گروه بورس| علی رمضانیان- حسن صادقی|
یکی از موضوعاتی که در سال 95 دامن بازار سرمایه و فعالان آن را گرفته، توقف نمادهاست که بعضا طولانیمدت و با تعدیل منفی همراه بودهاند. از این بین اما پرحاشیهترین گروههای بورسی که توقف نمادها و حوادث پیرامونی آن کار را به دفتر ریاستجمهوری رساند، گروه بانکی است.
به گزارش«تعادل» بررسی صورتهای مالی بانکهای فعال در بازار سرمایه، کارنامه درخشانی از عملکرد بانکهای بورسی ارائه نمیدهد. یکی از موضوعات مهم که در صورتهای مالی نمایان شده و نشان از وضعیت بغرنج بانکها دارد، میزان بدهی و مطالبات آنهاست زیرا در 6 ماهه ابتدای سال جاری این سرفصلها بیش از 50 درصد رشد داشتهاند. دادههای مالی بانکها حاکی از آن بوده که سود خالص بازیگران اصلی بازار پول در 6 ماهه نخست سال جاری موفقیتآمیز نبوده به طوری که از 19بانک حاضر در بازار سهام تنها 9 بانک اقدام به ارائه صورتهای مالی شفاف میاندورهیی کرده و 10بانک دیگر از عملکردهای 6 ماهه نخست سال جاری گزارشی ارائه ندادهاند. فقدان صورتهای مالی این 10بانک و گزارشهای ناقص دیگر بانکهای حاضر نشان از عملکرد ضعیف نظام بانکی در بورس تهران است. هر چند با استناد به همین صورتهای مالی، بانکهای کوچکتر در رشد درآمدهای خود بسیار موفقتر از بانکهای بزرگ عمل کردهاند. این درحالی است که عملکرد نظام بانکی پس از آغاز دوره برجام وارد فاز جدیدی شده است.
توقف پرحاشیه نمادهای بانکی
اغلب نمادهای بانکی از 27تیر ماه سال جاری متوقف شده و تاکنون بسته هستند. عامل طولانی شدن توقف نمادهای بانکی نحوه گزارشنویسی آنهاست که بانک مرکزی طی ابلاغیهیی در بهمن ماه سال 1394 اعلام کرد که بانکها باید براساس استانداردهای گزارشنویسی بینالمللی(IFRS) صورتهای مالی خود را تهیه کنند در غیر این صورت گزارشهای مالی قبل پذیرفتنی نیست. موضوعی که به زعم بسیاری از کارشناسان امور بانکی با انتقادات زیادی روبهرو شده است. زیرا آنها معتقدند که این ابلاغیه بسیار دیر صادره شده و بانکهایی که شعبههای زیادی دارند، نمیتوانند تا تیر ماه سال جاری که مطابق با قانون تجارت ضربالاجل برگزاری مجمع سالانه است، صورتهای جدید منتشر کنند.
در همین رابطه یکی از اعضای کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی با انتقاد از توقف نماد برخی از شرکتهای بورسی گفت: بازار بورس یکی از بازارهای اقتصادی است که میتوان با سوق دادن نقدینگیها به این بازار از رونق بازار سوداگری جلوگیری و بخش تولید را تقویت کرد. شهاب نادری، نماینده پاوه و اورامانات در مجلس شورای اسلامی ادامه داد: به طور طبیعی ارائه منظم صورتهای مالی از سوی شرکتهای بورسی و برگزاری به موقع در موعد قانونی باعث میشود که نماد این شرکتها در بورس باز شود. عضو کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی یادآور شد: توجه به اعتمادسازی در بازار بورس باید در دستور کار مسوولان بازار سرمایه باشد البته در رابطه با توقف نماد شرکتهای بورسی و مسائل دیگر نشست مشترکی بین اعضای کمیسیون اقتصادی و مسوولان بورس انجام خواهد شد.
بانکهایی چون ملت، تجارت، صادرات، پست بانک و سینا ازجمله بانکهایی هستند که بیشترین شعب را داشته و به دلیل گستردگی نمیتوانستند، گزارش سالانه خود را به موقع منتشر کنند. یکی از مسائلی که در موضوع انتشار صورتهای مالی برای بانک مرکزی بسیار حائز اهمیت بود، موضوع ذخیره مطالبات مشکوکالوصول است. بانکها به دلیل معوقات زیادی که دارند طی سالهای گذشته با انتقادات زیادی روبهرو شده و از طرف دیگر بانک مرکزی برای فروکش کردن این انتقادات، بانکها را مکلف کرد که ذخیره مطالبات از محل هزینه مطالبات مشکوکالوصول را ثبت کنند تا از این طریق ریسک معوقات خود را کاهش دهند. این موضوع موجب زیانده شدن بانکها در سال 94 و 6 ماهه ابتدایی سال 95 شد. زیرا تکلیف کردن میزان ذخیره مطالبات مشکوکالوصول و افزایش هزینه مطالبات، بانکها را با مشکلات زیادی مواجه کرد به طور مثال بانک تجارت درحالی برای سال 95 بیش از 16.7تومان سود برای هر سهم در نظر گرفته بود که طی گزارش جدید اعلام کرده که در سال 95 حدود 9.3 تومان زیان خواهد داشت.
زیان سنگین بانک صادرات
یکی از پر حاشیهترین نمادهای بانکی در این بین متعلق به بانک صادرات بود. این بانک در ابتدای سال 95 اعلام کرد که 996میلیارد تومان سود خواهد برد که بر این اساس برای هر سهم 16تومان سود کنار خواهد گذاشت اما پس از انتشار گزارش جدید اعلام کرد که در سال 95 معادل 4هزار و 656 میلیارد تومان زیان خواهد داشت که برای هر سهم 47 تومان برآورد میشود. هر چند طی 6 ماه این بانک توانست 7.3تومان سود برای هر سهم در نظر بگیرد اما در طول سال عایدی برای سهامداران نخواهد داشت. هزینه مطالبات مشکوکالوصول بانک صادرات طی 6 ماه نخست سال جاری 2هزار و 525 میلیارد تومان شناسایی شده است.
آینده مبهم بانک ملت
بانک ملت در پایان سال 94 اعلام کرد که برای سال 95 معادل 2هزار و 142میلیارد تومان سود خواهد برد که بر این اساس برای هر سهم حدود 50.1 تومان سود کنار خواهد گذاشت اما بعد از 6 ماه طی صورتهای جدید اعلام کرد که برای سال 95 تنها خواهد توانست 500 میلیارد تومان سود بسازد که برای هر سهم حدود 10.2تومان است. از نکات جالب توجه بانک ملت میتوان گفت طی
6 ماه نخست سال جاری، این بانک هزینه مطالبات مشکوک الوصول اعلام نکرده که این موضوع در صورتهای مالی دورههای بعد میتواند سود این بانک را تحتالشعاع قرار داده و بانک ملت را زیانده کند.
صورتهای مالی 6 ماهه «وتجارت»
بانک تجارت در دوره 6 ماهه منتهی به 31شهریور ماه 95 مبلغ 259.9میلیارد تومان زیان خالص شناسایی و بر این اساس مبلغ 5.7 تومان زیان به ازای هر سهم در 6 ماهه منتهی به 30شهریور ماه سال 1395 محقق کرد.
بانک تجارت صورتهای مالی دوره 6 ماهه نخست سال مالی منتهی به 30 اسفند ماه 95 را با سرمایه 4هزار و 750میلیارد تومان به صورت حسابرسی نشده، منتشر کرد. بانک تجارت در نیمه نخست سال مالی منتهی به 30 اسفند 1395 مبلغ یک هزار و 997میلیارد تومان جمع درآمد داشت. از درآمد این شرکت هزینه کارکنان، هرینههای مالی و هزینههای کارمزد کسر و زیان خالص دوره معادل 259.9میلیارد تومان محاسبه و بر این اساس مبلغ 5.7 تومان زیان به ازای هر سهم محقق شد. به زیان خالص دوره نیز زیان انباشته ابتدای سال اضافه و در نهایت مبلغ 748.7میلیارد تومان زیان انباشته پایان دوره در حسابهای «وتجارت» منظور شد. یادآوری میشود، سود خالص این شرکت در دوره مشابه در سال گذشته (31شهریور ماه 95) مبلغ 330.8میلیارد تومان و سود به ازای هر سهم معادل 7.2تومان اعلام شده بود.
مطالبات بانکها از بانک مرکزی و دولت
براساس گزارشات 6 ماهه ابتدای سال 95 مطالبات بانکها از دولت و بانک مرکزی و دیگر بانکها رشد چشمگیری داشته است. براساس این گزارش مطالبات از بانک مرکزی به رقم 41هزار و 122میلیارد تومان رسیده که نسبت به دوره مشابه در سال قبل بیش از 62 درصد رشد داشته است. بیشترین مطالبات متعلق به بانک ملت با رقم 17هزار و 849 میلیارد تومان، بانک صادرات با رقم 12هزار و 861 میلیارد تومان و بانک تجارت با رقم 10هزار 391میلیارد تومان است. کمترین رقم نیز به بانک حکمت با رقم 279میلیارد تومان تعلق دارد. این درحالی است که دولت طی این 6 ماه تنها به 9بانک بورسی بیش از 36هزار و 716میلیارد تومان بدهی داشته که این رقم نسبت به سال گذشته حدود 71درصد رشد را تجربه کرده است. کل مطالبات از دولت در گزارشهای میاندورهیی متعلق به بانک تجارت با رقم 23هزار و 877 میلیاردتومان، بانک صادرات با رقم 12هزار و 745میلیارد تومان، پست بانک با رقم 85 میلیارد تومان و بانک ملت با رقم 9میلیارد تومان است. مطالبات از بانکها در میان بانکهای بورسی مبلغ 38هزار و 334میلیارد تومان بوده که به دلیل رونق گرفتن بازار بین بانکی رشدی معادل 340درصد داشته است. بیشترین رشد
متعلق به بانک خاومیانه بوده که نسبت به سال قبل بیش از 377درصد رشد داشته است.
بدهی به بانک مرکزی و بانکهای دیگر
در مقابل بدهی بانکها به بانک مرکزی و صندوق توسعه ملی به مبلغ 34هزار و 932میلیارد تومان رسیده که رشدی بالغ بر 2.854درصدی را تجربه کرده است.
بر اساس این گزارش، بانک ملت با رقم 17هزار و 521میلیارد تومان بیشترین بدهی را داشته و بعد از آن بانک صادرات با رقم 13هزار و 918میلیارد تومان قرار دارد. همچنین بدهی بانک تجارت به بانک مرکزی نیز رقم 3هزار و 174میلیارد تومان برآورد شده است. افزون بر این طی گزارش میاندورهیی بانکهای بورسی، سرفصل بدهی به سایر بانکها نیز به رقم 18هزار و 780میلیارد تومان رسیده که نسبت به سال گذشته روند نزولی را تجربه کرده و بانک صادرات بیشترین بدهی را در این بخش با رقم 5هزار و 112میلیارد تومان ثبت کرده است.
افت سود خالص بانکها در سال 95
بررسی صورتهای مالی 9 بانک بورسی نشان میدهد که بانکهای کوچکتر به نسبت بانکهای بزرگ عملکرد بهتری داشتهاند. با این حال از میان تعداد بانکهایی که صورتهای مالی خود را منتشر کردهاند، طی 6ماه زیان اعلام کردهاند. بانک تجارت و بانک صادرات نیز بیشترین زیان را در صورتهای مالی خود به ثبت رساندهاند. بنابر این دادهها، بانک صادرات حدود 2هزارو 718میلیارد تومان و بانک تجارت 259میلیارد تومان در عملکرد 6ماهه خود زیان متحمل شدهاند. بر همین اساس سود خالص هر سهم این دو بانک نیز به ترتیب زیانهای هنگفتی را برای سهامداران خود رقم زده بهگونهیی که عملکرد بانکهای تجارت و صادرات هر یک به ترتیب 5.7 تومان و 47 تومان زیان برای هر سهم داشته است. بیشترین سود خالص هر سهم نیز به بانک خاورمیانه اختصاص دارد که برای هر سهم 19.9ریال سود به ثبت رسانده است. پس از آن بانک انصار با 13.5 تومان، بانک پاسارگاد 7تومان، بانک سینا 6.8 تومان، بانک حکمت 2 تومان و بانک ملت با 3 ریال سود را برای هر سهم خود اعلام کردهاند که البته همین مقدار سود نیز نسبت به دوره مشابه سال قبل با افتهای چشمگیری روبهرو شده است.
درآمدهای پسابرجامی بانکهای بورسی
از منظری دیگر، درآمدهای بانکهای بزرگ در صورتهای مالی 6ماهه، اختلاف زیادی با بانکهای کوچکتر دارد بهطوری که در صورتهای مالی میاندورهیی، بانک تجارت با 4هزار و 524میلیارد تومان، بیشترین درآمد را از آن خود کرده و پس از آن بانک ملت با 2هزار و 552میلیارد تومان در جایگاه دوم قرار گرفته است. هر چند درآمد بانکهای بزرگ بیشتر از بانکهای دیگر بوده اما این مقدار درآمد نسبت به مدت مشابه سال قبل با افت زیادی همراه بوده است. بیشترین کاهش درآمد نسبت به دوره مشابه سال قبل به بانک صادرات با 88 درصد و بیشترین رشد درآمدی نسبت به 6 ماهه نخست سال 94 به بانک خاورمیانه با 57درصد مربوط میشود. اما نکته اساسی که در وضعیت درآمدی بیشتر بانکهای بورسی به چشم میخورد، افزایش جهشگونه درآمدهای غیر مشاع است بهطوری که بانک خاورمیانه با 228درصد، پست با 147درصد و بانک ملت با 106درصد بیشترین درآمدهای غیرمشاع را از آن خود کردهاند. به نظر میرسد رشد جهش گونه درآمدهای غیرمشاع در صورتهای مالی بانکهای بورسی از چند منظر قابل بررسی است. نخست رفع تحریمهای u - Turn در دوره پسابرجام به برخی بانکها نظیر بانک خاورمیانه کمک کرد تا از طریق
توسعه مبادلات ارزی، بتوانند میزان درآمد مبادلات ارزی را ارتقا دهند. دوم آزادساری داراییهای منجمد شده بانکهاست بهطوری که در بخش درآمدهای غیرمشاع برخی بانکها، سایر درآمدهای غیرمشاع، با رشدهای خیرهکنندهیی گزارش شده است. این موضوع نشان میدهد که بانکها توانستهاند در حوزههای متفاوتی ورود کرده و درآمدزایی داشته باشند. از سوی دیگر درآمدهای کارمزدی بانکها در این گزارشها به استانداردهای جهانی دست نیافته چراکه هنوز بخش اصلی درآمدهای بانکها هنوز به درآمدهای مشاع اختصاص دارد. این موضوع بر این نکته تاکید دارد که هنوز بانکها از فعالیتهای بنگاهداری خود دست نکشیده و دریافت سپرده و سرمایهگذاری در بخشهای غیرمولد به عنوان راهبرد اصلی آنها برای افزایش درآمد تلقی میشود.