گروه راه و شهرسازی آزاده کاری
حدود 3 ماه از حادثه پلاسکو می‌گذرد. در این مدت کمیته‌ها و کمیسیون‌های بسیاری گزارش‌های مختلفی در این باره ارائه کردند و در آخرین و مهم‌ترین آن چهارشنبه گذشته گزارش هیات ویژه دولت منتشر شد. در این گزارش که با عنوان «پلاسکو را فراموش نکنیم» در اختیار رسانه‌ها قرار گرفت، حادثه پلاسکو و علل وقوع آن از زوایای مختلف مورد بررسی قرار گرفت. براساس چکیده این گزارش؛ علت آتش‌سوزی در حدی که جمع‌آوری اطلاعات برای هیات امکان‌پذیر بوده، اتصال برق(و احتمالا نشت همزمان گاز از کپسول گاز) بوده است.
به گزارش خبرنگار تعادل در گزارش ملی پلاسکو مهم‌ترین دلیل این حادثه، نبود ایمنی لازم عنوان شده است. در این گزارش آمده است:«بررسی‌های هیات اگرچه نشان‌دهنده کاستی‌هایی در قوانین، تجهیزات، آموزش‌های حرفه‌یی سازمان‌های مرتبط با ایمنی، کمبودهایی در زمینه استانداردها و نقصان‌هایی در بسیاری ملاحظات فنی است اما شواهد نشان می‌دهد اگر حداقل‌هایی از استانداردهای ایمنی رعایت شده بود و ایمنی به معنای واقعی فراموش و ترک نشده نبود، حادثه پلاسکو رخ نمی‌داد یا حداقل منجر به فروریزی ساختمان و کشته شدن افراد نمی‌شد. این وضعیت نشانگر شرایط نامناسب بنیادی‌تری است که در ناکارآمد شدن قوانین، رویه‌های حرفه‌یی، الزامات سازمانی و غفلت از اعمال نظارت‌ها موثر بوده است.»
این درحالی است که در گزارش کمیته تخصصی شورای شهر که فعالیت آن تا هفته گذشته مسکوت مانده بود، ریشه اصلی این حادثه عدم مراقبت و نگهداری اصولی از این ساختمان در طول دروه 54 ساله بهره‌برداری از آن عنوان شده است. همچنین در این گزارش آمده است:«مبحث بیست و دوم مقررات ملی ساختمان تحت عنوان«مراقبت و نگهداری از ساختمان‌ها» در سال 92 رسما ابلاغ شده و رعایت مقررات این مبحث در نگهداری اجزا و قطعات معماری، سازه، تاسیسات برقی و تاسیسات مکانیکی و گازرسانی و سیستم محافظت در برابر حریق برای کلیه ساختمان‌های مشمول مجموعه مباحث مقررات ملی ساختمان اعم از ساختمان‌های موجود و ساختمان‌هایی که در آینده احداث خواهند شد، الزامی است.»
در واقع این گزارش با طرح مبحث 22 مقررات ملی ساختمان سعی دارد تا پای وزارت راه و شهرسازی را به ماجرا باز کند و در بخشی دیگر می‌افزاید:«ایجاد سازوکار اجرایی برای عملیاتی شدن الزامات این مبحث می‌توانست از فاجعه ساختمان پلاسکو جلوگیری کند.»
در ادامه گزارش آمده است: براساس الزامات قانونی مبحث 22 مقررات ملی ساختمان، مالک مکلف به تعیین مسوول نگهداری ساختمان و تعیین بازرس حقوقی برای کنترل ادواری تاسیسات برقی و مکانیکی، سازه و معماری بوده که به دلیل عدم وجود سازوکار اجرایی این موضوع انجام نشده است. با توجه به اینکه وزارت راه و شهرسازی باید راسا یا از طریق سازمان نظام مهندسی ساختمان سازوکار اجرایی و نظارتی را فراهم می‌کرد لذا غفلت دستگاه الزام‌کننده قانون نیز روشن است.
این بند گزارش رسما وزارت راه و شهرسازی را به عنوان مقصر حادثه پلاسکو معرفی می‌کند درحالی که در تمام گزارش صحبتی از کم کاری شهرداری و مدیریت بحران دیده نمی‌شود.
به گزارش«تعادل» در این گزارش، حادثه ساختمان پلاسکو از جنبه سازه‌یی، تاسیسات برقی ساختمان، کاستی‌های ساختمان، تاسیسات مکانیکی، نگهداری و مراقبت از ساختمان، نحوه گسترش حریق، ارزیابی فرآیند مدیریت بحران و ضوابط حقوقی آن به لحاظ علمی مورد بررسی قرار گرفته است اما ابهامات حادثه همچنان باقی است حتی به گفته تندگویان ارائه این گزارش به میزان ابهامات حادثه افزود.
در بخش دیگری از گزارش با عنوان«ارزیابی وضعیت فرماندهی و مدیریت عملیات» آمده است: «با توجه به سطح حادثه مورد نظر، فرماندهی عملیات حادثه پلاسکو مطابق قانون مدیریت بحران کشور بر عهده شهردار تهران(به عنوان رییس شورای هماهنگی مدیریت بحران شهر تهران) بوده است. با توجه به حضور به موقع شهردار تهران و پذیرش فرماندهی حادثه و تعیین جانشین مناسب برای فرماندهی عملیات(معاون حمل و نقل و ترافیک شهرداری تهران با سوابق مدیریت بحران) چالش‌های جدی در مدیریت عملیاتی حادثه رخ نداده است.» حمزه شکیب، استاد دانشگاه تربیت مدرس که گزارش را در صحن شورا قرائت می‌کرد چندین بار بر عملکرد مثبت مدیریت شهری تاکید و گفت که مدیریت بحران مشکلی نداشته است.
آنچه از گزارش کمیته تخصصی شورای شهر برمی‌آید، دفاع تمام قد از شهرداری و سلب مسوولیت از این نهاد است. برخی اعضای شورا نیز انتقادات اساسی به این گزارش وارد کردند.
اشاره کمرنگ به نقش شهرداری
محمد سالاری، رییس کمیسیون معماری و شهرسازی شورا نخستین نفری بود که نظرات خود را درباره گزارش عنوان کرد و گفت: من به برخی از جمع‌بندی‌های انجام شده، انتقاد دارم چراکه به نقش شهرداری در بروز این حوادث کمتر اشاره شده و براساس این گزارش فرماندهی و مدیریت بحران شهرداری نقص و ایرادی نداشته است.
به گفته سالاری، مدیریت بحران مشکل اساسی داشت و در ساعات اولیه هیچ کس نمی‌دانست مسوول کیست و نواقص در حوزه‌های مختلف ازجمله آموزش و سرمایه‌گذاری کاملا مشهود و مشخص بود. سالاری با اشاره به اینکه مدیریت آواربرداری دارای اشکالاتی بود، گفت: ما در این گزارش به قصورات همه سازمان‌ها و وزارتخانه‌ها اشاره کردیم اما به مشکلات شهرداری و سازمان آتش‌نشانی بی‌توجهی شد و باید بگویم در مورد کمبود تجهیزات آتش‌نشانی، نصب سقف‌های کاذب و تغییر کاربری‌هایی که انجام شده بود که محلی برای تجمیع پارچه و... شده بود، شهرداری مقصر است چراکه می‌بینیم، شهرداری در مقابل یک واحد صنفی که تغییر کاربری داده آن را تعطیل می‌کند اما برای تغییراتی که کسبه در ساختمان ایجاد کردند هیچ اقدامی نداشته و این درحالی است که ایمن‌سازی پلاسکو نیاز به تعطیلی کسبه نداشته است. وی با بیان اینکه همه اعضای شورا اعم از اصلاح‌طلب و اصولگرا در مورد قصور شهرداری در انجام برنامه‌های پنج‌ساله و تکالیف سالانه اتفاق نظر دارند، اظهار کرد: ما کمیته ناظر شهرداری هستیم و باید برای سوالاتی همچون اینکه چرا تجهیزات و آموزش آتش‌نشانان کامل نبوده یا چرا دستور تخلیه دیر صادر شده
است، پاسخگو باشیم و باید بگویم با اینکه نیروهای آتش‌نشانی و مدیران انصافا در حد توان خود هر چه داشتند، انجام دادند اما در فرماندهی، سرمایه‌گذاری و آموزش دارای نواقص و ایراداتی بودیم و باید هرچه زودتر این ساختمان تخلیه می‌شد.
غلامرضا انصاری عضو کمیسیون برنامه و بودجه نیز به ابهاماتی همچون عدم استفاده از تشک نجات، استفاده آب به جای فوم و چرایی نبود دستگاه‌های ارتباطی در این گزارش اشاره کرد و گفت: این گزارش هنوز هم نتوانسته به همه ابهامات پاسخ دهد.
در ادامه محسن سرخو، رییس کمیته حمل و نقل شورای شهر با بیان اینکه این گزارش تکلیفی برای ما روشن نمی‌کند، گفت: ما چهار مصوبه در مورد افزایش تجهیزات آتش‌نشانی داشته‌ایم و باید ساختمان‌های بلندمرتبه بر اساس مصوبه به سیستم اطفای حریق مکانیزه مجهز می‌شدند اما می‌بینیم که مصوبات شورا اجرایی نشده است.
وی با بیان اینکه در این گزارش اعلام شد که امکان آب‌رسانی وجود نداشت، اظهار کرد: در سال 94 مجوز خرید بالگرد به شهرداری داده شده بود و من متعجبم که چرا حتی خود آتش‌نشانان نیز از دستورالعمل و استانداردهای فعلی‌شان پیروی نکردند، چرا که یک ساختمان اسکلت فلزی با پوشش ضد حریق سه ساعت در برابر حریق مقاوم است و چرا بعد از 3ساعت و 20 دقیقه دستور تخلیه داده شد تا شاهد زیر آوار ماندن آتش‌نشانان بمانیم؟
وی با بیان اینکه ما اعضای شورای شهر مصوبات خود را نمی‌توانیم دنبال کنیم حالا به دنبال ارائه پیشنهاد به دولت هستیم، گفت: گرفتاری ما این است که اعضای شورا به موضوعات خود توجه نمی‌کنند اما همه عالم امکان را بررسی کرده و نظر می‌دهند و جای سوال است که چرا سیستم بیسیم آنالوگ آتش‌نشانی که در سال 94 مصوب شده بود به دیجیتال تغییر کند، هنوز تغییر نکرده است؟
ناتوانی به سوالات مردم درباره پلاسکو
محمدمهدی تندگویان، عضوکمیسیون معماری و شهرسازی شورا نیز اظهار کرد: گزارش ارائه شده از سوی کمیته فنی پلاسکو یک گزارش کاملا علمی و دانشگاهی بود اما نهایتا پاسخگوی سوالات ایجاد شده نبود. به گفته وی ما نتوانستیم به سوالات مردم در مورد پلاسکو پاسخ دهیم و باید اعلام کنم که در زمینه بررسی حادثه پلاسکو در وهله اول از شهردار تهران دعوت شد و هیچ پاسخی نگرفتیم و شهردار تهران با فرافکنی به موضوعات پاسخ نداد. در ادامه نیز دو کمیته تشکیل شد که نتوانست به ابهامات پاسخ دهد. این گزارش یک گزارش علمی و خوب بود اما پایان‌بندی نداشت. کمیته ملی شهرداری را مقصر می‌داند و کمیته شورا نیز دولت را مقصر اعلام کرده است ولی هردو نتوانستند به سوالات مردم پاسخ دهند.
نایب‌رییس کمیسیون معماری و شهرسازی شورای شهر تهران با بیان اینکه یک گزارش فنی و علمی ابعاد مختلف حادثه اعم از قبل، حین و بعد از حادثه را بررسی می‌کند، گفت: این گزارش نه‌تنها در مورد موضوعات مختلف پاسخی نداد، بلکه ابهامات ما را زیادتر کرد چراکه جای سوال است اگر این حادثه بحران نبود و یک حادثه نقطه‌یی بوده است، چرا نحوه اداره این حادثه به مانند نحوه اداره یک بحران بود و اگر یک بحران بود، چرا تخصص‌های لازمی که برای اداره یک بحران لازم است، وجود نداشت.
تندگویان با بیان اینکه بارها اعلام شده نقشه سازه وجود نداشته اما جای سوال است که با وجود نبود نقشه چگونه بحران را اداره کردید و اتاق فکر برچه اساسی و به پشتوانه چه نقشه‌یی اجازه حفر تونل در جاهای مختلف را داد، گفت: می‌گویند پمپ حجم آب مورد نیاز جهت اطفای حریق برای طبقات بالا امکان‌پذیر نبوده است اما جای سوال است که آیا ما تجهیزات لازم را داشته‌ایم؟ آیا تخصص داشته‌ایم؟ آیا سازه اجازه مانور بیشتر را داده و اگر پاسخ به این سوالات منفی است، پس چرا عملیات اطفا را شروع کردید، بیرون می‌آمدید و می‌گفتید تجهیزات لازم را نداریم.
تندگویان ادامه داد: این گزارش ابهامات را مضاعف کرده و جای سوال است چرا مدیر بحران طی این 12 سال، حتی یک مانور برگزار نکرده تا کمبودها و مشکلات احصا شود. ای کاش کمیته حقیقت‌یاب تشکیل شود تا با بررسی همه مشکلات و ضعف‌ها در دستگاه‌های مختلف، حتی شورا، ما را به یک جمع‌بندی کلی برساند تا حداقل بتوانیم به سوالات مردم پاسخ دهیم، نه اینکه شهرداری و دولت یکدیگر را مقصر بدانند و مردم نیز هاج و واج ما را نگاه کنند.
