استفاده از ظرفيت همسايگان براي عبور از تحريم
با فعال‌سازي مكانيسم ماشه و مساله تحريم‌ها، نگاه دولت و بسياري از فعالان اقتصادي به همسايگان ايران دوخته شده تا از رهگذر همكاري و هماهنگي با اين طيف از همسايگان، راهكارهاي اجرايي براي كاهش تاثير تحريم‌ها تدارك ديده شود.
با فعال‌سازي مكانيسم ماشه و مساله تحريم‌ها، نگاه دولت و بسياري از فعالان اقتصادي به همسايگان ايران دوخته شده تا از رهگذر همكاري و هماهنگي با اين طيف از همسايگان، راهكارهاي اجرايي براي كاهش تاثير تحريم‌ها تدارك ديده شود. يكي از ظرفيت‌هاي ويژه در اين مسير امارات متحده عربي است. مقامات ايران اعلام كرده‌اند كه ارزش مبادلات تجاري بين دو كشور به ۲۰ ميليارد دلار مي‌رسد و اين حجم در حال افزايش است. اين حجم مراودات نشان‌دهنده انسجام بالاي و اجماع دو كشور در زمينه تجاري و تمايل به توسعه و افزايش آن به دور از مشكلات سياسي است. ايرانيان مقيم امارات متحده عربي نقش موثري در شكل‌گيري و توسعه اجتماعي، اقتصادي و فرهنگي اين كشور ايفا كرده‌اند. از دوران ماقبل تشكيل رسمي امارات در سال ۱۹۷۱، بسياري از ايرانيان، به‌ويژه تجار، صنعتگران و فرهنگيان، در امارات جنوبي خليج‌فارس سكونت داشته‌اند. اين مقاله به بررسي ريشه‌هاي تاريخي اين حضور، نقش‌آفريني‌هاي اقتصادي و ساختار اجتماعي ايرانيان مقيم امارات با استناد به منابع تاريخي و پژوهشي مي‌پردازد.
۱. زمينه تاريخي حضور ايرانيان در سواحل جنوبي خليج‌فارس:روابط ايرانيان با سواحل جنوبي خليج‌فارس، به‌ويژه مناطقي مانند دوبي، شارجه و رأس‌الخيمه، به قرون وسطي و حتي پيش‌تر بازمي‌گردد. به‌ويژه در دوران صفويه و قاجار، مبادلات تجاري دريايي ميان بندرعباس، قشم، لنگه و هرمز با دوبي و شارجه بسيار فعال بود. در قرن نوزدهم، بسياري از تجار شيرازي، بوشهري، بندرعباسي و لاري به شهرهاي دوبي، شارجه، و عجمان مهاجرت كردند و نقش مهمي در شكل‌گيري اقتصاد محلي ايفا كردند.
۲. نقش اقتصادي ايرانيان در دوبي و ديگر امارات: با افزايش فعاليت‌هاي اقتصادي در دوبي از اوايل قرن بيستم، ايرانيان يكي از اصلي‌ترين گروه‌هاي تجاري در اين منطقه شدند.
اما بايد ديد مهم‌ترين زمينه‌هاي فعاليت ايرانيان در امارات شامل چه مواردي است:
اول) تجارت پارچه، طلا و جواهر، خشكبار و چاي
دوم) راه‌اندازي بازارها و فروشگاه‌هاي زنجيره‌اي
سوم) مشاركت در ساخت‌وساز و توسعه املاكي
چهارم) خدمات مالي (صرافي‌ها، بانك‌هاي خصوصي، سرمايه‌گذاري‌ها)
نمونه‌‌هاي موردي و مصداقي درباره اين حضور نيز شامل افراد و خانواده‌هايي چون: گُلشن، تجري، انصاري، علي‌پور و فراهاني از پيشگامان تجارت در دوبي بودند و برخي از آنها در راه‌اندازي بازار طلاي دوبي (Gold Souk) نقش موثر داشتند.
۳. نهادهاي فرهنگي و آموزشي ايراني در امارات: با رشد جمعيت ايراني در دهه ۱۹۷۰، نياز به نهادهاي فرهنگي رسمي احساس شد. دولت ايران با همكاري جامعه ايرانيان مقيم، اقدام به راه‌اندازي نهادهاي زير كرد:
مدرسه ايراني پسرانه و دخترانه در دوبي و شارجه، مركز فرهنگي ايران در دوبي، مسجد امام حسين (ع) در دوبي، يكي از مساجد بزرگ شيعيان در امارات و... اين نهادها افزون بر آموزش، به حفظ هويت فرهنگي ايرانيان در خارج از كشور كمك كردند و گاه در ديپلماسي عمومي ايران در منطقه موثر بودند.
۴. جمعيت و موقعيت اجتماعي ايرانيان در امارات: بر اساس برآوردها بين ۴۰۰ تا ۶۰۰ هزار ايراني‌تبار در امارات زندگي مي‌كنند. اكثر آنها در دوبي، شارجه و ابوظبي متمركز هستند. اكثريت شاغلان در حوزه بازرگاني، خدمات مالي، آموزش، بهداشت و فناوري فعالند. دولت امارات با وجود محدوديت‌هايي در برخي دوره‌ها، به‌طور كلي ايرانيان را به عنوان شهروندان مولد و كارآفرين به رسميت مي‌شناسد و نقش آنان در اقتصاد اين كشور، به‌ويژه دوبي، غيرقابل انكار است.
۵. چالش‌ها و تحولات در روابط ايران و امارات: با وجود نقش مثبت ايرانيان در توسعه اقتصادي امارات، روابط سياسي تهران و ابوظبي در برخي مقاطع (مانند اختلاف بر سر جزاير سه‌گانه) دچار تنش شد. اين تنش‌ها گاه بر وضعيت اقامتي يا حقوقي ايرانيان در امارات تاثير گذاشت. با اين حال، مردم و نخبگان اماراتي، به‌ويژه در دوبي، نگاه مثبت‌تري به جامعه ايراني دارند و تعاملات فرهنگي و اقتصادي همچنان ادامه دارد.
حضور ايرانيان در امارات متحده عربي نه‌تنها بخشي از تاريخ مشترك منطقه خليج‌فارس است، بلكه در شكل‌گيري زيرساخت‌هاي اقتصادي، تجاري و فرهنگي امارات نقشي كليدي داشته است. جامعه ايراني در امارات، يكي از بزرگ‌ترين و فعال‌ترين جوامع مهاجر منطقه است كه توانسته همزمان با حفظ هويت خود، در توسعه كشور ميزبان نيز مشاركت موثر داشته باشد.
