آلودگي سهم ما از بنزين ارزان

گراني بنزين؛ فرصتي براي نوسازي ناوگان و مهار تورم حمل‌ونقل شهري

تعادل|

افزايش قيمت بنزين معمولاً اولين جرقه نگراني در ذهن بسياري از مردم است؛ نگراني از موج جديد تورم، گراني كرايه‌ها و فشار بر زندگي روزمره. اما در اين دور از اصلاح قيمت، دولت وعده داده است كه تمام مابه‌التفاوت افزايش قيمت بنزين را مستقيماً به ناوگان حمل‌ونقل عمومي تزريق كند؛ وعده‌اي كه اگر به‌درستي اجرا شود، مي‌تواند اثرات عادلانه و ملموسي براي ميليون‌ها شهروندي داشته باشد كه هر روز در اتوبوس‌ها، بي‌آرتي‌ها، مترو و تاكسي‌هاي خطي جابه‌جا مي‌شوند.

   حمل‌ونقل عمومي؛ قرباني هميشگي ارزان‌فروشي بنزين

سال‌هاست كارشناسان مي‌گويند بنزين ارزان نه‌تنها انگيزه استفاده از خودروي شخصي را بالا مي‌برد، بلكه بودجه عمومي را مي‌بلعد و جايي براي توسعه سيستم حمل‌ونقل عمومي باقي نمي‌گذارد. اتوبوس‌هاي فرسوده، واگن‌هاي فرسوده مترو، كمبود ناوگان در ساعات اوج، قطعي‌هاي پياپي و افزايش هزينه نگهداري، نتيجه همين سياست‌هاي طولاني‌مدت بوده است.اين‌بار اما دولت تأكيد كرده است كه يك ريال از درآمد حاصل از افزايش قيمت بنزين به خزانه نمي‌رود و مستقيماً براي نگهداري، تعمير، توسعه و جلوگيري از افزايش قيمت كرايه‌هاي عمومي هزينه مي‌شود. اين رويكرد از ديد كارشناسان نوعي بازتوزيع عادلانه يارانه است؛ چراكه اكثريت مردم اساساً خودرو شخصي ندارند و در زندگي روزانه به وسايل عمومي وابسته‌اند .

   چرا مردم بي‌ماشين بيشترين نفع را مي‌برند؟

طبق برآوردهاي مراكز حمل‌ونقل شهري، بيش از ۷۰ درصد سفرهاي روزانه مردم با حمل‌ونقل عمومي انجام مي‌شود. اغلب اين افراد نه‌تنها خودرو ندارند، بلكه هزينه‌هاي جانبي خودرو برايشان غيرقابل‌تصور است. بنابراين، پايين ماندن قيمت بنزين براي آنها هيچ منفعت ملموسي نداشته است .

   بنزين هرچقدر هم ارزان باشد  براي من سود ندارد 

اسدالله اسكندري، مرد ميانسالي كه در ايستگاه اتوبوس ايستاده در اين باره به« تعادل» مي‌گويد: من ۱۵ سال است بدون ماشين زندگي مي‌كنم. بنزين هرچقدر هم ارزان باشد، براي من سود ندارد. اما اگر اين گراني باعث شود اتوبوس‌ها خراب نشوند يا تعدادشان بيشتر شود، قطعا وضعيت حمل و نقل عمومي بهتر خواهد شد. او مي‌افزايد: مشكل ما گراني بنزين نيست؛ مشكل دير رسيدن اتوبوس‌هاست. اگر واقعاً پول بنزين را خرج توسعه حمل و نقل عمومي كنند شايد اولين‌بار باشد كه از گراني چيزي نصيب ما بشود.

   اگر حمل و نقل عمومي نوسازي شود آلودگي هم كم مي‌شود

عاطفه ميري، دختري 32 ساله است كه براي رفت و آمد در سطح شهر بيشتر از ناوگان حمل و نقل عمومي استفاده مي‌كند، او نيز در ين باره به تعادل مي‌گويد: اگر واقعا وعده دولت در مورد اختصاص بودجه به دست آمده از افزايش قيمت بنزين به بخش حمل و نقل عمومي تزريق شود، در واقع همان گروهي را منتفع مي‌كند كه هميشه منتظر خدمات بهتر بوده‌اند. او مي‌افزايد: در روزهايي كه آلودگي هوا بيشتر است افرادي كه از حمل و نقل عمومي استفاده مي‌كنند بيش از همه در معرض آسيب هستند، چرا كه هم تعداد اتوبوس‌ها كم است و هم ازدحام مسافر در برخي از ايستگاه‌ها بيشتر، معطل ماندن در هواي آلوده براي اين افراد سلامت آنها را با مخاطره جدي مواجه مي‌كند.  اين دختر جوان در ادامه اظهار مي‌دارد: اما اگر قرار باشد افزايش نرخ بنزين به افزايش هزينه‌هاي زندگي منجر شود قطعا نتيجه خوبي در بر نخواهد داشت. البته ما اميدواريم كه دولت به وعده‌اي كه در اين زمينه داده عمل كند ضمن اينكه همين سه نرخي بودن بنزين مي‌تواند راهكاري براي جلوگيري از تورم ناگهاني باشد. 

   اميد محتاطانه اما واقعي

در گفت‌وگوهاي خياباني، گرچه نگراني‌هايي نيز وجود دارد، اما كاملاً ديده مي‌شود كه بسياري از مردم از اينكه بالاخره يك سياست به نفع شهروندان فاقد خودرو طراحي شده استقبال مي‌كنند. اميد دانشجوي 22 ساله در اين باره مي‌گويد: اگر اين تصميم باعث شود قطارهاي مترو كمتر خراب شوند، من اولين كسي هستم كه از گراني بنزين دفاع مي‌كنم. يك كارمند جوان نيز اشاره مي‌كند: سال‌ها بنزين ارزان بوده، اما اتوبوس‌ها روزبه‌روز بدتر شده‌اند. اگر قرار است بالاخره اين معادله برعكس شود، چرا كه نه؟ با اين حال برخي مردم هم نگران‌اند كه وعده‌ها عملي نشود، موضوعي كه اعتماد عمومي را از بين مي‌برد. اما اكثريت كساني كه با آنها صحبت شد، مي‌گويند اگر ثمره اين سياست را در كيفيت سفرهاي روزانه‌شان ببينند، نه‌تنها اعتراضي ندارند بلكه آن را منطقي مي‌دانند.

   تعهدي كه نياز به پشتوانه مالي دارد

يكي از بخش‌هاي كم‌سابقه در سياست‌هاي اخير، تعهد دولت به جلوگيري از افزايش كرايه‌ها در سال جاري است. اين تعهد بدون پشتوانه مالي امكان‌پذير نيست و دولت اعلام كرده صندوق مشخصي براي واريز درآمد بنزين و اختصاص آن به حمل‌ونقل عمومي تشكيل مي‌شود. عباس احدي، راننده تاكسي در اين باره به« تعادل» مي‌گويد: ما هم از گراني بنزين مي‌ترسيم، اما اگر دولت سهميه تاكسي‌ها را درست بدهد و بودجه تعميرات خودروها تامين شود، ما هم مجبور نيستيم كرايه را بالا ببريم. اين‌طوري مسافر هم اذيت نمي‌شود.

   تجربه كشورهاي ديگر

در بسياري از كشورهاي درحال‌توسعه، يكي از منابع اصلي تأمين بودجه حمل‌ونقل عمومي، عوارض يا ماليات بنزين است. كشورهايي مثل تركيه، برزيل و حتي چين، سال‌هاست اين سياست را اعمال مي‌كنند. نتيجه، سيستم حمل‌ونقل قوي‌تر، وابستگي كمتر به خودرو شخصي و كاهش آلودگي هوا بوده است.

   شهرهايي قابل تنفس و سفرهايي  مقرون به صرفه تر

كارشناسان داخلي نيز بر اين باورند كه اگر واقعي‌سازي قيمت بنزين به نوعي انجام شود كه مردم مجبور به پرداخت تاوان آن نباشند، قطعا شرايط بسيار بهتر مي‌شود. در واقع شهرهاي ما هم قابل تنفس‌تر شده و هم سفرهاي شهري بسيار مقرون به صرفه و البته منظم‌تر خواهد شد.