۲۸ درصد زوجين جوان پرخطر شناسايي شدند
در دومين نشست كاركنان دفتر مشاوره و امور روانشناختي سازمان بهزيستي كشور با سيدجواد حسيني رييس اين سازمان، تمركز بر تقويت پيشگيري از آسيبهاي رواني، ارتقاي سلامت روان زوجين جوان و تخصصيسازي خدمات مشاوره بود.
در دومين نشست كاركنان دفتر مشاوره و امور روانشناختي سازمان بهزيستي كشور با سيدجواد حسيني رييس اين سازمان، تمركز بر تقويت پيشگيري از آسيبهاي رواني، ارتقاي سلامت روان زوجين جوان و تخصصيسازي خدمات مشاوره بود. از شناسايي ۲۸ درصد زوجين پرخطر براي مراقبت پنجساله تا آموزش مهارتهاي زندگي به ۶۹ هزار نفر در سال ۱۴۰۳ و تدوين آييننامه مشاوره آنلاين، اين جلسه بر لزوم سياستگذاري جامع در حوزه سلامت روان تأكيد كرد. به گزارش ايسنا، دومين جلسه كاركنان دفتر مشاوره و امور روانشناختي سازمان بهزيستي كشور با رييس سازمان بهزيستي با حضور مديران و كارشناسان اين حوزه برگزار شد. در نخستين نشست، موضوعاتي از جمله توسعه خدمات پيشگيرانه و آموزشهاي روانشناختي، اجراي پايلوت طرح ارزيابي روانشناختي كودكان و نوجوانان در چهار استان و تدوين طرح مراقبت پيگيرانه براي افراد اقدامكننده به خودكشي مورد بررسي قرار گرفت. در نشست دوم، مسائلي همچون ارتقاي سلامت روان زوجين، نظارت بر مراكز مشاوره غيردولتي، تدوين آييننامههاي مشاوره آنلاين، تربيت مشاوران متخصص در حوزه اوتيسم و آشنا به زبان اشاره براي مشاوره به ناشنوايان مورد بررسي قرار گرفت. در بخش مربوط به ارتقاي سلامت روان زوجين جوان اعلام شد كه حدود 3 هزار زوج جوان تحت پوشش اين برنامه قرار دارند. اين زوجها ۱۶ ساعت آموزش، چهار جلسه مشاوره تخصصي، پيگيري مستمر و مداخلات هدفمند دريافت ميكنند. بر اساس دادههاي ارائه شده، حدود ۲۸ درصد از زوجين تحت پوشش به عنوان گروههاي پرخطر شناسايي شدهاند و به دليل ريسك بالاي تعارض و طلاق، به مدت پنج سال بهطور مستمر رصد و مراقبت ميشوند. غربالگري زوجين بر پايه معيارهاي مشخص و از طريق پرسشنامههايي با سوالات متنوع در زمان ازدواج و طي پنج سال نخست زندگي مشترك انجام ميشود. اين پرسشنامهها توسط زوجين تكميل ميشود. اين برنامه طي چند سال اخير بهصورت پايلوت در استانهاي تهران، البرز، مازندران، گلستان و يزد اجرا شده است. در توضيح شيوه شناسايي زوجين هدف، عنوان شد كه مراكز بهداشتي ميتوانند اين افراد را معرفي كنند يا اطلاعات زوجين جوان از طريق ثبت احوال دريافت شود. هرچند مذاكراتي با ثبت احوال و ثبت اسناد انجام شده اما به دليل عدم همكاري كافي، شناسايي عمدتا از طريق گروههاي در دسترس و مورديابي توسط مراكز انجام شده است.
بيشترين مشكلات زوجين جوان چيست؟
پس از شناسايي زوجين پرخطر، پرونده رواني - اجتماعي براي خانواده تشكيل ميشود و خانوادهها براي دريافت مداخلات و آموزش متناسب با نيازشان دعوت ميشوند. غربالگري توسط مراكز «مثبت زندگي» و مراكز سلامت روان محلي انجام ميشود و در حال حاضر ۱۱۱ مركز سلامت روان محلي در اين حوزه فعال است. بر اساس گزارش ارائهشده، بيشترين مشكلات خانوادهها در سال اول زندگي مشترك به مسائل مرزبندي خانوادگي و روابط جنسي مربوط است و در سالهاي بعد، چالشهاي فرزندپروري سهم بيشتري پيدا ميكند. آموزشها در طول سال و بر اساس گامبندي مشخص ارائه ميشود و تمامي خدمات رايگان است. در سال نخست اجراي برنامه، بازديدهاي خانگي نيز انجام شده و هدف اصلي، رها نكردن زوجين پرخطر بوده است. در سال دوم، تماس تلفني و مصاحبه انجام ميشود و بر اساس نتايج، خانوادهها براي گذراندن سرفصلهاي آموزشي تكميلي دعوت ميشوند. اين برنامه در حال ادغام در طرح آموزش خانواده است و تا ۹ ماه پيگيري و فالوآپ خواهد داشت.
نياز به سياستگذاري در حوزه پيشگيري
در بخش ديگري از جلسه، آموزش مهارتهاي زندگي به عنوان يكي از برنامههاي همگاني و پيشگيرانه سازمان بهزيستي تشريح شد. اين برنامه براي افرادي ارائه ميشود كه هنوز وارد چرخه آسيب نشدهاند و از قديميترين برنامههاي پيشگيري اين سازمان به شمار ميرود. بر اساس توضيحات ارائه شده، در سطح جهاني ۹ الگوي اصلي مهارتهاي زندگي وجود دارد كه در نهايت به ۱۰ مهارت همگاني منتهي ميشود. آموزشهاي پيشگيرانه، از منظر اقتصادي نيز مقرونبهصرفه ارزيابي شد. در همين بخش تأكيد شد كه تبديل آموزش مهارتهاي زندگي به يك درس عمومي در دانشگاهها و حتي ايجاد يك رشته تخصصي در اين حوزه ميتواند به حل مشكل نيروي انساني كمك كند. همچنين به دو سند و قانون مرتبط اشاره شد؛ نخست، لايحه حمايت از بيماران سلامت روان كه در سال ۱۴۰۱ از سوي دولت از مجلس پس گرفته شد و در آن به مداخلات پيشگيرانه اشاره مستقيمي نشده بود و دوم، برنامه جامع سلامت روان كه در سالهاي ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۴ اجرا و از سوي وزارت بهداشت ابلاغ شده و پس از آن بهروزرساني نشده اما در آن به پيشگيري توجه شده است. بر اساس جمعبندي اين بخش، حوزه مداخلات پيشگيرانه نياز جدي به سياستگذاري و تربيت نيروي انساني دارد. گروه هدف برنامه مهارتهاي زندگي، تمامي اقشار جامعه و بهويژه مخاطبان سازمان بهزيستي از جمله كودكان و نوجوانان و زنان سرپرست خانوار معرفي شد. طبق آمار ارائهشده در سال ۱۴۰۳ حدود ۶۹ هزار نفر در قالب ۵۷۰۰ جلسه با ميانگين دو ساعت آموزش ديدهاند كه مجموعا حدود ۱۱ ميليون نفر- ساعت آموزش را شامل ميشود. همچنين براي گروه هدف خاص سازمان از سال ۱۳۹۶ برنامههاي ويژهاي اجرا شده و در سال گذشته ۲۰ هزار و ۸۹۷ نفر در ۲۴۰۰ جلسه، معادل ۵ ميليون نفر- ساعت، آموزش دريافت كردهاند. تعداد آموزشگران فعال در اين حوزه ۸۴۵ نفر اعلام شد كه در ۳۰۹ مركز فعاليت ميكنند و علاوه بر آن، ۲۳۰۰ آموزشگر در حوزه پيش از ازدواج و خانواده فعال هستند كه حدود ۴۰۰ هزار نفر را در قالب چهار جلسه آموزشي پوشش دادهاند.
مراجعه سالانه يك ميليون و ۳۰۰ هزار نفر به مراكز مشاوره
در محور سوم جلسه، وضعيت مراكز مشاوره غيردولتي بررسي شد. بر اساس گزارش ارائهشده، سالانه حدود يك ميليون و ۳۰۰ هزار نفر به اين مراكز مراجعه ميكنند و اين مراكز در ۱۰ حوزه تخصصي فعاليت دارند. با اين حال، شرايط اقتصادي موجب تعطيلي برخي مراكز شده و در همين راستا، بازبيني دستورالعملها و تسهيل فرآيند صدور مجوز در دستور كار قرار گرفته است. همچنين اعلام شد كه تعرفههاي خدمات مشاوره توسط هيات وزيران تعيين ميشود. محور چهارم جلسه به ارزيابي مديران و موسسان مراكز غيردولتي اختصاص داشت. در اين بخش تأكيد شد كه ارزيابي صلاحيت افراد متقاضي تأسيس مركز مشاوره بايد بر اساس استانداردهاي مشخص انجام شود تا از اعمال نظرهاي غيرحرفهاي جلوگيري شود. اين ارزيابيها در سه سطح استاني، منطقهاي و كشوري صورت ميگيرد و استانها يك ماه فرصت دارند تا صلاحيت متقاضيان را بررسي كنند. مجوز تأسيس مراكز پنج سال اعتبار دارد. طبق آمار ارائه شده، سال گذشته ۹۲۲ جلسه ارزيابي به مدت ۱۳۵۲ ساعت برگزار شد كه ۱۲۳۷ نفر متقاضي بودند و ۵۶۶ نفر موفق به دريافت مجوز شدند. ساير متقاضيان امكان ثبت درخواست مجدد پس از چند ماه را دارند. همچنين اعلام شد افرادي كه مجوز دريافت كردهاند براي تمديد نيازي به مصاحبه مجدد ندارند اما بايد در دورههاي آموزشي تعيينشده كه سالانه ۷۲ ساعت است، شركت كنند. در شش ماه نخست سال جاري، ۳۸۷ نفر متقاضي دريافت مجوز بودهاند كه ۲۲۰ نفر تأييد شدهاند.
تربيت مشاوران اوتيسم و آشنا به زبان اشاره
در ادامه جلسه، برگزاري ۳۱ كارگاه كشوري و منطقهاي براي آموزش مشاوران در سال گذشته و ۲۴ دوره آموزشي در سال جاري با حضور ۴۳۳۶ نفر گزارش شد. همچنين اعلام شد سامانه جامع مشاوره راهاندازي خواهد شد و به داشبورد هوش مصنوعي متصل ميشود. آموزش ۳۵۰۰ نفر در حوزه سالمندي، تربيت مشاوران تخصصي اوتيسم و توسعه آموزش زبان اشاره از ديگر محورهاي مطرحشده در اين نشست بود. همچنين اعلام شد كه خدمات مشاوره آنلاين با تدوين دستورالعمل مشخص راهاندازي ميشود و بخش خصوصي با دريافت مجوز از سازمان بهزيستي، بستر ارائه اين خدمات را فراهم خواهد كرد و نظارت بر عملكرد اين مراكز بر عهده سازمان خواهد بود.
حركت به سمت تربيت مشاوران متخصص
سيد جواد حسيني رييس سازمان بهزيستي در اين نشست با اشاره به اولويت سلامت روان در سياستهاي اين سازمان گفت: يكي از اقدامات اساسي، ضرورت پرداختن جدي به سلامت روان است؛ حوزهاي كه بهدليل تأخيرهاي اداري و ساختاري آن گونه كه بايد به آن پرداخته نشده است. به گفته او، در مولفههاي سلامت، سلامت روان سهمي حدود ۸۰ درصدي دارد و سلامت زيستي ۲۰ درصد را شامل ميشود و بايد اين فاصله كاهش يابد. وي با توصيف شرايط اجتماعي كنوني افزود: جامعه امروز جامعهاي توفاني با تغييرات سريع، همهجانبه و گاه غافلگيركننده است كه پيامد آن افزايش تنشهاست و همين امر ضرورت اقدام براي درمان و ارتقاي سلامت روان را دوچندان ميكند. حسيني تأكيد كرد: حركت به سمت تخصصيسازي خدمات مشاوره و تربيت مشاوران متخصص در حوزههايي مانند اوتيسم، ناشنوايان، نابينايان و سالمندان بايد در دستور كار قرار بگيرد. رييس سازمان بهزيستي همچنين از تدوين شيوهنامه مشاوره آنلاين خبر داد و گفت: ورود به اين حوزه بايد با احتياط و بر اساس ضوابط مشخص انجام شود. وي تصريح كرد: پس از صدور مجوز براي دفاتر مشاوره و خدمات روانشناختي، نظارت مستمر ضروري است و در صورت نياز، لغو مجوز نيز بايد اعمال شود. وي بر گسترش شبكه داوطلبان و شناسايي داوطلبان مددكار و روانشناس و پيوند دادن آنها به شبكه منسجم داوطلبان بهزيستي تأكيد كرد. به گزارش روابط عمومي و امور بينالملل سازمان بهزيستي كشور، حسيني با اشاره به طرح «سلام» گفت: بررسي شود كه چگونه ميتوان مراكز مشاوره، پايگاههاي سلامت روان و برنامههايي مانند تحكيم خانواده در پنج سال نخست زندگي مشترك را با اين طرح پيوند داد تا اصول تماميت، كفايت و عدالت در گسترش كمي و كيفي خدمات محقق شود.
