پشت پرده برگزاري جشن هالووين در ايران
در آستانه فرا رسيدن هالووين، پليس نظارت بر اماكن عمومي اعلام كرد كه برگزاري هرگونه مراسم، جشن، تجمع، تبليغ يا فروش اقلام مرتبط با مناسبت موسوم به هالووين در تمامي اماكن عمومي و صنفي به‌طور كامل ممنوع است.
در آستانه فرا رسيدن هالووين، پليس نظارت بر اماكن عمومي اعلام كرد كه برگزاري هرگونه مراسم، جشن، تجمع، تبليغ يا فروش اقلام مرتبط با مناسبت موسوم به هالووين در تمامي اماكن عمومي و صنفي به‌طور كامل ممنوع است. اين موضوع اگرچه به معناي ممنوعيت آن در محيط‌هاي خانوادگي و دوستانه نبود، اما سخنگوي دولت نيز در واكنش به اين تصميم گفت: «ما اين‌همه جشن ملي داريم، هالووين كجا بود؟» به هر روي، برخي دورهمي‌هاي خانوادگي و دوستانه، به‌ويژه در ميان جوانان و نوجوانان و همچنين تعدادي از كافه‌ها و محافل خصوصي، رنگ‌وبوي هالووين به خود گرفتند. برخي هنرمندان نيز با انتشار تصاويري از برگزاري اين جشن در فضاي خصوصي خود پرده برداشتند. اين مساله، چرايي پررنگ شدن چنين مراسمي كه ريشه در ساير فرهنگ‌ها دارند را به پرسش مي‌كشد و در عين حال، سوال سخنگوي دولت را برجسته‌تر مي‌كند: جشن مهرگان ما چه شد؟
جامعه ايران با تجربيات جهان‌وطني مواجه شده
محمدسعيد ذكايي، جامعه شناس در اين باره به فرارو گفت: در جامعه‌اي كه متكثر و چندفرهنگي است، شهرنشيني در آن گسترش يافته و سطح تحصيلات و تجربيات فرهنگي افزايش يافته است، انتظار شكل‌گيري نگاهي فراتر از مرزهاي ملي به جشن‌ها و آيين‌ها، چندان دور از ذهن نيست. جامعه ايران بيش از هر زمان ديگري با تجربيات جهان‌وطني مواجه شده است.
برگزاري هالووين ممكن است معنايي مقاومتي داشته باشد
او افزود: استقبال از اين جشن‌ها روندي فزاينده يافته و بايد آن را در پيوند با فرآيند جهاني‌شدن فرهنگ، رسانه‌اي و ديجيتالي شدن جهان و گسترش اميال جهان‌وطنانه در نظر گرفت. البته ممكن است در ميان گروه‌هاي كوچك‌تري، معنايي مقاومتي نيز در اين رفتار وجود داشته باشد؛ براي اين افراد، چنين جشن‌هايي نه از سر نيازهاي هويت‌يابانه يا حتي سرگرمي و كنجكاوي، بلكه واكنشي اغراق گونه و جبراني براي احساس محروميت‌ها و ممنوعيت‌هايي است كه براي برگزاري جشن‌ها و آيين‌هاي ملي ديگر وجود دارد. ذكايي يادآور شد: هرچند اين بعد مقاومتي چندان پررنگ نيست، اما به‌طور كلي مي‌توان گفت جامعه امروز افق تجربيات فرهنگي خود را در ظرفي بزرگ‌تر جست‌وجو مي‌كند؛ ظرفي كه از مرزهاي ملي فراتر مي‌رود و مرزهاي مكاني و حتي زماني وسيع‌تري را نيز در بر مي‌گيرد. اغلب افراد جامعه، به‌ويژه از رهگذر مواجهه با تجربيات متكثر در فضاي مجازي، تمايل دارند مصرف فرهنگي خود را گسترش دهند و آن را از چارچوب مرزهاي ملي فراتر ببرند.
برگزاري جشن هالووين منافاتي با فرهنگ ملي ندارد
اين جامعه‌شناس گفت: برگزاري جشن هالووين منافاتي با فرهنگ ملي ندارد. وقتي فرهنگ را فرآيندي پويا و زنده بدانيم، مي‌توان انتظار داشت كه مولفه‌هايي به آن وارد يا از آن خارج شود و به بيان ديگر سياليت داشته و همواره در حال تغيير باشد. اين وام‌گيري‌ها و وام دهي هميشه بخشي از واقعيت فرهنگ در همه دوره‌هاي تاريخ انسان بوده است با اين حال ابعاد و سرعت آن در دهه‌هاي اخير رشد چشمگيري داشته است. او افزود: در يك جامعه سالم، حدي از اين توجه به سنت‌ها و ميراث‌هاي متفاوت فرهنگي قابل انتظار است و حتي مفيد است؛ اما اگر هزينه توجه به اين مولفه‌ها ناديده گرفتن اشتراكات و بهره‌برداري از سنت‌ها براي داشتن حس عميق‌تري از هويت‌هاي ملي باشد، آن وقت بايد نگران بود؛ در واقع اين افراط در وام‌گيري و سياليت‌هاي برآمده از جاذبه‌هاي مصرفي و فانتزي آيين‌هاي وارداتي مي‌توانند درك از ميراث فرهنگي ايراني را تضعيف يا حاشيه‌اي سازند.
از ديپلماسي تا سرمايه‌داري؛ فرهنگ مقوله‌اي جذاب است
اين كارشناس مسائل فرهنگي گفت: اينكه غربي‌ها يا آسيايي‌ها تا چه اندازه در تبليغ فرهنگ خود موفق عمل كرده‌اند و ما در اين زمينه ضعيف بوده‌ايم، مساله‌اي است كه بايد مورد توجه قرار گيرد. امروزه حتي كشورهاي كوچك و كم‌نام ونشان نيز با تاريخ كوتاه خود، به شكل گسترده به تبليغ فرهنگي مي‌پردازند. او افزود: در حوزه فرهنگ، چه در قالب ديپلماسي و چه در عرصه تجارت و سرمايه‌گذاري، فرهنگ مقوله‌اي بسيار مهم، جذاب و تاثيرگذار است. طبيعي است كه همه كشورها تلاش مي‌كنند «قدرت نرم» خود را از طريق فرهنگ به نمايش بگذارند و از مزيت‌هاي سياسي، اقتصادي و فرهنگي آن بهره ببرند. ژاپني‌ها و كره‌اي‌ها به يك شيوه، امريكايي‌ها و اروپاي غربي به شكلي ديگر. حتي كشورهاي كوچك حاشيه خليج فارس نيز به روش خود به اهميت و حساسيت كار فرهنگي وقوف يافته‌اند و سرمايه‌گذاري‌هاي جدي انجام مي‌دهند.
فرهنگ بيش از هر زمان ديگري با قدرت پيوند يافته است
ذكايي گفت: ميل به ديده‌شدن، كسب منزلت و كسب قدرت، نقشي پررنگ در عرصه فرهنگ پيدا كرده است. صنايع فرهنگي جدي‌تر از هر زمان ديگري در خدمت ذخيره‌هاي آييني، حماسي، اسطوره‌اي و تخيلي بسياري از كشورها قرار گرفته‌اند و بازنمايي اين فرهنگ‌ها به سياست ملي و فراملي بسياري از كشورها تبديل شده است. در جهان امروز كسب اقتدار سياسي و اقتصادي و تداوم آن حتما مستلزم بهره‌برداري هدفمند از همه ظرفيت‌هاي فرهنگي است. او افزود: از اين رو، بايد فرهنگ و آنچه ميراث فرهنگي خوانده مي‌شود را نه يك مقوله‌اي ايستا و ساكن، بلكه پويا و متحرك در نظر گرفت. اين نگاه طلب مي‌كند كه به تغييرات و پويايي‌هاي آن توجه و ضرورتا از آن نهراسيم و به همان سان دنبال بسط آن و ابداع ابتكاراتي براي زنده نگه داشتن و تقويت بيشتر آن باشيم. به معناي ديگر فرهنگ را به مثابه يك پروژه براي سرمايه‌گذاري در نظر‌گيريم.
