ندارند. کشتی‌های صید صنعتی با پهن کردن تورهای صنعتی و صیادی به شیوه کف‌روبی هم حجم بیشتری صید به دست می‌آورند و هم انواع بیشتری. با این شیوه صیادان سنتی چاره‌یی جز پناه بردن به آب‌های آزاد و آب‌های سایر سرزمین‌ها ندارند. عموما صیادان برای صید ماهی تون راهی آب‌های آزاد می‌شوند. در این بین به سبب آنکه در اطراف کشور سومالی هم به سبب نبود حکومت مرکزی و هم به سبب وجود فرصت برای صید موقعیت مناسبی برای صیادان هست راهی پرخطر پیش روی صیادان قرار گرفته است.
صیادان برای ورود به منطقه‌یی که ماهی تون صید کنند با دزدان دریایی معامله می‌کنند. به این مفهوم که مبلغی بین ۳۰ تا ۴۰ میلیون تومان برای هر سفر خود به آنها می‌پردازند و این گروه که در دوبی ساکن هستند یک نفر از خود به عنوان نماینده با گروه صیادی همراه می‌کنند. تا اینجای کار یک موقعیت هماهنگ شده در اختیار صیادان قرار می‌گیرد. اما اگر یک گروه دیگر از دزدان دریایی این هماهنگی را قبول نداشته باشند یا حق حساب لازم به آنها نرسیده باشد نخستین خطر پیش روی صیادان اسارت و گرفتاری‌های بعدی است.
ماجرایی که برای «جماالدین دهواری» و هم‌ولایتی‌هایش ۲۴ ماه قبل روی داد. او و ۷ نفر دیگر از خدمه و همراهانش هنوز زنده‌اند و منتظرند تا بالاخره دزدان دریایی آنها را رها کنند. ماجرای آنها یک گروگانگیری بین‌المللی است. اما مثل گروگانگیری‌های داخلی به سادگی با مداخله پلیس نمی‌توان آن را حل و فصل کرد.
لنج صیادی چگونه به دام افتاد؟
یک لنج صیادی دستکم ۱تا 1.5 میلیارد تومان، بسته به امکانات نگهداری صید قیمت و ارزش مادی دارد. زمستان ۱۳۹۳ یکی از همین لنج‌های صیادی که متعلق به «ابراهیم فروزانمهر» بود به‌نام «سراج» به ناخدایی «جمال‌الدین دهواری» راهی آب‌های آزاد شد تا بتواند ماهی «تون» و سایر ماهی‌هایی که به شیوه سنتی می‌توان صید کرد برداشت کند. آنها در مسیر بازگشت بودند. ۶ فروردین ۱۳۹۴ که دزدان دریایی آنها را به محاصره خود درآورده و اسیر کردند.
حال که به ۶ فروردین ۱۳۹۶ نزدیک می‌شویم ۲۴ماه از زمانی که این لنج صیادی ایرانی و ۲۱ خدمه آن به اسارت دزدان دریایی درآمده‌اند سپری شده است ولی هیچ نشانه‌یی از اقدام‌های قانونی و دولتی برای رهایی این عده دیده نشده است.
حدود ۱۰ روز قبل و با پیگیری‌های وزارت امور خارجه یک گروه ۹ نفره از صیادان ایرانی در تانزانیا آزاد شدند. اما مشکل عمده صیادان آنجاست که گرفتار دزدان دریایی سومالیایی می‌شوند. در سومالی هیچ قانونی حاکم نیست جز بی‌قانونی. حکومت مرکزی نفوذی ندارد. هر بخشی به شکلی اداره می‌شود. بنابراین نمی‌توان از حکومت مرکزی این کشور انتظار همکاری برای نجات گروگان‌ها داشت.
وقتی لنج صیادان ایرانی گرفتار دزدان دریایی شد، خدمه و ناخدای لنج تلاش کردند به آنها بفهمانند سوخت لنج در حال اتمام است و به‌زودی باید خود را به بندر چابهار برسانند. اما گویا دزدان دریایی به این موضوع توجهی نداشتند تا اینکه سوخت لنج تمام شد.
با این حال دزدان دریایی یک لنج دیگر را هم به اسارت خود درآوردند و در نزدیکی ساحل متوقف شدند. یک لنج با سوخت و یک لنج دیگر بدون سوخت. مدت زیادی دزدان دریایی خدمه لنج‌ها و اسرای خود را در همان لنج نگه داشته بودند.
اما وقتی یک گروه از صیادان سوار بر لنجی که سوخت داشت توانستند از غفلت دزدان دریایی استفاده کنند و از محل بگریزند کار برای اسرا سخت و دشوارتر شد. دزدان دریایی عموما به خانواده‌های اسرا زنگ می‌زنند و تقاضای پول می‌کنند. آنها می‌دانند وقتی اسرایشان گران‌قیمت‌تر می‌شوند که دولت برای حمایت از اتباع خود وارد عمل شود. بنابراین با فشار آوردن به خانواده‌ها تلاش دارند تا موضوع را برجسته‌تر و حساس‌تر جلوه دهند.
در این مدت اما عموم خانواده‌های اسرایی که عزیزی از خانواده آنها گرفتار دزدان دریایی سومالیایی بوده صرفا به صاحب لنج مراجعه می‌کردند. در مرحله نخست خانواده اسرا برای نجات عزیزان‌شان با جمع‌آوری مبالغی پول تلاش کردند آنها را زنده نگاه دارند.
دزدان دریایی برای رهایی اسرا مبلغ ۱۵۰هزار دلار مطالبه کردند. این نخستین‌بار نبود که عدد ۱۵۰هزار دلار به گوش می‌رسید. مطالبه ۱۵۰هزار دلار برای آزادی ملوانان و صیادان ایرانی برای نخستین‌بار به میان نیامده است. وقتی سال ۱۳۸۹ یک کشتی از بندرعباس عازم آب‌های آزاد شد گرفتار دزدان دریایی شد. دزدان دریایی خدمه کشتی را به گروگان گرفتند. بعد از ۲ سال از زمان این گروگانگیری دزدان دریایی برای رهایی یکی از ایرانیان یعنی شهریار علی‌آبادی ۱۵۰هزار دلار مطالبه کردند.
شهریار علی‌آبادی شهریور ۸۹ سوار بر همین کشتی بود که پس از اینکه بندرعباس را ترک کرد، به سمت آب‌های آزاد شروع به حرکت کرد و گرفتار دزدان دریایی شد.
او سرانجام پس از حدود ۴ سال اسارت در سال ۱۳۹۳نجات پیدا کرد و توانست همراه ۱۰ملوان دیگر از زندان دزدان دریایی فرار کند.
در این میان و وقتی پیگیری برای نجات اسرا فقط به اقدام‌های شخصی و خانوادگی محدود شده بود رفته‌رفته به زمان انتخابات مجلس شورای اسلامی نیز نزدیک می‌شدیم. عبدالغفور ایران‌نژاد نماینده کنونی چابهار و کنارک در مجلس شورای اسلامی در زمان انتخابات وعده داده بود در نخستین اقدام بعد از ورود به مجلس پیگیر نجات این ملوانان و صیادان می‌شود.
اما با‌گذشت ۷ ماه از زمان برگزاری انتخابات و شروع به کار مجلس هیچ خبری از پیگیری رسمی این ماجرا نبود تا اینکه اواخر مهر ۱۳۹۵ خبرآنلاین گزارشی در این باره منتشر کرد. با انتشار این گزارش و پیگیری‌های خبری موضوع یک کمپین برای نجات صیادان و ملوانان ایرانی شکل گرفت. ارتباط با خانواده‌های اسرا نشان از آن داشت که هیچ یک از خانواده‌ها با مسوولان دولتی در این زمینه در ارتباط نبوده‌اند. فرمانداری کنارک اظهار کرد که از موضوع اطلاع نداشته است. سپس استانداری سیستان و بلوچستان از خانواده صیادان و ملوانان اسیر خواست برای ارائه آخرین اطلاعات از وضعیت گروگان‌های ایرانی به زاهدان و محل استانداری مراجعه کنند.
در همین حال وزارت خارجه نیز قول مساعد داد که پیگیر این ماجرا شود و به شیوه‌های دیپلماتیک به رهایی بازماندگان این تیم ۲۱ نفره صیادی کمک کند. در همین حین ۲ نفر دیگر از صیادان جان باختند و تنها همین ۸ نفری که اینک زنده هستند باقی ماندند.
ماجرای سفارت عربستان و پیچیدگی‌های بیشتر ماجرا
ماجرای اسارت صیادان و ملوانان ایرانی از ۶ فروردین ۱۳۹۴ تاکنون یک مرحله سخت‌تر هم داشته است. ایران با سومالی ارتباط دیپلماتیک داشت.
اما وقتی در سال ۱۳۹۴ به سفارت عربستان حمله شد، سومالی به تحریک عربستان، رابطه‌اش را با ایران قطع کرد. بنابراین همین اندک امکان ارتباط با کشوری فاقد انسجام ملی هم از دست رفت. تا آبان ۱۳۹۴ یک نفر از صیادان و ملوانان اسیر با پای خود گریخته بود. نامش گلاب است. برخی هم او را از اتباع پاکستانی توصیف می‌کنند که در ایران کارگری می‌کرده است. در همین مدت و طی عملیات‌های حکومت مرکزی با قبایل مختلف طی یک درگیری فرصت رهایی ۴ صیاد دیگر دست داده بود. اما بعد از قطع ارتباط دیپلماتیک عملا دزدان هم از دریافت وجه اخاذی خود ناامید شدند. این سو نیز تلاش‌های دیپلماتیک مختل شد. با این وصف از میان ۱۶نفر باقی‌مانده در چند مرحله ۸ نفر جان باختند و اینک تنها ۸ نفر ایرانی نزد 2 دزد دریایی باقی مانده‌اند. ۴نفر شامل ناخدای لنج صیادی نزد دزدی به‌نام «کرانی» و ۴ نفر دیگر نزد «عبدولی.»
با انتشار خبر طولانی شدن اسارت این عده و حساس شدن رسانه‌ها مشخص شد که هنوز آمار درستی از تعداد کشته‌ها و شهدای این ماجرا وجود ندارد و ازسوی دیگر به سبب آنکه بهای اخاذی دزدان دریایی بالا نرود مسوولان مرتبط با پرونده حاضر نبودند ماجرا به رسانه‌ها کشیده شود.
اما در پی مرگ ۲ صیاد (آخرین قربانیان) پویشی مردمی شکل گرفت و این پویش با پیگیری مسائل این صیادان و ملوانان مسوولان وزارت امور خارجه را خطاب قرار داد.
در نخستین اقدام این پویش مردمی که در شبکه‌های اجتماعی با #آزادی_صیادان_ایرانی شناخته شد از یکی از روزنامه‌نگاران خواست با سفر به کنارک و چابهار و روستاهای تابعه آخرین وضعیت خانواده‌های این صیادان و ملوانان را بررسی کند.
هنوز خبری از آزادی صیادان و ملوانان نشده
یکی از ترفندهای دزدان دریایی در مواجهه با اسرای خود این است که نرخ آزادی را بالا ببرند. آنها وقتی موفق به این اقدام می‌شوند که بتوانند خانواده‌های اسرا را ترغیب کنند تا دولت خود را وادار به رسیدگی به این ماجرا کنند. در مورد اسرای ایرانی نیز همین اتفاق افتاده است. اما در همین زمان یک کلاهبرداری هم از خانواده اسرا رخ داده است. در سال ۱۳۹۴ فردی که واسطه بین دزدان و خانواده اسرا بوده نزدیک به ۱۵۰میلیون تومانی که خانواده‌ها با هزاران گرفتاری جمع کرده بودند را به جیب زد و ناپدید شد. این وضعیت بی‌اعتمادی را نزد خانواده‌ها بیشتر کرد.
در این میان و بعد از آنکه رسانه‌ها اواخر مهر و سپس در آبان ۱۳۹۵ موضوع را برجسته کردند و استانداری سیستان‌وبلوچستان نیز رسیدگی به خانواده‌ها را در دستور کار قرار داد دیداری بین خانواده‌ها، مالباختگان و استاندار در کنارک برگزار شد. ابراهیم فروزانمهر، مالک لنج سراج کنارک در دیدار استاندار با خانواده ملوانان در حصر دزدان دریایی در سالن جلسات شیلات چابهار از وضعیت و مطالبه وجه معادل حدود ۱میلیاردتومان برای آزادی صیادان و ملوانان گفت. این در حالی است که دزدان دریایی لنج سراج را به‌طور کامل معدوم کرده‌اند.
حال به تعطیلات نوروز نزدیک می‌شویم. دستکم ۸خانواده این نوروز را در حالی به استقبال می‌روند که عزیزشان در اسارت دزدان دریایی است. خانواده برخی از این صیادان به‌شدت در فقر به سرمی‌برند. آنها همچنان با این پرسش دست و پنجه نرم می‌کنند که آیا این ۸ نفر بازمانده از خدمه لنج سراج هم به سرنوشت ۸ جانباخته در اسارت دزدان گرفتار می‌شوند؟
موضوع اینجاست که اگر اداره شیلات و همین‌طور مراجع تصمیم‌گیر به فرصت‌های اشتغال صیادان در کنارک و چابهار و سایر نقاط جنوبی کشور می‌اندیشیدند چنین چالشی پیش روی مردم آن هم در قشر ضعیف و نیازمند حمایت صیادان و ملوانان روی نمی‌داد.
