صعود پله‌اي بازار سهام

صعود بورس تهران در كنار رشد نرخ دلاربازار آزاد ادامه دارد. بورس تهران نيز با شتابي تازه در مسير صعود قرار گرفته است. شاخص كل كه مدت‌ها در ركود و نوسان‌هاي فرسايشي گرفتار بود، اكنون با جهش‌هاي چند ده‌هزار واحدي دوباره در مركز توجه قرار گرفته و اكنون در محدوده 3.4 درصدي قرار دارد. 

رشد بورس ناگهاني نبود، بلكه از هفته‌هاي قبل و همزمان با افزايش شتاب نرخ ارز آغاز شده بود. دلار آزاد وقتي با موج‌هاي پياپي از محدوده ۹۵ هزار تومان به ۱۰۰، ۱۱۰ و سپس ۱۲۰ هزار تومان رسيد، بازار سهام نيز وارد مرحله جديدي شد.شاخص كل طي روزهاي اخير به سطح حدود ۳.۴۸۲ ميليون واحد رسيده و ارزش معاملات روزانه نيز به حوالي ۱۸ هزار ميليارد تومان نزديك شده است. اين ارقام نسبت به ماه گذشته قابل‌توجه‌اند؛ اما هنوز با دوران طلايي سال‌هاي ۹۸ و ۹۹ فاصله دارند.

بازارهاي مالي در هفته‌هاي اخير وارد مرحله‌اي كم‌سابقه از تلاطم شده‌اند؛ مرحله‌اي كه در آن دلار آزاد با جهشي پرشتاب از مرز ۱۲۰ هزار تومان عبور مي‌كند و همزمان بورس دوباره به حركت درمي‌آيد. شاخص كل كه ماه‌ها تحت فشار ركود، بي‌اعتمادي و كمبود نقدينگي قرار داشت، حالا دوباره به سطح حدود ۳.۴۸ ميليون واحد رسيده و در برخي روزها رشد چند ده‌هزار واحدي ثبت كرده است.

از بازار ارز و سياست‌گذاري گرفته تا جريان نقدينگي، رفتار سرمايه‌گذاران و وضعيت صنايع. اين گزارش يك روايت منسجم از همين تصوير بزرگ است.

وقتي دلار سرعت گرفت، بورس هم بيدار شد، حركت صعودي بورس دقيقاً از زماني آغاز شد كه دلار آزاد سرعت گرفت.بازاري كه ماه‌ها در محدوده ۹۵ تا ۱۰۵ هزار تومان درجا مي‌زد، ناگهان در يك دوره كوتاه‌مدت پله‌هاي ۱۱۰ و ۱۲۰ هزار تومان را طي كرد. اين جهش، تنها يك اتفاق قيمتي نبود؛ يك سيگنال رواني قدرتمند براي همه بازارها بود.

در اقتصاد كشور، وقتي دلار شروع به دويدن مي‌كند، بقيه بازارها دير يا زود به‌دنبالش مي‌دوند. دليل اين هم‌حركتي واضح است، ريال ارزشش را از دست مي‌دهد، تورم انتظاري بالا مي‌رود و سرمايه‌گذار دنبال محلي مي‌گردد كه ارزش دارايي‌اش كمتر آسيب ببيند در چنين شرايطي، بورس يكي از اولين پناهگاه‌هاست؛ حتي اگر از نظر بنيادي هيچ‌چيز تغيير نكرده باشد. شاخص كل صعود كرد؛ اما با موتور تورم، نه سودآوري، رشد اخير شاخص كل اگرچه از نظر عددي «خوش‌رنگ» است، اما از نظر كيفيت چندان قوي نيست، شاخص بالا رفته، اما پايه‌هاي اين رشد هنوز سست‌ هستند.

ورود پول حقيقي كم‌جان و ناپايدار بوده يعني ارقام معاملات بالا رفته اما ورود پايدار پول حقيقي ديده نمي‌شود. پول بيشتر در حال چرخش ميان گروه‌هاست؛ از خودرويي‌ها به شيميايي‌ها، از آنجا به كوچك‌ها و دوباره به بانكي‌ها. اين يعني بازار هنوز به ثبات نرسيده است . وقتي رشد واقعي باشد، ابتدا نمادهاي بزرگ حركت مي‌كنند؛ اما در رالي‌هاي تورمي، كوچك‌ها تندتر مي‌دوند، الگوي فعلي كاملاً شبيه حالت دوم است. گزارش‌هاي فصلي، نيمه‌سال و عملكرد ماهانه شركت‌ها جهش جدي در سود نشان نداده‌اند؛ بنابراين شاخص دارد بزرگ‌تر مي‌شود، اما بنياد شركت‌ها نه. در روزهايي كه شاخص ۲۵ يا ۳۰ هزار واحد رشد مي‌كند، ارزش معاملات هنوز با استانداردهاي بازارهاي صعودي فاصله دارد كه اين يك هشدار ساختاري بوده كه بازار شكننده است. در يك ماه گذشته، بازدهي دارايي‌ها چنين بوده كه طلا حدود ۱۷ درصد دلار حدود ۱۱ درصد شاخص بورس حدود ۵ درصد است.اما با وجود اين اختلاف، بورس دوباره جذاب شده. وقتي دلار از ۱۱۰ به ۱۲۰ هزار تومان مي‌رسد، ذهن فعالان اقتصادي اين پيام را دريافت مي‌كند كه سرعت تحولات در حال افزايش است.سرمايه‌گذار خرد نمي‌خواهد «آخرين نفري باشد كه وارد بازار مي‌شود.»اين ترس، خودش جريان نقدينگي ايجاد مي‌كند. همچنين وقتي نرخ ارز بالا مي‌رود، نسبت‌هاي P/E و P/S شركت‌ها به‌ظاهر جذاب‌تر مي‌شوند.اما اين جذابيت تنها زماني واقعي است كه سودآوري هم رشد كند، نه فقط ريال كوچك شود. نرخ سود حقيقي بانك‌ها منفي است و اوراق نيز در ماه‌هاي اخير جذابيت خود را از دست داده‌اند.در چنين شرايطي، بخشي از پول به‌صورت طبيعي وارد بورس و صندوق‌هاي بازار مي‌شود.رشد اخير يكسان نيست؛ برخي صنايع به‌خاطر دلار بالا نفس گرفته‌اند و برخي ديگر زير بار هزينه‌ها خم شده‌اند.

اين گروه‌ها حتي بدون رشد واقعي سود، صرفاً به‌خاطر تورم انتظاري رشد مي‌كنند كه شامل خودرويي‌ها، ساختماني‌ها و انبوه‌سازي، نمادهاي كوچك و متوسط است، كالاهاي داخلي با قيمت‌گذاري آزاد بازار در اينجا روي تورم شرط‌بندي مي‌كنند، نه واقعيت مالي.

صنايع دلاري در ظاهر بايد از دلار ۱۲۰ هزار توماني خوشحال باشند شامل پتروشيمي، فولاد و معدن مي‌شود؛ اما اين خوشحالي زماني به سود واقعي تبديل مي‌شود كه نرخ ارز نيمايي هم بالا برود، محدوديت‌هاي صادرات كاهش يابد و جريان پول ارزي شركت‌ها آزاد شود هيچ‌كدام از اين موارد هنوز پايدار نيست.

صنايعي كه با هزينه‌هاي ريالي بالا يا قيمت‌گذاري دستوري مواجه‌اند شامل بانك‌ها، بيمه‌ها، دارويي‌ها اينها در موج تورمي معمولاً دچار فشار مي‌شوند.

بورس ايران در سال‌هاي ۹۱، ۹۷، ۹۹ و ۱۴۰۱ همين الگو را تجربه كرده است كه دلار جهش مي‌كند، ربورس ابتدا بي‌تفاوت است، سپس يك‌باره وارد رالي مي‌شود و شاخص به سقف‌هاي رواني مي‌رسد و دوباره اصلاح سنگين را تجربه مي‌كند. نكته مهم اينجاست كه در همه اين دوره‌ها، رشد بازار بيشتر اسمي بود تا واقعي. اگر الگو تكرار شود، رشد فعلي هم پايدار نخواهد بود مگر اينكه اقتصاد تغيير كند كه فعلاً نشانه‌اي از آن نيست. رالي ادامه دارد، اما شكننده است و تا وقتي ارز و سياست‌گذاري در مسير پرخطر امروز حركت مي‌كنند، اين رشد بيشتر بازتاب اضطراب اقتصاد است تا نشانه بازگشت اعتماد.

    بورس در يك نگاه

شاخص كل بورس تهران در پايان معاملات دوشنبه ۱۷ آذر با افزايش ۳۱ هزار و ۷۳۱ واحد به تراز ۳ ميليون و ۴۸۲ هزار واحد رشد كرد؛ شاخص هم وزن ۴۵۹۶ واحد مثبت شد و به تراز ۹۷۸ هزار واحد افزايش يافت كه بالاترين تراز شاخص هم وزن در تاريخ بازار سرمايه است. ارزش كل بورس تهران در پايان معاملات روز اخير به سقف كانال ۱۰.۳ هزار همت رشد كرد ارزش كل معاملات امروز به رقم كم سابقه ۶۱۴.۷ همت رسيد ارزش معاملات خرد نيز به نزديك ۱۴ همت افزايش يافت.

نمادهاي فملي و شتران تاثير ۱۱ هزار واحدي در رشد شاخص داشتند نمادهاي وبملت و داترا نيز پرتراكمش‌ترين نهادهاي معاملات محسوب مي‌شوند.ميزان خالص ورود پول حقيقي به بازار سهام در معاملات اين روز در آستانه هزار ميليارد توماني شدن بود به صندوق‌هاي سهامي نيز ۱۲۸.۸ ميليارد تومان پول حقيقي وارد شد از صندوق‌هاي درآمد ثابت نيز ۵۱۹.۵ ميليارد تومان نقدينگي سرمايه‌گذاران حقيقي خارج شد با اين حال ميانگين ماهانه ورود و خروج پول حقيقي به بازار سرمايه همچنان منفي ۲۰۴.۴ ميليارد تومان است.

بيشترين ميزان ورود پول حقيقي طي معاملات روز اخير به گروه كانه فلزي با ۳۷۰.۳ ميليارد تومان اتفاق افتاد گروه‌هاي فرآورده نفتي با ۲۰۳.۳ ميليارد تومان و بانك‌ها با ۱۱۸.۳ ميليارد تومان در رتبه‌هاي بعدي بودند گروه‌هاي دارويي شيميايي‌ها خودرويي‌ها و فلزات اساسي نيز در ميان گروه‌هاي داراي ورود پول حقيقي ثبت شدند اين در حالي است كه خروج پول حقيقي عمدتاً از گروه‌هاي با معاملات كمتر و با ارقام پايين رخ داده است.