پناهگاه امن سرمايه در بورس
در ماه‌هاي گذشته و از ابتداي سال، صندوق‌هاي سرمايه‌گذاري طلا به يكي از مهم‌ترين مقاصد نقدينگي در بازار سرمايه ايران تبديل شده‌اند؛ تحولي كه نه به صورت مقطعي، بلكه بر مبناي يك روند ساختاري و واكنشي مستقيم به شرايط كلان اقتصاد داخلي و جهش‌هاي كم‌سابقه بازار جهاني طلا شكل گرفته است.
در ماه‌هاي گذشته و از ابتداي سال، صندوق‌هاي سرمايه‌گذاري طلا به يكي از مهم‌ترين مقاصد نقدينگي در بازار سرمايه ايران تبديل شده‌اند؛ تحولي كه نه به صورت مقطعي، بلكه بر مبناي يك روند ساختاري و واكنشي مستقيم به شرايط كلان اقتصاد داخلي و جهش‌هاي كم‌سابقه بازار جهاني طلا شكل گرفته است. اين صندوق‌ها كه در سال‌هاي اخير به تدريج جايگزيني امن‌تر و شفاف‌تر براي خريد فيزيكي طلا و سكه محسوب مي‌شوند، از ابتداي سال تاكنون با موج كم‌نظيري از توجه سرمايه‌گذاران روبه‌رو بوده‌اند؛ موجي كه طبق گزارش‌ها بيش از ۱۵ هزار ميليارد تومان خالص ورود نقدينگي به صندوق‌هاي طلا را در سال ۱۴۰۴ رقم زده است و آنها را در صدر ابزارهاي جذاب براي پوشش ريسك ارزي، تورمي و ژئوپليتيكي قرار داده است. رشد قيمت واحدهاي اين صندوق‌ها نيز به دنبال همين جريان نقدينگي و همسويي كامل با شرايط بازار جهاني و داخلي، از ساير كلاس‌هاي دارايي پيشي گرفته و شاخص‌هاي بازدهي آنها در بازه‌هاي سه‌ماهه، شش‌ماهه و دوازده‌ماهه عملكردي فراتر از متوسط بازار داشته است.
روند عملكرد صندوق‌ها نشان مي‌دهد كه طي ماه‌هاي گذشته، رفتار واحدهاي صندوق تقريبا هم‌جهت با نرخ دلار آزاد و قيمت اونس جهاني بوده است. هر موج صعودي در نرخ ارز و هر جهش جديد در قيمت جهاني طلا بلافاصله خود را در NAV و قيمت معاملاتي صندوق‌ها نشان داده و در دوره‌هايي كه تورم انتظاري تشديد شده يا ريسك‌هاي سياسي اوج گرفته‌اند، شاهد هجوم سرمايه‌گذاران به اين صندوق‌ها بوده‌ايم. در برخي دوره‌ها بازدهي صندوق‌هاي طلا با اختلاف محسوس نسبت به شاخص كل بورس حركت كرده و حتي در زماني كه بازار سهام وارد فاز اصلاحي و خروج پول شده، صندوق‌هاي طلا رشد مستمر ثبت كرده‌اند. داده‌هاي به‌روز نيز نشان مي‌دهد كه ارزش معاملات صندوق‌هاي طلا در مقاطع متعددي به چندين هزار ميليارد تومان رسيده، بعضا تا سقف ۲.۵ همت در معاملات گواهي سپرده طلا و بيش از ۷۰ همت در معاملات مجموع صندوق‌ها طي چند ماه اخير كه بيانگر عمق و اهميت اين بازار براي سرمايه‌گذاران خرد و حرفه‌اي است.
ورود گسترده پول به صندوق‌هاي طلا تنها نتيجه هيجان يا رفتار توده‌اي نيست، بلكه پشتوانه آن مجموعه‌اي از واقعيت‌هاي اقتصادي است. نخست اينكه نوسانات سياسي-اقتصادي در منطقه و افزايش ريسك‌هاي ژئوپليتيكي موجب شده سرمايه‌گذاران تمايل بيشتري به دارايي‌هاي امن نشان دهند. دوم، سياست‌هاي پولي و ارزي و وضعيت نرخ بهره حقيقي در اقتصاد ايران باعث شده نگهداري ريال به‌صرفه نباشد. سوم، افزايش قابل توجه قيمت جهاني طلا در سال جاري-در پي كاهش انتظارات نرخ بهره واقعي، سياست‌هاي انبساطي برخي اقتصادهاي بزرگ، خريد بانك‌هاي مركزي و رشد تقاضاي ETFهاي جهاني-زمينه‌ساز يك سيكل صعودي قدرتمند شده است. نتيجه اين تركيب، هم‌افزايي ميان روند جهاني و داخلي است؛ چيزي كه صندوق‌هاي طلا را بيش از هر ابزار ديگري حساس و واكنش‌پذير كرده است.
در اين ميان بايد به رفتار صندوق‌ها در شرايط بحراني نيز اشاره كرد. بررسي عملكرد آنها در ماه‌هايي كه تنش‌هاي سياسي يا امنيتي افزايش يافته، نشان مي‌دهد كه صندوق‌هاي طلا توانسته‌اند نقش كلاسيك «پناهگاه امن سرمايه» را براي پرتفوي سرمايه‌گذاران ايفا كنند. حتي در دوره‌اي كه بازار سهام دچار خروج پول و افت پي‌درپي شده، صندوق‌هاي طلا شاهد ورود سرمايه و رشد قيمت بوده‌اند. اين رفتار ضدچرخه‌اي عاملي مهم براي افزايش سهم اين صندوق‌ها در سبد سرمايه‌گذاران و رشد تعداد دارندگان واحدهاي آن شده است. با اين حال، بايد در نظر داشت كه هر چند صندوق‌هاي طلا ابزار محافظتي قدرتمندي هستند، اما بازده آنها كاملا وابسته به دو متغير كليدي است: نرخ دلار و قيمت جهاني طلا. چنانچه يكي از اين دو متغير وارد فاز اصلاحي شود، صندوق‌ها نيز بلافاصله واكنش نشان خواهند داد. به‌ويژه در زماني كه حباب قيمتي در واحد صندوق ايجاد شود، امكان اصلاح سريع و شديد وجود دارد و سرمايه‌گذاران بايد نسبت به ساختار هزينه‌هاي صندوق، كارمزدها و نسبت دارايي فيزيكي به دارايي كاغذي دقت بيشتري به خرج دهند.
چشم‌انداز طلا براي هفته‌هاي پيش رو تا پايان سال نشان مي‌دهد كه بازار در يك مسير دوگانه قرار دارد؛ از يك‌سو نشانه‌هاي اقتصاد جهاني، از جمله احتمال تغيير سياست‌هاي پولي در ايالات متحده و تضعيف دوره‌اي دلار، همچنان محرك صعودي براي طلا محسوب مي‌شوند و از سوي ديگر فضاي داخلي نيز با ريسك‌هاي ارزي و تقاضاي فزاينده براي حفظ ارزش دارايي همراه است. در سناريوي پايه انتظار مي‌رود صندوق‌هاي طلا تا پايان سال بازدهي مثبت اما با شيبي ملايم‌تر نسبت به جهش‌هاي ماه‌هاي قبل ثبت كنند. در سناريوي خوش‌بينانه، اگر نرخ دلار دوباره وارد كانال‌هاي بالاتر شود يا قيمت جهاني طلا يك موج جديد صعودي آغاز كند، صندوق‌ها مي‌توانند بار ديگر بازدهي بالاتر از متوسط بازار ارايه دهند. اما در سناريوي بدبينانه، تثبيت نرخ ارز يا اصلاح اونس جهاني مي‌تواند به كاهش تقاضا و اصلاح قيمت واحدهاي صندوق منجر شود.
در نهايت، صندوق‌هاي طلا همچنان يكي از منسجم‌ترين ابزارهاي پوشش ريسك در اقتصاد ايران باقي مي‌مانند، اما انتخاب و ورود به آنها بايد همراه با تحليل، بررسي ساختار صندوق، دقت در NAV و پرهيز از خريدهاي هيجاني باشد. به‌ويژه در محيط اقتصادي ناپايدار، سرمايه‌گذاراني موفق‌تر خواهند بود كه تخصيص مرحله‌اي و مديريت ريسك را به جاي سرمايه‌گذاري يك‌باره و سنگين انتخاب كنند.
