خودنمايي تخفيفها در بازار خاكستري نفت
در سايه تشديد تحريمهاي غرب عليه روسيه و همزمان با صدور سهميههاي جديد واردات نفت در چين، بازار جهاني انرژي شاهد شتاب گرفتن خريد نفت خام روسيه توسط پالايشگاههاي مستقل چيني است؛ روندي كه نهتنها موازنه عرضه و تقاضا در شرق آسيا را تحتتأثير قرار داده، بلكه پيامدهاي ژئوپليتيكي و اقتصادي مهمي براي بازيگران بزرگ بازار نفت به همراه دارد.
گلناز پرتوي مهر |
در سايه تشديد تحريمهاي غرب عليه روسيه و همزمان با صدور سهميههاي جديد واردات نفت در چين، بازار جهاني انرژي شاهد شتاب گرفتن خريد نفت خام روسيه توسط پالايشگاههاي مستقل چيني است؛ روندي كه نهتنها موازنه عرضه و تقاضا در شرق آسيا را تحتتأثير قرار داده، بلكه پيامدهاي ژئوپليتيكي و اقتصادي مهمي براي بازيگران بزرگ بازار نفت به همراه دارد. پس از وقفهاي چندماهه در سهماهه چهارم سال ۲۰۲۵، پالايشگاههاي مستقل چين كه به «تيپات »ها شهرت دارند و عمدتاً در استان شاندونگ متمركزند، بار ديگر به بازار بازگشتهاند. اين پالايشگاهها پيشتر به دليل اتمام سهميههاي واردات، فرصت خريد نفت خام ارزان را از دست داده بودند، اما اكنون با صدور سهميههاي جديد و افزايش تخفيف نفت روسيه، به بازيگران فعال بازار تبديل شدهاند. بر اساس گزارشهاي منتشرشده از سوي منابع تجاري و خبرگزاري رويترز، اختلاف قيمت نفت خام «اسپو» روسيه با نفت برنت ICE به ركورد بيسابقه هفت تا هشت دلار در هر بشكه رسيده است. اين در حالي است كه در اوايل ماه دسامبر، اين تخفيف در محدوده پنج تا شش دلار قرار داشت. عامل اصلي اين افت قيمت، تشديد تحريمهاي امريكا عليه شركتهاي بزرگ نفتي روسيه از جمله روسنفت و لوكاويل عنوان ميشود. نفت اسپو (ESPO) كه از بنادر خاور دور روسيه صادر ميشود، به دليل كيفيت سبك و شيرين خود، همواره گزينهاي مطلوب براي پالايشگاههاي آسيايي بوده است. اكنون كاهش قيمت آن، جذابيت اين گريد نفتي را براي پالايشگاههاي مستقل چين دوچندان كرده است؛ پالايشگاههايي كه حاشيه سود آنها بهشدت به قيمت خوراك وابسته است. در حالي كه تيپاتها با شتاب در حال نهايي كردن قراردادهاي خريد نفت اسپو هستند، پالايشگاههاي بزرگ دولتي چين رويكردي محتاطانهتر در پيش گرفتهاند. اين پالايشگاهها كه بيش از ديگران در معرض ريسكهاي تحريمي و فشارهاي سياسي قرار دارند، همچنان از خريد گسترده نفت روسيه اجتناب ميكنند. كاهش تقاضاي پالايشگاههاي دولتي، خود عاملي مضاعف براي تضعيف قيمت نفت اسپو در بازار چين شده است. اين دوگانگي در رفتار خريداران چيني نشان ميدهد كه بازار نفت اين كشور به دو بخش متمايز تقسيم شده است: بخشي كه با محاسبات اقتصادي و سودآوري كوتاهمدت حركت ميكند و بخشي كه ملاحظات سياسي و ديپلماتيك را در اولويت قرار ميدهد. در كنار نفت اسپو، گريد «اورال» روسيه نيز شرايطي مشابه، اما حتي دشوارتر را تجربه ميكند. نفت اورال كه گريد شاخص صادراتي روسيه بهشمار ميرود، از يكسو تحت فشار تحريمهاي غرب قرار دارد و از سوي ديگر با كاهش تقاضاي هند مواجه شده است. منابع تجاري ميگويند كه در بنادر چين، نفت اورال براي تحويل در دسامبر، با تخفيفي بيش از ۱۰ دلار در هر بشكه نسبت به نفت برنت معامله شده است. اين سطح از تخفيف، در بازار جهاني نفت كمسابقه است و نشان ميدهد روسيه براي حفظ سهم خود در بازارهاي آسيايي، ناچار به ارايه امتيازهاي قيمتي قابلتوجه شده است. براي پالايشگاههاي مستقل چين، چنين شرايطي به معناي فرصتي طلايي براي كاهش هزينههاي توليد و افزايش سودآوري است. يكي از عوامل كليدي در شتاب گرفتن خريد نفت روسيه، صدور سهميههاي جديد واردات از سوي دولت چين است. پالايشگاههاي مستقل سهميههاي قبلي خود را از اوايل اكتبر به پايان رسانده بودند و ماهها در انتظار تصميم پكن بودند. در نهايت، مقامات چيني سهميههايي با حجم كلي بالاتر از سال گذشته صادر كردند؛ تصميمي كه بهمنزله چراغ سبز براي بازگشت تيپاتها به بازار جهاني نفت تلقي ميشود. اين اقدام دولت چين را ميتوان در چارچوب سياست كلان اين كشور براي تضمين امنيت انرژي، كنترل هزينهها و حمايت از بخش خصوصي پالايشگاهي تحليل كرد. چين به عنوان بزرگترين واردكننده نفت جهان، بهخوبي ميداند كه تنوعبخشي به منابع تأمين و استفاده از تخفيفهاي تحريمي، ميتواند مزيت رقابتي مهمي براي اقتصاد اين كشور ايجاد كند. شتاب گرفتن خريد نفت روسيه توسط چين، صرفاً يك رويداد تجاري نيست، بلكه پيامدهاي ژئوپليتيكي گستردهاي نيز دارد. از يكسو، اين روند به روسيه كمك ميكند بخشي از فشار تحريمهاي غرب را خنثي كند و جريان درآمدهاي نفتي خود را حفظ نمايد. از سوي ديگر، وابستگي متقابل انرژي ميان مسكو و پكن را عميقتر ميكند؛ وابستگياي كه ميتواند در معادلات سياسي آينده نقشآفرين باشد. در مقابل، كشورهاي غربي با مشاهده تداوم صادرات نفت روسيه به آسيا، ممكن است به دنبال ابزارهاي تحريمي جديد يا سختگيرانهتر برآيند؛ اقدامي كه ميتواند بار ديگر بازار جهاني نفت را با شوكهاي قيمتي مواجه كند. آنچه امروز در بازار نفت ميان روسيه و چين رخ ميدهد، نمونهاي روشن از پيوند تنگاتنگ اقتصاد و سياست در دنياي انرژي است. تخفيفهاي سنگين نفت روسيه، سهميههاي جديد واردات چين و عطش پالايشگاههاي مستقل براي خوراك ارزان، همگي دستبه دست هم دادهاند تا جريان تازهاي در بازار شكل بگيرد. جرياني كه اگرچه در كوتاهمدت به سود تيپاتهاي چيني و صادركنندگان روسي است، اما در بلندمدت ميتواند پيامدهايي فراتر از اعداد و ارقام براي نظم انرژي جهان به همراه داشته باشد.
