گذر نفتکش‌ها از تنگه تحریم
گروه انرژی| نادی صبوری|
یک سال زمان لازم بود تا بالاخره راه‌حلی برای بیمه محموله‌های نفتی ایران، بدون دخالت بیمه‌گران اتکایی ایالات متحده پیدا شود. موضوع ساده بود، کمپانی‌های غیر امریکایی با رفع تحریم‌ها اجازه همکاری با ایران را پیدا کردند اما امریکایی‌ها همچنان از این موضوع منع شدند. کلوپ بین‌المللی P&I که بیمه محموله‌های عظیم کشتی‌ها را به صورت مشترک و بیمه اتکایی انجام می‌داد، دچار سردرگمی شده بود. بخش غیر امریکایی این گروه به دنبال ورود به بازار ایران بود اما وجود امریکایی‌ها، هرگونه همکاری را ناقض تحریم‌ها می‌کرد. حالا پس از یک سال از شروع مذاکرات مقامات P&I با واشنگتن، روز گذشته 2 منبع خبری مختلف در گفت‌وگو با رویترز تایید کردند که از 20 فوریه، راهکاری که بدون دخالت امریکایی‌ها، محموله‌های نفتی ایران را بیمه خواهد کرد، عملی می‌شود. اتفاقی بسیار مهم که هم در فروش نفت ایران و هم در صنعت بیمه تحول ایجاد خواهد کرد. میوه‌یی که در یک سالگی برجام، کام طلای سیاه ایران را شیرین کرد.
وقتی پای محموله عظیم یک کشتی، یا یک ساختمان غول‌آسا در میان باشد، بیمه‌گران نمی‌توانند به تنهایی از پس بار مالی برآیند. اینجا پای بیمه اتکایی و مشارکت بیمه‌گران مختلف به میان می‌آید. یک شرکت بیمه که اقدام به انعقاد قرارداد می‌کند، درصدی از بار مالی را با دیگر بیمه‌گران به اشتراک می‌گذارد تا در صورت وقوع مشکل، ورشکست نشود. محموله‌های نفت خام نیز یکی از ارزشمندترین‌ها در این زمینه به حساب می‌آیند. محموله‌هایی که حالا گروه بین‌المللی P&I راه‌حلی برای بیمه آنها از ایران، پیدا کرده است.
دیروز رویترز نوشت که بیمه حمل و نقل جهانی راهی را پیدا کرده است که از طریق آن بدون دخالت بیمه‌گران متکی به ایالات متحده، می‌تواند تمام صادرات نفت خام ایران را تحت پوشش قرار دهد. این خبر را دو مقام رسمی کلوپ بین‌المللی P&I یا بیمه حمایت و غرامت کشتی‌ها در لندن و توکیو تایید کردند. خبری که برای ایرانی که به دنبال افزایش صادرات نفت خام است، بسیار مهم محسوب می‌شود.
بیمه (Protection and Indemity) یا همان P&I بیمه حمایت و غرامت مخصوص تحت پوشش قرار دادن تمام اجزای کشتی‌ها، مسوولیت کشتی‌ها در برابر آلودگی آب‌ها با مواد سوختی و نفت، خسارت به کالاها و جرح پرسنل روی کشتی است؛ با اعمال تحریم‌ها اما این کلوپ پوشش بیمه‌یی خود از کشتی‌ها و نفتکش‌های ایرانی را قطع کرد؛ چالشی که برخی از بیمه‌گران ایرانی راهکارهایی را برای حل آن ابداع کردند اما هیچ‌وقت نتوانستد به‌طور 100درصدی کارآمد واقع شوند. رویترز در واکنش به این خبر بسیار مهم نوشت: «بی‌میلی بیمه‌گران امریکایی از رسیدگی به کالاهای ایرانی، تعداد بیمه‌گران اتکایی که می‌توانستند وارد پوشش ریسک ایران شوند را به‌شدت محدود کرده بود. ترتیبات جدید اما که اجازه می‌دهد بیمه کشتی بدون دخالت ایالات متحده انجام شود، تعداد محموله‌های واجد شرایط برای قرار گرفتن تحت پوشش بیمه‌یی P&I را افزایش خواهد داد.»
این خبرگزاری در ادامه تشریح کرد که این اتفاق مزیتی برای ایران به حساب می‌آید که به دنبال افزایش صادرات نفت خام خود در پی لغو بسیاری از تحریم‌هاست. هرچند محدودیت‌های بانکی همچنان می‌تواند برای ایران در زمینه صادرات مشکل ایجاد کند. اندرو باردوت دبیر و مدیر اجرایی IGP&I در لندن در این باره توضیح داد: «در استراتژی کلوپ برای سال 2017 هیچ شرکت بیمه‌گر اتکایی مستقر در ایالات متحده وجود ندارد.» او و دیگر مقام این کلوپ به رویترز گفته‌اند که این ساختار جدید از 20 فوریه (حدود 1 ماه دیگر) اجرایی خواهد شد. باردوت عنوان کرد: «این ساز و کار تاثیر بالقوه‌یی بر بهبود وضعیت بیمه‌های اتکایی در قبال کالاهای ایرانی خواهد گذاشت.»
تصویر پیش از این
بیمه کردن یک نفتکش، به خاطر ارزش بالا، بدون حضور شرکای خارجی برای بیمه‌گران ایرانی بسیار دشوار بود. آنها طی سال‌های گذشته تلاش‌هایی برای رسیدن به نقطه‌یی قابل اتکا در این زمینه به خرج دادند اما ایران برای اینکه بتواند محموله‌های نفتی خود را با بیمه از آب‌های آزاد راهی کند، دست به دامن روش‌های غیر مرسوم همچون تغییر پرچم و ثبت شرکت در کشور دوم می‌شد. روش‌هایی که هم از منظر مالی و هم از منظر زمانی مشکلاتی را برای فروش نفت ایران ایجاد می‌کرد. با برداشته شدن تحریم‌ها، بسیاری منتظر تسهیل در این فضا بودند، اما این تسهیل به مانعی قوی به نام تحریم‌های غیر هسته‌یی امریکا علیه ایران برخورد کرد.
فوریه سال 2016 میلادی و حدودا یک سال پیش بود که وال استریت ژورنال در گزارشی به چالش عدم بیمه محموله‌های نفتی ایران پرداخت. این روزنامه در این گزارش نوشت: «عدم شفافیت در مورد برخی از قوانین ایالات متحده، چالش‌هایی را در رابطه با بیمه محموله‌های ایرانی به وجود آورده است. اگرچه واشنگتن تحریم‌های خود علیه تهران را لغو کرده است اما همچنان موانعی برای تجارت با ایران وجود دارد. همین مساله سبب شده است که شرکت‌های بیمه‌یی از اطمینان کافی برای امن بودن ورود به پوشش بیمه ایران برخوردار نباشند.»
رفع تحریم‌های امریکا، دست شرکت‌های غیر امریکایی را برای مبادله با ایران باز می‌کرد اما کمپانی‌های این کشور همچنان از همکاری با ایران منع می‌شدند. همین مساله در بیمه محموله‌های نفتی که به واسطه عظیم بودن به بیمه‌های اتکایی نیاز دارند، مشکل ایجاد می‌کرد.
طبق بخشی از تحریم‌های امریکا که مرتبط با برنامه هسته‌یی نبوده و هنوز باقی مانده است، شرکت‌های بیمه‌یی در صورتی که در بیمه‌های مشارکتی برای محموله‌های نفت خام ایران از دلار امریکا استفاده می‌کردند، تحریم‌ها را نقض کرده بودند.
وال استریت ژورنال در آن زمان نوشت که به دلیل اینکه انجمن متقابل حمایت و پرداخت خسارت صاحبان کشتی‌های بخار امریکا یکی از 13 عضو گروه بین‌المللی کلوپ‌های P&I (بیمه حمایت و غرامت کشتی‌ها) است، چنین وضعیتی کار را برای دیگر کمپانی‌های بیمه‌یی عضو P&I در انجام بیمه‌های مشارکتی محموله‌های نفتی ایران، پیچیده می‌کند.
در این مدت هر چند روند فروش نفت ایران به بسیاری از مشتریان خود پابرجا بود اما پیچیده بودن مسیر بیمه‌یی و همچنین بی‌اطمینانی سبب می‌شد برخی از مشتریان نیز دور ایران را خط بکشند. برای مثال بازوی تجاری شرکت لوک اویل به نام لیتاسو مستقر در سویس، یک محموله نفت که قرار بود از ایران راهی ایتالیا شود را به دلیل مشکلات بیمه‌یی کنسل کرد.
مشتریان دیگری نیز از راه‌هایی نامرسوم برای بیمه محموله‌های دریافتی از ایران بهره بردند، برای مثال پارلمان ژاپن در سال 2012 قبول کرد که تضمین دولت را برای محموله‌های نفتی ایران بپذیرد. روزنامه وال استریت ژورنال در آن تاریخ نوشت که مقامات IGP&I در حال مذاکره با واشنگتن برای یافتن راه‌حلی در زمینه چگونگی انجام بیمه‌های مشارکتی در محموله‌های نفتی ایران است. مذاکراتی که حالا در روزهایی که ایران در حال بررسی نتایج برجام در یک سالگی آن است، می‌تواند نگاهی امیدوارانه‌تر را به بدنه جامعه تزریق کند.
