اقتصاد چین؛ ترس بزرگ آقای وزیر
زنگنه: زمان واریز یارانه‌ها بی‌خواب می‌شوم
گروه انرژی نادی صبوری
بیژن زنگنه، وزیر نفت از آن دست وزرایی نیست که بشود چندان از او به عنوان وزیری «رسانه‌ای» یاد کرد؛ او کمتر وارد گفت‌وگوی اختصاصی با رسانه‌ها می‌شود و تعداد این گفت‌وگوها در 2سال اخیر را می‌توان با انگشتان دست شمرد؛ اما در ماه‌های اخیر رابطه او با صدا و سیما از تابع دیگری پیروی کرده است. زنگنه که هفته اخیر بعد از نشست خبری خود در صدا و سیما حضور یافت، چهارشنبه شب 12شهریور ماه نیز در شبکه 5 و در برنامه «اقتصاد ایرانی» حضور یافت.
سوال‌های مطرح شده در این برنامه و اساسا دلیل پخش شدن آن، اطلاع‌رسانی درباره دستاوردهای صنعت نفت در 2سال گذشته بود، دستاوردهایی که مجری برنامه نیز به تکرر از آنها تقدیر و تشکر به عمل آورد.
به گزارش «تعادل» مهم‌ترین اظهارات زنگنه در این برنامه تلویزیونی که البته در بعضی از موارد تازه نبودند به 4 بخش «میدان‌های مشترک نفتی و گاز، آینده قیمت نفت، هدفمندی یارانه‌ها و سرمایه‌گذاری خارجی بعد از تحریم» تقسیم می‌شوند. وزیر نفت در این حضور «برداشت سریع از میادین مشترک» را مهم‌ترین دغدغه مطرح شده توسط مقام معظم رهبری در دیدار زنگنه با ایشان عنوان کرد. مساله‌یی که نشان می‌دهد این اقدام اکنون در کشور در سطوح بسیار بالا اهمیت یافته و عقب‌ماندن کشور از قطر و عراق، همسایه‌ها و هم‌پیاله‌های نفتی و گازی‌اش در این سطوح نگرانی ایجاد کرده است.
وزیر نفت در این شب که چندان و حداقل به اندازه روز نشست خبری با رسانه‌ها سرحال و خندان نبود با طرح توضیحاتی درباره میادین مشترک نفتی و گازی ایران که بیشتر اطلاعات عمومی پروژه‌ها هستند از طرح‌های بلندپروازانه برای آینده این میادین گفت. از رساندن ظرفیت تولید میدان‌های مشترک غرب کارون به 700هزار بشکه در روز در پایان دولت یازدهم تا وارد مدار شدن «25 فاز گازی در پارس جنوبی» در 2 سال آینده.
طرح‌هایی که قطعا به ذات بسیار مثبت و تاثیرگذار هستند؛ اما یکی از نکات قابل تامل در مورد آنها ادبیات یکسان عنوان شدنشان در طول تمام دولت‌هاست. در واقع بیشتر دولت‌ها سعی می‌کنند طرح‌هایی را دنبال کرده که در پایان دوره خود به عنوان دستاوردی مهم ثبت شوند؛ هر چند ثبت یک دستاورد برای کشور نیز سود و منفعت به دنبال خواهد داشت اما آسیب‌هایی مانند «مشمول طرح‌های درازمدت نشدن» به دنبال خواهد داشت.
60 درصد عسلویه، 40 درصد کارون
به هر روی طبق گفته‌های وزیر نفت، این وزارتخانه برای به نتیجه رساندن طرح‌های خود در حوزه نفت و گاز به مجموع 50 میلیارد دلار سرمایه احتیاج خواهد داشت که 60درصد آن صرف فازهای گازی پارس جنوبی و 40درصد آن صرف میادین مشترک نفتی با عراق در غرب کارون خواهد شد.
زنگنه در صحبت‌های خود به خبری که همه منتظرش هستند نیز اشاره کرده و گفت: « فازهای 15و 16پارس جنوبی مهرماه امسال توسط دوستانمان در قرارگاه خاتم افتتاح خواهد شد» اظهارنظری که نشان می‌داد وزیر نفت از عملکرد قرارگاه خاتم در 2سال گذشته در این فازها راضی بوده است. فازهای 15و 16پارس جنوبی، فازهایی هستند که طبق اظهارات رضا فروزش، مجری طرح در نشست خبری با 2 برابر سرمایه اولیه و 2 برابر زمان به نتیجه خواهند رسید و به نوعی گروهی که در 2سال گذشته آنها را در دست گرفتند موجب شتاب‌بخشی به طرح و افتتاح آن در مهر ماه هستند.
یکی از ذهنیت‌های اشتباه راجع به بازار نفت، این ذهنیت است که کشوری با تولید نفت خام ایران و اقتصادی نه چندان وسیع می‌تواند قیمت نفت را با سیاست‌های خود دچار تغییر چندانی کند. مجری برنامه اقتصاد ایران نیز با برداشت اشتباه از یکی از صحبت‌های پیشین زنگنه که درباره «قیمت منصفانه نفت خام» مطرح شده بود از «برنامه‌های وزارت نفت» برای رسیدن به این قیمت پرسید. سوالی که تا حدودی وزیر را نا آرام کرد. زنگنه در ادامه و برای شاید چندین و چندمین بار مجبور به توضیح ساختار اوپک و این مساله شد که بازار نفت متاثر از عوامل مختلفی بوده و نمی‌توان با برنامه یک دولت تغییری شگرف در آن ایجاد کرد.
شکست سعودی‌ها در برابر شیل
اما وزیر نفت در صحبت‌های خود در این باره صراحتا اعلام کرد که سیاست عربستان برای مقابله با نفت شیل در یک سال گذشته «شکست خورده » و یک سال، زمانی مناسب برای برآورد موفقیت‌آمیز بودن یک سیاست محسوب می‌شود. اظهارنظری که نشان می‌دهد در نشست بعدی اوپک، وزیر نفت می‌تواند با دستی پر‌تر به سراغ سعودی‌ها رفته و با کمک دیگر اعضای اوپک آنها را از استدلال‌های غیرمنطقی گذشته خلع سلاح کند. هر چند همانطور که زنگنه در این برنامه اشاره کرد، طرحی در اوپک حتی اگر به تصویب برسد، الزام اجرایی ندارد و اوپکی‌ها معتقدند: «تنبیه‌کننده همه بازار است» . حالا و با چنین سطوح قیمتی در نفت خام که اکنون حول محور چهل و چند دلار سیر می‌کند، بی‌رمق بودن اژدهای زرد نیز مزید بر علت شده است. بی‌رمقی‌ای که زنگنه می‌گوید:« بزرگ‌ترین نگرانی‌ام» است.
زنگنه در توضیح دلیل عظمت این نگرانی چنین می‌گوید: «چند نکته است که قیمت نفت را تحت تاثیر قرار داده یکی تقویت دلار نسبت به یورو است. نکته مهم دیگر عدم توازن بین عرضه و تقاضا و بعدی اقتصاد چین است. بزرگ‌ترین اضافه تقاضای نفت از بازار چین می‌آید. اقتصادی که با حجم 4 تا 5هزار میلیارد دلاری و رشد 10درصدی منبعی مهم برای تقاضا محسوب می‌شود حتی رشد تقاضای نفت چین در برابر رشد اقتصادی این کشور بیشتر بوده است؛ در نتیجه اگر در اقتصاد چین بحرانی ایجاد شود نه تنها بخش انرژی بلکه دیگر کالاهای صنعتی و مواد اولیه نیز دچار بحران خواهند شد».
اقتصاد گنجشک روزی ایران
زنگنه در پاسخ به این سوال مجری که برنامه برای مقابله با تاثیرات این بحران بر صنعت نفت ایران چیست صراحتا می‌گوید:«اقتصاد گنجشک روزی ایران» نمی‌تواند «اقتصاد چین» را دچار تحول کند ولی ما اکنون خودمان را مصون کرده‌ایم. » وزیر نفت معتقد است که با چنین اقتصاد و چنین سطحی از صادرات نفت خام در وضع فعلی، اداره یک کشور 77میلیونی «مهم» است. اداره‌یی که آقای وزیر آن را «عالی» ندانسته اما «قابل قبول» قلمداد می‌کند.
ابلاغیه وزیر به مسوولان پتروشیمی
در اقتصادی گنجشک‌روزی، اساسا زمینه ورود سرمایه‌گذاران به سطوح خرد کمتر وجود دارد. طرح‌های صنعت نفت نیز تقریبا همین خصلت را دارند. به واسطه توسعه نیافتن صنایع تکمیلی به خصوص در زمینه پتروشیمی که در صحبت‌های وزیر نفت نیز به آن اشاره شد، امکان بهره‌مند شدن سرمایه‌های کوچک از این منابع، سفره‌یی بسیار کوچک است. به همین واسطه است که زنگنه در پاسخ به سوالی در این زمینه تنها به 2طرح «گازرسانی به روستاها» که اساسا کارآفرینی محسوب نشده و طرح «ایجاد پمپ‌بنزین‌های تک پمپی» اشاره می‌کند. البته وزیر نفت خود در ادامه صحبت‌هایش از مغفول ماندن توسعه صنایع تکمیلی در پتروشیمی که مهم‌ترین دروازه ورود سرمایه‌های خرد به این صنعت محسوب شده گفته و اعلام می‌کند:« به شرکت ملی‌پتروشیمی ابلاغ کردم که اصلی‌ترین وظیفه شما کمک به توسعه صنایع پایین‌دستی پتروشیمی است. »
طیب‌نیا سخن از زبان ما می‌گویی!
«جانا سخن از زبان ما می‌گویی» ضرب‌المثلی معروف در زبان فارسی است که حالا مصداق احساس تمام دست‌اندرکاران در پروسه واریز «یارانه‌ها» نسبت به اظهارنظر معروف علی طیب‌نیا وزیر اقتصاد نسبت به این پروسه است: « شب مصیبت» هدفمندی یارانه‌ها کم کم به کابوس شبانه تمام وزرای کابینه تبدیل شده است. زنگنه برای توصیف احساسش در این باره از واژه «عذاب‌آور» استفاده کرده و به صحبت طیب‌نیا وزیر اقتصاد از «مصیبت‌بار» بودن شب پرداخت یارانه‌ها اشاره می‌کند. یارانه‌هایی که آن‌طور که وزیر می‌گوید، خواب را از چشمانش گرفته و نگرانی در او ایجاد کرده است. با تمام این تفاسیر و فشاری که وزاری کابینه از آن سخن می‌گویند؛ اگر چنین روندی در ادامه تصحیح نشود، انرژی بسیار زیادی را از آنها گرفته که قطعا می‌توانسته در بخش‌های دیگر تاثیری مثبت به جا بگذارد.
